ДІНИ ЭКСТРЕМИЗМ: ЖАҢА ҚАУІПТЕРДІҢ БАСТАУЫ ТАРИХТА ЖАТЫР
Діни экстремизмге төтеп берген елдер ғана дамиды. ҚМДБ -ның маманы діни экстремизмнің қауіптілігі мен оның алдын алу жолдары жайлы айтты, деп хабарлайды Todayinfo ақпараттық агенттігі.
Діни экстремизм – бұл діни сенімдерді немесе идеологияларды пайдалана отырып, зорлық-зомбылықты, қатігездікті және басқа да заңсыз әрекеттерді жүзеге асыруға ұмтылатын шектен тыс радикалды көзқарастар мен әрекеттер. Діни экстремизмнің басты белгілері:
Зорлық-зомбылық: Діни экстремистер өз мақсаттарына жету үшін физикалық күш қолдануды және террористік әрекеттерді дұрыс деп санайды.
Төзімсіздік: Басқа діндерге, конфессияларға немесе діни топтарға қарсы төзімсіздік танытып, оларды кемсіту немесе жоюды көздейді.
Идеологиялық радикализм: Діни ілімдерді шектен тыс түсіндіріп, оларды саясатта, қоғамда және өмірдің басқа салаларында жүзеге асыруға ұмтылады.
Мақсаттылығы: Экстремистердің мақсаттары нақты, олар билікті қолына алу, діни мемлекет құру немесе қоғамның діни заңдарға сәйкес басқарылуын қамтамасыз ету болуы мүмкін. Діни экстремизм қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне үлкен қауіп төндіреді, себебі ол зорлық-зомбылыққа, терроризмге және әлеуметтік жанжалдарға әкеледі. Енді, Діни экстремизмнің маңыздылығы туралы айтайық.
Діни экстремизм қазіргі әлемде маңызды мәселе болып отыр, себебі ол қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне елеулі қауіп төндіреді. Бұл құбылыстың маңыздылығын мына бірнеше негізгі себептермен түсіндіруге болады:
- Қоғамдық қауіпсіздікке төнетін қауіп
Діни экстремизм зорлық-зомбылық пен терроризмнің негізгі қозғаушы күші. Террористік актілер, бомба жарылыстары, адамдарды ұрлау сияқты экстремистік әрекеттер көптеген жазықсыз адамдардың өмірін қияды және қоғамда үрей мен қорқыныш туғызады. Бұл қоғамдағы тұрақтылықты бұзып, азаматтардың қауіпсіздігіне нұқсан келтіреді.
- Әлеуметтік және саяси тұрақсыздық
Діни экстремизм әлеуметтік және саяси тұрақсыздықтың негізгі себептерінің бірі. Ол қоғамда ішкі қақтығыстарды туғызуы мүмкін, бұл өз кезегінде мемлекеттің дамуына және экономикалық өсуіне кері әсерін тигізеді. Әлеуметтік бірліктің бұзылуы және азаматтар арасында сенімсіздік пайда болуы мүмкін.
- Халықаралық қауымдастыққа әсері
Діни экстремизм тек бір елдің емес, бүкіл әлемнің қауіпсіздігіне әсер етеді. Террористік ұйымдар халықаралық желілер құрып, басқа елдерде де қақтығыстар туғызуы мүмкін. Бұл халықаралық қауымдастықты бірігіп әрекет етуге және экстремизмге қарсы күресу шараларын күшейтуге мәжбүр етеді.
- Діннің беделіне нұқсан келтіру
Діни экстремизм діннің шынайы мәнін бұрмалап, оны зорлық-зомбылық пен қатаң радикализммен байланыстырады. Бұл дінге деген жағымсыз көзқарастардың пайда болуына және діни сенімдерге құрметтің төмендеуіне әкеледі. Экстремистік әрекеттер діндар адамдардың беделіне нұқсан келтіріп, діни қауымдастықтар арасында алауыздық тудырады.
- Жастарды радикализациялау
Діни экстремизм әсіресе жастар арасында радикалдық көзқарастардың қалыптасуына ықпал етеді. Жастар экстремистік идеологияның ықпалына тез түсіп, зорлық-зомбылыққа бейімделуі мүмкін. Бұл қоғамның болашағына үлкен қауіп төндіреді, себебі радикализацияланған жастар экстремистік әрекеттердің негізгі орындаушыларына айналады.
- Мәдени және діни көптүрлілікті жою
Діни экстремизм мәдени және діни көптүрлілікті жоюға бағытталған әрекеттерді қолдайды. Ол әртүрлі діни топтардың бейбіт өмір сүруіне кедергі келтіріп, мәдени мұраларға нұқсан келтіреді. Бұл қоғамдағы толеранттылық пен бейбітшілікті әлсіретеді.
