АБЫСЫН АСЫ

Абысындар кімдер?

“Абысын”деп бір ағайынды ұлдарының әйелдерін, келіндерін айтады. Бұл термин қазақтың туыстық қатынастар жүйесінде ерекше орын алады. Абысындар бір-біріне жақын туыс, әрі әдетте күнделікті өмірде бірге болатын, бір-біріне қолдау көрсететін, көмектесетін адамдар ретінде қабылданады. Абысындар арасындағы қарым-қатынас ерекше маңызға ие, өйткені олар бір отбасының мүшелері ретінде бірге өмір сүреді және сол отбасының тыныс-тіршілігін бірлесіп жүргізеді. Рулас адамдардың әйелдері де бір-біріне абысын болады.

Абысын асы:

"Абысын асы" дәстүрі қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлерінің бір бөлігі болып табылады. Бұл дәстүр жақын туыстар мен отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынасты нығайтуға бағытталған, әрі өзара құрмет пен сыйластықты білдіретін ерекше мереке болып табылады.

Абысын асы дәстүрінің мәні

1. Отбасылық ынтымақтастық:

Бұл дәстүр абысындар арасындағы байланыстарды нығайтуға, өзара көмек пен қолдау көрсетуге бағытталған.

2. Қонақжайлылық:

Абысындар бір-біріне қонаққа барып, арнайы ас дайындап, дастархан жаяды. Бұл қонақжайлылықты білдіреді.

3. Тәрбиелік мәні:

Жас ұрпаққа осы дәстүр арқылы үлкендерге құрмет көрсетуді, қонақжайлылықты, ынтымақ пен бірлікті үйрету.

4. Әлеуметтік рөл:

Дәстүр әлеуметтік қатынастарды реттеуде маңызды рөл атқарады, әр отбасы мүшесі өз міндеттерін түсінеді.

Абысын асы дәстүрінің өткізілуі

Абысын асы дәстүрі әдетте мынадай қадамдардан тұрады.

Дәмге шақыру:

Дәстүрге қатысатын абысындар алдын ала хабарласып келісіп, дастархан әзірлейді. Қазанға бір жілік етін салып, ақ дастархан жайып, оған әр алуан тағамдарды толтырып, гүлдей етіп жасап қояды.

Ас беру:

Дастархан басында абысындар жиналып, ойнап-күліп, сырласып отырып арнайы дайындалған астан ішеді.егер өпелеп жүргендері болса, осы ас үстінде кешірісіп, одан ары қарай тәту-тәтті өтуге уәделеседі. Бұйымтайы болса беріп, сый сыйапат жасап жарқын жүзбен тарасады.

Сыйластық:

Бұл рәсім барысында абысындар бір-біріне жылы сөздер айтып, сый-сияпат жасайды. Белгілі сыйлықтар ала келеді.

Құрмет көрсету:

Үлкендерге құрмет көрсетіп, олардың батасын алады. Ақыл сұрап, олардың үй ұстау, ата-ене сыйлау тәжірибелерін үйренеді. Олардан үлгі мен өнеге алып, жақсы келін болуға тырысады. Қазақта”Абысын тәту болса, ас көп, ағайын тәту болса ат көп” деген мақал осыдан қалған. Әйелдер тәту жүрсе, ерлері де берекелі жүреді. Одан туған балалары да жақсы дос болып жарасып өмір сүреді.

Абысын асы дәстүрінің қазіргі замандағы маңызы

Қазіргі уақытта абысын асы дәстүрі ұмытылмай, ауылдық жерлерде жиі өткізіледі. Бұл дәстүрдің әлеуметтік және мәдени маңыздылығы қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін сақтауда үлкен рөл атқарады.

Абысын асы дәстүрі қазақ қоғамының бірлігін, ынтымағын, және қонақжайлылығын көрсететін маңызды дәстүр болып қала береді.

Абысын асына қатысты  мақал – мәтелдер

Қазақ халқында абысындар мен ағайын-туыстардың арасындағы қарым-қатынасты бейнелейтін көптеген мақал-мәтелдер бар. Олардың әрқайсысы белгілі бір өмірлік даналықты, құндылықтарды және моральдық ұстанымдарды жеткізеді.

. Абысын тәтту болса, ас көп,

Ағайын тәтту болса, ат көп.

. Абысын асып тулайды,

Ағайын асып ұрысады.

. Абысын араз болса,

Ағайын бүліеді.

Ағайын араз болса,

Абысын бүлінеді.

. Абысынлар араз болса,

Қазандағы ас піспейді.

Екі абысын ұрысса,

Ер басынан даң кетпейді.

. Абысынның ащы сөзі,

Абысынына балдан да тәтті.

. Абысының азары болса да,

Безері болмайды.

Бұл мақал-мәтелдер қазақ қоғамындағы туыстық қатынастардың маңыздылығын, олардың бір-бірімен қалай қарым-қатынас жасау керектігін көрсетеді.

Болат БОПАЙҰЛЫ