БАЛА СҮДЕНТТЕУ ДӘСТҮРІ

Жалпы баланы сүндеттеу қай кезде, не себептен пайда болды? Әрі тақ санда ғана сүндеттеу бар. Оның мәнісі не?

Ислам дінінде сүндеттеу дәстүрі сонау Ибраһим пайғамбардан бастау алғандығы туралы діни рауаяттар бар. Бұл рәсімнің маңыздылығы мен шығу тарихы тереңде жатыр және ол бірнеше мәдениетте кездеседі. Бастапқы пайда болу себептері әртүрлі, бірақ көп жағдайда оның діни, мәдени және гигиеналық мәндері бар. Сүндеттеудің нақты қашан пайда болғаны туралы кейбір археологиялық және тарихи деректерге сүйенсек, бұл дәстүр көне Мысыр (Египет) мен еврей мәдениеттерінде кең таралғаны жалылған.

Тарихи тұрғыдан қарағанда

1. Көне Мысыр:

Ең көне деректердің бірі Мысырдан табылған. Мысыр мумияларында сүндеттеудің іздері бар, ал жазба деректерінде бұл рәсім шамамен б.з.д. 2400 жылдары болғандығы айтылған.

2. Еврей мәдениеті:

Иудаизмде сүндеттеу Аюп пайғамбардан бері келе жатқан діни дәстүр болып саналады. Бұл рәсім Библияның Ескі өсиетінде сипатталған.

1. Ислам діні негізінде :

Мұсылман дәстүрінде сүндеттеу Мұхаммед пайғамбардың сүннеті болып саналады. Сүннетке сәйкес, мұсылман ер балалардың сүндеттелуі міндетті деп есептеледі. Исламда бұл рәсім тазалықтың, діни міндеттің және қоғамға қосылудың бір бөлігі ретінде қарастырылады.

2. Еврей дәстүрінде сүндеттеу Ибраһим пайғамбармен Алла арасындағы келісімнің белгісі ретінде түсіндіріледі. Бұл рәсім нәресте туылғаннан кейін жетінші күні жасалады.

Сүндетке отырғызу себептері:

1. Кейбір қоғамдарда сүндеттеу гигиенаны сақтау үшін жасалады деп есептелген. Бұл көзқарас ислам және иудаизм діндерінде де кездеседі.

2. Ислам және иудаизм діндерінде сүндеттеу діни міндет, азаматтық парыз болып саналады. Исламда сүндеттеу Мұхаммед пайғамбардың сүннеті деп мойындалған. Сүндетке отырған ер адам толық қанды мұсылман бола алмайды деп қарайды.

3. Жалпы түркі халықтары мәдениеттерде сүндеттеу ер баланың ержетудің белгісі және қоғамдағы мәртебесін көрсету үшін жасалады деп қараған

Сүндеттеу тазалық денсаулық кепілі

1. Сүндеттеу гигиенаны сақтауға көмектеседі деп есептеледі. Кейбір медициналық зерттеулер сүндеттелген ерлерде белгілі бір инфекциялар мен аурулардың аз кездесетінін не мүлде жоқ екенін көрсеткен.

2. Сүндеттеу жыныстық жолмен берілетін инфекциялар мен басқа да аурулардың алдын алуға көмектесетінін, бүгінгі дамыған заманауи медициналық зерттеулер де толық дәлелдер отыр.

Тақ санда сүндеттеу

Тақ санның мәнісі көбінесе символикалық және діни себептерге байланысты киелі сан деген ұғымдарға байланысты айтылып, орындалады.

Мысалы:

1. Исламда тақ сан қасиетті саналады, себебі Аллаға жалғыз, теңні, теңеуі де жоқ. Бір ғана жаратушы бар. Одан басқа тәңірі жоқ деген өте күшті сенім бар. Сол себептен көптеген діни рәсімдер мен әдет-ғұрыптар тақ сандарға сәйкес орындалады.

2. Еврей мәдениетінде сүндеттеу нәресте туғаннан кейінгі сегізінші күні жасалады, бұл да тақ сан деп есептейді.

Қазақ халқының бала сүндеттеу Дәстүрі

Қазақ халқының дәстүрінде бала сүндеттеу маңызды және кең тараған діни және мәдени рәсімдердің бірі болып табылады. Бұл рәсімнің мәні мен оны өткізу тәртібі белгілі бір ерекшеліктерге ие.

Сүндеттеу мәні:

1. Қазақ халқы ислам дінін ұстанатындықтан, сүндеттеу діни міндет ретінде қарастырылады. Мұсылман ер баласы мұсылмандықтың барлық шарттарын орындауға дайын болуы үшін сүндеттеледі.

2. Сүндеттеу гигиеналық тазалықты қамтамасыз ету үшін жасалады деп есептеледі.

3. Сүндеттелу рәсімі ер баланың ержетіп, қоғамның толыққанды мүшесі болу жолындағы алғашқы қадамдарының бірі ретінде қарастырылады.

Сүндеттеу жасы

Қазақ дәстүрінде сүндеттеу баланың денсаулығы мен дайындық деңгейіне байланысты көбінесе 3, 5, 7 жас шамасында өткізіледі. Кейбір жағдайларда баланың жағдайына қарай басқа жаста да жасалуы мүмкін.

Сүндет рәсімнің өту жолы

1. Қазақ халқында сүндеттеу рәсімі үлкен “Сүндеттой” ретінде өткізіледі. Бұл тойға туыстар, достар және көршілер, туыс- туғандар, жамаағайындар шақырылады. Сүндет тойы қазақтың ұлттық мерекелері мен дәстүрлерінің бір бөлігі болып табылады.

2. Баланы сүндетке отырғызбас бұрын, арнайы дайындық жұмыстары жүргізіледі. Бұл кезде баланың психологиялық дайындығы, денсаулық жағдайы ескеріледі.

3. Сүндеттеуді арнайы дайындалған дәрігер немесе молда орындайды. Бұл рәсімді өткізу барысында медициналық құрал-жабдықтар қолданылады.

4. Сүндет тойында балаға ақ бата және қымбат сыйлықтар беріледі, оның ішінде киім-кешек, ойыншықтар және ақша бар. Бұл баланың қуанышына қуаныш қосып, рәсімнің маңыздылығын арттырады.

Қорытынды

1. Қазақ дәстүріндегі сүндеттеу рәсімі діни, мәдени және әлеуметтік маңызды оқиғалардың бірі болып табылады. Бұл рәсім арқылы баланың мұсылмандық міндеттері мен қоғамдағы орны нығайтылады. Сүндет тойы үлкен қуаныш пен мереке ретінде өткізіліп, ұрпақтан ұрпаққа берілетін дәстүрлердің бірі болып саналады.

2. Мұсылман болу үшін сүндеттелу міндетті деп есептеледі. Бұл рәсім адамның ислам дінін қабылдап, Аллаға адал болуын көрсетеді.

3. Сүндеттелу арқылы мұсылман ер бала қоғамның толыққанды мүшесі болып, діни және қоғамдық міндеттерін орындай алады.

Әрі мұсылман болудың негізгі шарттарының бірі болып саналады.

 

Болат БОПАЙҰЛЫ