«ҰЛЫ ҚАЗАҚ» ДЕГЕН КІМ?
Жеті қат жер бетінде, алты қат аспан астында, Адам ата мен Хауа анадан бері қарай, бүгінгі күнге дейін тегі бұзылмаған, қаны таза, жаны пәк, рухы күшті, санасы жоғары, жеті атадан қыз алыспайтын бір ұлы халық бар. Ол – «Ұлы қазақ» халқы.
Неліктен «Ұлы қазақ» деп атаймыз? Себебі, «ұлы қазақ» — адамзат тарихының мыңдаған жылдық тағылық дауылды дәуірлерін артта қалдырып, дүлей дүниенің ауыр, қиын, күрделі сынақтарынан сүрінбей өтіп, өз тектілігін сақтап қалған дана халық. Бүгінде күллі әлем «ұлы қазақтың» тектілігіне, табиғи болмысынан қалыптасқан «тек ғылымына» мойын ұсынып, халықтың ұлағатын шынайы ғылым жолымен танып, табынуда.
Бұл — керемет табыс. Жер бетінде «Ұлы қазақ» болып өмір сүру — адамзат тарихындағы үлкен мәртебе. Бүгінгі ғылым ғасыры ұшқан құстай дамыған, ғаламтор ғасырында «Тек ғылымының» атасы — «ұлы қазақ» деп танылып отыр.
Иә, ғылым заманы нақты, зерттелген, нақтыланған ғылыми анықтамаларды талап етеді. Ауызша айтылған сөздер мен том-том кітаптар ешқашан мойындалмайды. Міне, «Ұлы қазақтың» «Тек ғылымы» ескі ғылымнан бастау алып, қазіргі электронды заманда ғылым жолымен анықталып, күллі дамыған әлем медицинасын мойындатып отыр.
Бұл — үлкен құбылыс, зор жаңалық. Жер бетіндегі барлық адамзат баласының сапалы өмір сүруіне қосылған бағасыз еңбек. Бір адам, бір отбасы ғана емес, тұтас бір ұлт жеті атаға дейін қыз алыспай, қан тазалығын сақтап, ғасырлар бойы аман өтуден артық ұлылық болмақ емес. Бұл ұлылық адамзат тарихында қазақтан басқа еш ұлыста кездеспеген.
«Тәні саудың — жаны сау» деген ұлы идеология бүгінде күллі жер бетін мекен еткен адамдарға ортақ ұстанымға айналды. Қазақ халқының ең ұлы құндылықтарының бірі — жеті атадан қыз алыспау дәстүрі. Атам қазақ: «Жеті атасын білген ұл жеті рудың қамын жер, жеті атасын білмеген қаны мен жанын жер» деген сөзді «Тек ғылымының» негізгі ұлы идеологиясы ретінде қалыптастырды. Бұл қағида тас дәуірінде (шамамен 67 миллион жыл бұрын, кайназой дәуірінен де бұрын) айтылды.
Ата заңы ретінде бағынды, ғасырлар бойы дәстүр ретінде сақталды. Осылайша, таза қаны, жарқын жаны, жұқпалы ауруы жоқ, мінезі дархан қазақ халқы бүгінге жетті. Жақын туыстықты құрметтеп, қандастық қасиетін сақтап, әлем халықтарына өмірдің үлкен өнегесін көрсетті. Туыстық тұтастықтың қандық жігін анық айырып, «Туысы бірдің – уысы бір», «Қаны бірдің – жаны бір», «Бірге туған бірге өледі» деген ұлағатты сөздерді арқау етіп, туыстарының қызын қызғыштай қорғап, «қызды қырық үйден тиып» әдебін бойына жиып, болашақ аналарды тәрбиелеудің ең биік отбасылық үлгісін көрсетті.
«Ұлы қазақтың» бұл дәстүрі ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, ата қаны бала бойында отыз бірінші атаға дейін сақталып келеді. Тіпті әлем елін таңғалдырған осы бір жұмбақ құпия. ХІХ ғасырда ғана медицинасы дамыған Еуропа ғалымдары бұл дәстүрдің ғылыми негіздерін анықтап, «тек ғылымының» атасы — «ұлы қазақ» екеніне көздері жетті. Міне, «ұлы қазақ» болып өмір сүру — ұлы мәртебе дейтініміз содан.