Жалпы айтқанда, діни экстремизмнің маңыздылығы оны тек бір елдің емес, бүкіл әлемнің қауіпсіздігі мен тұрақтылығына үлкен қауіп төндіретін құбылыс ретінде қарастыруға мәжбүр етеді. Бұл мәселенің алдын алу және оны шешу үшін мемлекеттер мен халықаралық қауымдастықтар бірігіп әрекет етуі қажет. Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, жастарды радикализациядан қорғау және діни сенімдерге құрмет көрсету діни экстремизммен күрестің негізгі бағыттары болып табылады. ҚМДБ өкілі Діни экстремизмнің пайда болуы мен дамуы тарихына тоқталды. Оның сөзінше:
Діни экстремизмнің тарихы адамзат тарихының тереңіне бойлайтын күрделі және көпқырлы құбылыс. Оның пайда болуы мен дамуы әртүрлі кезеңдерде және әртүрлі контексттерде көрініс тапты. Мысалы, ежелгі Мысырда, Месопотамияда және Грецияда діни қақтығыстар мен зорлық-зомбылықтар орын алса, орта ғасырда, XI-XIII ғасырлар аралығында Еуропалық христиандар қасиетті жерлерді мұсылмандардан қайтарып алу үшін бірнеше әскери жорықтар ұйымдастырды. XVI ғасырда протестанттық реформация кезінде діни қақтығыстар мен зорлық-зомбылықтар күшейді. Ал, XX ғасырда діни экстремизмнің жаңа формалары пайда болды. Бұл кезеңде діни экстремизм көбінесе саяси және әлеуметтік өзгерістермен байланысты болды. Мысалы, 1979 жылғы Иран революциясы исламдық экстремизмнің айқын мысалы болды, ол шиизмнің радикалды формаларына негізделген. XXI ғасырда діни экстремизмнің ең қауіпті формаларының бірі халықаралық терроризм болды. 2001 жылғы 11 қыркүйектегі АҚШ-тағы террористік шабуылдар әлемдік қауымдастыққа діни экстремизмнің жаһандық қауіпін көрсетті. Қазіргі кезеңде діни экстремизмнің әртүрлі формалары әлі де өзекті болып табылады. Интернет пен әлеуметтік желілер экстремистік идеологиялардың таралуын жеңілдетіп, жастар арасында радикализацияға ықпал етті.
ҚМДБ Діни оңалту бөлімінің маманы Ислам Маратұлының пікірінше діни экстремизм кездейсоқ құбылыс емес және оның пайда болуының объективті себептері бар. Ола: діни, саяси, психологиялық, әлеуметтік-экономикалық дағдарыстар, технологиялық, ақпараттық, саяси құрылымдардың деформациясы, діни білімнің болмауы.
Қазақстандағы діни экстремизм – мемлекеттің қауіпсіздігі мен тұрақтылығына қатер төндіретін маңызды мәселелердің бірі. Соңғы жылдары Қазақстан үкіметі діни экстремизмге қарсы күресу үшін бірқатар шаралар қабылдады, соған қарамастан, бұл мәселе өзекті болып қала береді.
Экстремистік ұйымдар: Қазақстанда кейбір діни экстремистік ұйымдар әрекет етеді. Бұл ұйымдар көбінесе радикалды діни көзқарастарды насихаттайды және жастарды өз қатарына тартуға ұмтылады. Кейбір экстремистік топтар интернет пен әлеуметтік желілерді белсенді пайдаланып, радикализация процесін жеңілдетеді.
Үкіметтің шаралары: Қазақстан үкіметі діни экстремизмге қарсы күресу үшін заңнамалық және құқық қорғау шараларын күшейтті. Мысалы, діни ұйымдарды тіркеу және бақылау, экстремистік материалдарды таратуға тыйым салу және діни білім беру жүйесін реформалау бойынша шаралар қабылданды. Сонымен қатар, арнайы қызметтер мен полиция экстремистік әрекеттерді анықтау және алдын алу жұмыстарын жүргізуде.
Қоғамдық сана: Қазақстанда діни экстремизмнің алдын алу үшін қоғамдық сананы көтеру маңызды. Бұл мақсатта үкімет пен үкіметтік емес ұйымдар ақпараттық-насихаттық жұмыстар жүргізіп, діни экстремизмнің қауіптілігі туралы халықты хабардар етеді.
Дін маманының пікірінше бүгінгі таңда түрлі бағыттағы экстремистік топтардың жетекшілері жастарды өз ұйымдарына олардың барлық мәселелерін, соның ішінде материалдық мәселелерін оңай шешуге уәде беру арқылы тартады. Санасы қалыптаспаған жас буын өкілдері мұндай құрылымдардың қызметіне қатысу арқылы еш мәселені шешпей, керісінше, бұдан да үлкен мәселелерге тап болатындарын аңғармайды.
