Perishteler basqa beınege ene ala ma?
Perishteler qandaı jaratylys? Olardy kórý múmkin be? Olardyń jer betindegi beıneleri qandaı?
Ответ
Perishteler Allanyń qudiretimen túrli pishinge ene alady. Islam ádebıetterindegi túrli derekterde paıǵambarlardyń olardy shynaıy jáne de ózge beınelerde kórgendikteri baıan etiledi.
Máselen, Quran Kárimniń «Ánkabýt» súresinde: (Ibrahım): «Árıne, onda Lut ta bar» dedi. (Elshiler): «Ol jerde kimniń bolǵanyn jaqsy bilemiz. Artta qalyp apatqa ushyraıtyndardyń qatarynda bolýyna úkim etilgen áıelden bólek Ony jáne úı-ishin álbette qutqaramyz»[1], - dep, perishtelerdiń Lut (ǵ.s.) paıǵambarǵa kelgendigi aıtylǵan. Perishteler oǵan symbatty jas jigit beınesinde keledi. Óz qaýymynyń arsyzdyqqa salynǵanyn jaqsy biletin Lut paıǵambar (ǵ.s.) bular meni «qonaqtarymnyń aldynda da jerge qaratpas pa eken» dep qatty qysylady. Bul oqıǵa Quranda bylaı baıandalady: «Elshilerimiz (jas jigitter beınesinde) Lutqa kelgende (eliniń sumdyǵyn oılap) qynjylǵan ol kóńili jabyrqap: «Bul bir aýyr kún», – dedi. Qaýymy oǵan júgirip keldi. Sondaı-aq, olar burynnan da jaman ister isteıtin edi. Lut (ǵ.s.): «Áı, halqym! Myna qyzdarym, olar sender úshin (nekelesip alsańyzdar) anaǵurlym tazaraq. Endi Alladan qorqyńdar! Qonaqtarymnyń aldynda meni uıatqa qaldyrmańdar. Aralaryńda bir de bir esti kisi joq pa?» – dedi. (Luttyń (ǵ.s.) «myna qyzdarym» degeni sol eldiń áıelderi edi. Óıtkeni, paıǵambar sol úmbettiń ákesi ispetti.)
Olar: «Qyzdaryńda jumysymyz joq. Rasynda, sen bizdiń neni qalaıtyndyǵymyzdy jaqsy bilesiń», – dedi. Lut (ǵ.s.): «Átteń! Senderge tótep berer kúshim bolsa, ne bir myqty bekiniske panalasam», – dedi. Elshiler: «Áı, Lut! Rasynda, biz Rabbyńnyń elshilerimiz. Olar tap qazir saǵan soqtyǵa almaıdy. Dereý túnniń bir mezgilinde úı-ishińmen jónel, jubaıyńnan basqa eshkim artta qalmasyn. Óıtkeni, elińe keletin apat oǵan da jetedi...», – dedi.[2]
Lut (ǵ.s.) paıǵambardyń qaýymy tym shekten shyqqan edi. Qatty azǵyndaǵan olar úshin gomoseksýalızm úırenshikti ádetke aınalǵan bolatyn. Kúnáǵa belsheden batqan qaýymǵa jaza retinde apat jiberip, eldimekenderin joımas buryn Alla Taǵala áýeli Lut (ǵ.s.) paıǵambarǵa perishteler arqyly habar saldy. Bul perishteler jas jigit beınesinde Lut (ǵ.s.) paıǵambarǵa kelip, oǵan ózine jaqyn adamdarmen qaladan shyǵyp ketýdi eskertti.
JÁBIREIIL (Ǵ.S.) PERIShTE ADAM BEINESINDE MÁRIIaM ANAMYZǴA DA KÓRINGEN.
Quranda bul oqıǵa bylaı baıandalady: «(Muhammed (s.ǵ.s.) Qurandaǵy Márııamdy aıtyp ber. Sol ýaqytta ol qulshylyq pen tereń oıǵa batý úshin adamdar men óziniń arasyna shymyldyq tartyp, ǵıbadathananyń shyǵys jaǵyndaǵy bir orynǵa jekelenip bardy. Sondaı-aq, oǵan rýhymyzdy (Jábireıildi) jiberdik te, ol oǵan tolyq adam beınesinde kórindi».
Márııam: «Men senen (saqta dep) Allaǵa syıynamyn. Eger sen taqýa bolsań (maǵan tıme!)» – dedi.
(Rýh): «Men saǵan bir taza bala berýge jiberilgen Rabbyńnyń elshisimin»,– dedi.