«Ұлы қазақтың» тарихта қалаптасқан жеті ата атауы
1. Өзің (Бірінші ата):
Әрбір адам жеті ата тізбегінің бірінші буыны болып табылады. Адам өзінен бастап, өзінің арғы аталарына қарай жеті буынға дейін таратады.
2. Әке (Екінші ата):
Әке — ұрпақтың биологиялық және әлеуметтік жалғасы. Әкеден балаға физикалық, рухани, тәрбиелік және әлеуметтік құндылықтар беріледі.
3. Ата (Үшінші ата):
Ата — ұрпаққа негіз болған тұлға. Атаның ұрпақтарына қан тегі ғана емес, оның өмірлік тәжірбиесі, рухани мұрасы да беріледі.
4. Арғы ата (Төртінші ата):
Арғы ата — ұрпақтың төртінші буыны. Ол ұрпаққа генетикалық және биологиялық ерекшеліктермен қатар, салт-дәстүрлерді, әдет-ғұрыптарды жеткізуші тұлға болып есептеледі.
5. Баба (Бесінші ата):
Баба — ру мен әулеттің тарихы мен мәдениетін жалғастырушы. Бабаның тұлғасы ұрпақ үшін тәрбиелік, рухани тұрғыдан маңызды.
6. Түп ата (Алтыншы ата):
Түп ата — жеті ата тізбегінде алтыншы орынға ие. Түп атадан тараған ұрпақтар әлі де бір-біріне жақын туыстық деңгейде болады.
7. Тек ата (Жетінші ата):
Тек ата — жетінші буын. Тек атадан кейінгі ұрпақтар қазақ дәстүрі бойынша бір-бірімен қыз алыса алатын дәрежеде туыстықтан алшақтайды.
Тек ғылымының медцинадағы зерттеу сараптамасы
«Ұлы қазақтың» жеті ата дәстүріне негізделіп, Еуропа ғалымдары биологиялық тұрғыдан қанның атадан балаға берілуінің, қан тегі әр атадан өткен сайын екі есеге азайып отыратынын дәлелдеді. Міне дәл осы жерде “ұлы қазақтың” жеті ата дәстүрінің күллі әлем еліне үлгі болып танылған түсы осы.
Қанның азаюы ұрпақтар бойындағы пайызбен көрсетілуі
Атадан ұрпаққа ауысатын қанның азаю түсіндірмесі
1. Өзің (1-ұрпақ) — 100%:
Сіздің генетикалық кодыңыз толық, яғни 100% сізге тән.
2. Әке (2-ұрпақ) — 50%:
Сіз генетикалық ақпараттың 50%-ын әкеңізден аласыз, қалған 50%-ы анаңыздан келеді.
3. Ата (3-ұрпақ) — 25%:
Сіздің атаңыз сізге генетикалық ақпараттың 25%-ын береді, себебі әкеңіздің гені атаңыз бен әжеңізден жарты-жартыдан келген.
4. Арғы ата (4-ұрпақ) — 12.5%:
Арғы атаңыздан сізге 12.5% генетикалық ақпарат беріледі, өйткені әр ұрпақ сайын генетикалық үлес екі есеге азаяды.
5. Баба (5-ұрпақ) — 6.25%:
Бабадан келген генетикалық ақпараттың үлесі — 6.25%.
6. Түп ата (6-ұрпақ) — 3.125%:
Түп атаңыздың генетикалық үлесі сізде 3.125% болып қалады.
7. Тек ата (7-ұрпақ) — 1.5625%:
Жетінші атаңыздан сізге қалған генетикалық ақпарат 1.5625%-ға тең.
8. 8-ұрпақ — 0.78125%:
Сегізінші атаңыздан сізге 0.78125% генетикалық ақпарат беріледі.
9. 9-ұрпақ — 0.390625%:
Тоғызыншы атаңыздан келген генетикалық үлес — 0.390625%.
10. 10-ұрпақ — 0.1953125%:
Оныншы атадан — 0.1953125% генетикалық ақпарат қалады.
11. 11-ұрпақ — 0.09765625%:
Он бірінші ұрпақта генетикалық ақпарат 0.09765625%-ға дейін азаяды.