«Діни экстремизмге қарсы күрестің басты мақсаты қатардағы қарапайым орындаушылар емес, әдетте көлеңкеде қалатын нақты ұйымдастырушылар мен олардың тапсырыс берушілері болуы керек. Экстремистік ұйымдарды ұйымдастырушыларға, идеялық шабыттандырушыларға қатысты алдын алу жұмыстарын жүргізу қажет. Діни экстремизмге қарсы күрестің маңызды құрамдас бөлігі халықпен диалог болып табылады. Оған жергілікті жерлерде қалалық басқармалар мен қоғамдық ұйымдардың өкілдері, дін қызметкерлері тартылуы керек», – дейді ҚМДБ Діни оңалту бөлімінің маманы Ислам Маратұлы.
Діни экстремизмге қарсы іс-қимыл және оның алдын алу Қазақстанда мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі ретінде жарияланған. Қазақстан үкіметі діни экстремизммен күресу үшін бірқатар бағдарламалар мен жобаларды іске асырады.
Ақпараттық-насихаттық жұмыстар:
Үкімет экстремизмнің қауіптілігі туралы халықты хабардар ету мақсатында ақпараттық-насихаттық жұмыстар жүргізеді. Бұл бағдарламалар арқылы экстремизмнің алдын алу, дін туралы дұрыс түсінік қалыптастыру мәселелері қарастырылады.
Білім беру бағдарламалары:
Білім беру жүйесінде діни экстремизмнің алдын алу мақсатында арнайы бағдарламалар енгізіледі. Мектептерде, колледждерде және университеттерде экстремизмге қарсы тәрбиелік шаралар өткізіледі.
Әлеуметтік қолдау бағдарламалары:
Радикализацияның алдын алу үшін әлеуметтік қолдау бағдарламалары жүзеге асырылады. Бұл бағдарламалар жастарды жұмысқа орналастыру, әлеуметтік жағдайларын жақсарту, психологиялық қолдау көрсету шараларын қамтиды.
Құқық қорғау органдарының күшейтілген шаралары:
Үкімет құқық қорғау органдарының жұмысын күшейту және экстремистік әрекеттерді анықтау, алдын алу және жою бойынша арнайы операцияларды жүзеге асыру үшін қосымша ресурстар бөледі.
Қазақстандағы мектептерде бүгінгі таңда «Зайырлылық және дінтану негіздері» пәні оқытылады. Бұл пән тек өз дінімізді, ділімізді білуге ғана емес, сондай-ақ, басқа өркениетті мемлекеттердің дінің, салт-дәстүрін, танымын білуге үйрету арқылы, білім алушылардың теріс ағымдардың жетегінде кетпеуіне ықпал жасайды. Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университетінде діни экстремизмге байланысты арнайы пәндер оқытылып, студенттер теориялық қана емес, практикалық тұрғыдан қажетті дайындыққа ие болады.
«Діни экстремизмнің алдын алу үшін Қазақстанның әр азаматы нені білуі керек, қандай рөл атқара алады?» деген Todayinfo.kz тілшісінің сұрағына: «Ең алдымен еліміздің әр азаматы патриот болуы керек. Еліміздің кез-келген азаматы діни экстремизм жекелеген топтарға емес, халықтың басым бөлігіне әсер ете алатынын түсініп, оған қарсы әрекет ете отырып, халық арасында экстремистік құқық бұзушылықтардың мәні мен әлеуметтік қауіптілігін түсіндіру жұмыстарын жүргізу арқылы қоғамда осындай идеяларды қабылдамауды қалыптастыруымыз қажет деп ойлаймын», – деп жауап берді Ислам Маратұлы.
Діни экстремизм – қазіргі әлемдегі ең күрделі және қауіпті мәселелердің бірі. Бұл құбылыс қоғамның қауіпсіздігі мен тұрақтылығына, саяси және әлеуметтік дамуына үлкен қауіп төндіреді.
Алдын алу шаралары: Экстремизмнің алдын алу үшін ақпараттық-насихаттық жұмыстар, білім беру бағдарламалары және әлеуметтік қолдау шаралары маңызды рөл атқарады.
Құқықтық негіздер: Экстремизммен күрес үшін тиісті заңнамалық шаралар мен құқық қорғау органдарының жұмысы күшейтілуі тиіс.
Халықаралық ынтымақтастық: Діни экстремизм жаһандық мәселе болғандықтан, халықаралық қауымдастықтың бірлескен әрекеттері қажет.
Қоғамдық сана: Қоғамда діни сауаттылықты арттыру және экстремизмнің қауіптілігі туралы хабардар ету маңызды.
Қорыта айтқанда діни экстремизммен күресу – мемлекеттердің, құқық қорғау органдарының, үкіметтік емес ұйымдардың және бүкіл қоғамның бірлескен күш-жігерін талап ететін ұзақ және күрделі процесс. Бұл мәселені шешу үшін заңнамалық, ақпараттық, білім беру және әлеуметтік шараларды кешенді түрде жүзеге асыру қажет. Экстремизмнің алдын алу және оны жою арқылы қоғамның қауіпсіздігін, тұрақтылығын және елдің бейбіт түрде дамуын қамтамасыз етуге болады.
Мейіржан ӘУЕЛХАНҰЛЫ
Дереккөз: Todayinfo.kz