(Márııam): «Maǵan bir adam juǵyspasa, sondaı-aq, jaman júristi bolmasam, boıyma qalaısha bala bitedi?» – dedi.
(Rýh): «Ol solaısha, – dedi. Óıtkeni, Rabbyń: «Bul maǵan ońaı. Óıtkeni, Biz Ony (týylýymen) adamdarǵa (qudirettiligimizdi) ap-aıqyn ıshara jáne dálel, ári (elshiligimen) tarapymyzdan bir nyǵmet etemiz. Bul bitken is edi», – dedi.[3]
PERIShTELER DÁL OSY BEINEDE ZÁKÁRIIa PAIǴAMBARǴA DA KELGEN EDI.
Olar onyń jaqynda Iahııa esimdi uldy bolatynyn bildirip súıinshiledi. «Zákárııa hujyrada namaz oqyp turǵanda, perishteler oǵan: «Rasynda, Alla Taǵala saǵan Alladan bolǵan ámirdi (Isany (ǵ.s.) rastaýshy, el aǵasy, nápsisine ıe, ıgilerden bir paıǵambar bolatyn Iahııamen qýanyshqa bóleıdi», – dep daýystady»[4].
Qurandaǵy bul oqıǵalar perishtelerdiń adam beınesinde kóringendigi jaıly birden-bir shynaıy derekkózder bolyp tabylady. Perishteler kez kelgen beınege ene alatyndyǵy sonshalyq, adamdar olardy kóp jaǵdaıda ajyrata almaı qalyp jatady.
Buǵan Ibrahım (ǵ.s.) paıǵambarǵa da olardyń adam beınesinde kelgendigi dálel[5].
Perishtelerdiń elshilik qyzmeti tek habar jetkizýmen nemese paıǵambarlarǵa ýahı ákelýmen ǵana shektelmeıdi. Perishtelerdiń soǵystarda musylmandarǵa qoldaý kórsetkendigi Quran Kárimde baıan etiledi. Islam tarıhynda Bádir shaıqasynyń erekshe orny bar. Sondyqtan, bul aıtýly shaıqasqa qatysqan perishtelerdiń osy shaıqasqa qatysqan sahabalardyń basqa sahabalardan ózindik artyqshylyǵy bolǵany sııaqty, basqa perishtelerden artyqshylyǵy bar. Osy qanquıly shaıqasqa qatysyp, perishtelerge qolbasshy bolǵan Jábireıildiń ózi edi[6].
Bádir shaıqasynda jaý jaǵynyń sany myń, musylmandar jaǵy bar bolǵany úsh júz kisi edi. Alaıda, kómek surap jalbarynǵan musylmandardyń tilegin aıaqsyz qaldyrmaǵan Alla Taǵala myńdaǵan perishtelerin jiberetindigin bildirdi.
Quranda bul máselege qatysty: «Sol ýaqytta Rabbylaryńa jalbarynýda edińder. Sonda Ol: Shynynda senderge ergen myń perishtemen kómek etemin dep tilekterińdi qabyl etti»[7]; «Sender (qarý, san jáne kólik jóninen dushpannan óte) az ári álsiz bolǵanda Alla senderge Bádirde jeńis syılady. Olaı bolsa, Allaǵa qarsy kelýden saqtanyńdar, shúkir etken bolarsyńdar. Sol sátte sen múminderge: «(Kókten) úsh myń perishte túsirip, Rabbylaryńnyń senderge járdem berýi jetkilikti emes pe?» – dediń. Árıne, eger sabyr etseńder, saqtansańdar sondaı-aq jaý dereý osy araǵa jetip keletin bolsa, Rabbylaryń senderge bes myń belgileýli perishtelermen járdem etedi»,[8] - delindi.
Bádir shaıqasynda Zúbáır ıbn Áýýámniń basynda sary sálde bar edi. Bir qyzyǵy, búkil perishteler de bastaryna sary sálde oranǵan pishinde edi. Zúbáırdiń Bádir shaıqasyndaǵy batyrlyǵyna kýá bolǵan paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Perishtelerdiń sary sálde taǵyp, Zúbáır ıbn Áýýámniń beınesinde túskenderin kórdim»,[9] - deıdi.