12. 12-ұрпақ — 0.048828125%:
Он екінші атадан — 0.048828125% үлес келеді.
13. 13-ұрпақ — 0.0244140625%:
Он үшінші атаңыздан — 0.0244140625% генетикалық ақпарат беріледі.
14. 14-ұрпақ — 0.01220703125%:
Он төртінші атадан сізге 0.01220703125% ақпарат қалады.
15. 15-ұрпақ — 0.006103515625%:
Он бесінші атаңыздан 0.006103515625% генетикалық үлес беріледі.
16. 16-ұрпақ — 0.0030517578125%:
Он алтыншы ұрпақта — 0.0030517578125% қалады.
17. 17-ұрпақ — 0.00152587890625%:
Он жетінші атадан — 0.00152587890625% генетикалық ақпарат келеді.
18. 18-ұрпақ — 0.000762939453125%:
Он сегізінші атадан — 0.000762939453125%.
19. 19-ұрпақ — 0.0003814697265625%:
Он тоғызыншы ұрпақта — 0.0003814697265625%.
20. 20-ұрпақ — 0.00019073486328125%:
Жиырмасыншы атадан — 0.00019073486328125% генетикалық ақпарат қалады.
21. 21-ұрпақ — 0.000095367431640625%:
Жиырма бірінші ұрпақта генетикалық үлес өте аз — 0.000095367431640625%.
22. 22-ұрпақ — 0.0000476837158203125%:
Жиырма екінші атадан — 0.0000476837158203125%.
23. 23-ұрпақ — 0.00002384185791015625%:
Жиырма үшінші ұрпақта генетикалық үлес — 0.00002384185791015625%.
24. 24-ұрпақ — 0.000011920928955078125%:
Жиырма төртінші ұрпақта генетикалық ақпарат — 0.000011920928955078125%.
25. 25-ұрпақ — 0.0000059604644775390625%:
Жиырма бесінші ұрпақта — 0.0000059604644775390625%.
26. 26-ұрпақ — 0.00000298023223876953125%:
Жиырма алтыншы ұрпақта — 0.00000298023223876953125%.
27. 27-ұрпақ — 0.000001490116119384765625%:
Жиырма жетінші ұрпақта — 0.000001490116119384765625%.
28. 28-ұрпақ — 0.0000007450580596923828125%:
Жиырма сегізінші атадан — 0.0000007450580596923828125%.
29. 29-ұрпақ — 0.00000037252902984619140625%:
Жиырма тоғызыншы ұрпақта — 0.00000037252902984619140625%.
30. 30-ұрпақ — 0.000000186264514923095703125%:
Отызыншы ұрпақта — 0.000000186264514923095703125%.
31. 31-ұрпақ — 0.0000000931322574615478515625%:
Отыз бірінші атадан — 0.0000000931322574615478515625% генетикалық ақпарат қалады.
Әр ұрпақ сайын қанның үлесі екі есеге азайып, генетикалық байланыс төмендей береді.
Міне ХІХ ғасырда ғана анықталған тек ғылымын біздің ұлы ата бабалармыз, одан жүз мың жылдар бұрын, тіпті қазақ болып жаралғалы жеті ата араламай қыз алысрау дәстүрін атқарып келеді. Әуелі отыз бірінші атаға дейін қыз алыспайтын рулар арамызда қазірде бар. Бұл қазақ халқының “ұлы қазақ” болып қалыптасуына, ата-баба дәстүрін сақтауына, жан мен тәнін көз қарашығындай қорғауының алтын арқау болды. «ұлы қазақ» деген идияны қалыптастыруға дара жол салды. Мұндай ұлы дәстүр, ұлы идия жер бетіндегі қазақтан басқа бірде - бір ұлтта жоқ дәстүр.
“Ұлы қазақ” тарихта аттан жығылса да, еш қашан салтан жығылмай жер бетіндегі ұлы халыққа- «ұлы қазаққа””» айналды. Біз үшін бүл үлкен әлемдік мәртебе.
Отыз бір атадан асқаннан кейін бар қазақ бір-біріне туыс деген ұлы тағылыммен өмір сүреді. Соның нәтижесінде шексіз-шетсіз ұлы даланың ұлы қожамына айналды.
Болат БОПАЙҰЛЫ