Uhud shaıqasyna baılanysty da osyny aıtýǵa bolady. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) ıslam týyn Mýsǵab ıbn Umáırǵa ustatqan edi. Alaıda, bul shaıqasta Mýsǵabtyń eki qolyn ıbn Qáımá degen múshrik qyrqyp tústi. Osy ýaqytta basqa bir sahaba jetip kelip, týdy alyp kún batqansha shaıqasty. Bul – Mýsǵabtyń beınesine engen perishte edi. Paıǵambarymyz «Mýsǵab!» dep daýystaǵanda, ol «Men Mýsǵab emespin, ýa, Rasýlalla!»[10] dep jaýap berdi. Mýsǵab ıbn Umáırdiń sheıit bolǵanyn ańǵarǵan Alla Rasýlynyń (s.ǵ.s.) kózine jas úırilip: «Múminderdiń arasynda (Rasýlallamen birge bolatyndyqtaryna) Allaǵa bergen sózderinde berik bolǵan qanshasy bar. Olardyń keıbireýleri bergen ýádelerinde tolyq turyp sheıit boldy. Keıbireýleri de osyndaı jaqsylyqty kútýde. Olar ýádelerinen taımady»[11], – degen aıatty oqydy.
Júbáır ıbn Mýtım (r.a.): «Húnáında áskerler shaıqasýda edi. Biz Alla Elshisimen (s.ǵ.s.) birge edik. Sol kezde kókten qara tústi kıim kıgen adamdar túse bastady. Múshrikter men bizdiń ortamyzda turdy. Shaıqas alańynda qaptap ketti. Sońynda múshrikter jeńiliske ushyrady. Kókten túskenderdiń perishteler ekenine esh kúmánimiz joq»[12], – degen.
Handak shaıqasynyń eń aýyr sáti edi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) kókke qol jaıyp duǵa jasady. Sol kúni tún ortasy Jábireıil perishte Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) kelip birazdan keıin Allanyń qatty daýyl turǵyzyp, dushpan áskeriniń byt-shytyn shyǵaratyny jaıly súıinshi habar jetkizdi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Jábireıil perishteniń ákelgen habaryn estı sala uly Alla Taǵalaǵa madaq aıtyp, shúkirshilik etti.
Shaıqasta «Ýa, ıman keltirgender! Allanyń senderge bergen jaqsylyǵyn, nyǵmetin (kómegin) umytpańdar. Bir kezderi senderge shabýyl jasap, biz senderge (kómek retinde) olarǵa (jaýǵa) qarsy daýyl soqtyryp, sender kóre almaıtyn áskerler (perishteler) jiberip edik. Alla - istegenderińniń bárin kórýshi»[13], – degen aıattar tústi.
Osylaısha perishteler adam keıipinde kelip, musylmandarǵa qıyn-qystaý kezeńde kómektesken bolatyn. Bul shyndyq Quran aıattary jáne hadıs sháriptermen tolyqtaı qýattalǵan.
OSYLARǴA QOSYMShA MYNA OQIǴALARDY DA AITA KETEIIK
Ásili, perishtelerdi tolyqtaı óz beınesinde kórý ekiniń biriniń mańdaıyna jazylmaǵan. Tek paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) qana Jábireıil perishteni alǵash ret ýahı ákelgende jáne Mıǵrajda «Sıdratýl mýntáhanyń» (jumaq bulaǵynyń túbinen ósip shyqqan aǵash) janynda óz beınesinde kórgen aıtylady. Quranda: «Rasynda, ol ony ashyq kókjıekte kórdi»[14]; «Rasynda, ol Jábireıildi ekinshi ret kórdi. Sıdratýl Mýntáhanyń janynda»[15], – deıdi.
Keıbir málimetterde Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) Jábireıil perishteni kóbine Dyhııa ıbn Halıfa ál-Kálbı (r.a.) atty sahabanyń beınesinde de kórgendigi aıtylady[16].
Hazret Omar, Abdýlla ıbn Abbas, Ýsama ıbn Záıd, Harıs syndy sahabalar, Aısha anamyz ben Ýmmý Sálama da Jábireıil perishteni Dyhııa esimdi sahaba beınesinde birneshe ret kórgendikterin baıan etedi.
Birde Jábireıil perishte sahabalarymen otyrǵan Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) aq kıim kıgen jolaýshy keıpinde kelip, kópshiliktiń kózinshe bylaı degeni myna hadıste baıandalady:
«Ýa, Muhammed! Islam degenimiz ne?», - dep suraıdy. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
– Islam – Alladan basqa qudaıdyń joq ekenine, Muhammed Onyń quly ári elshisi ekenine kýálik etý. Namaz oqý, zeket berý, Ramazan aıynda oraza ustaý, shamasy kelse qajylyqqa barý, – dep jaýap qaıtardy. Álgi kisi buny estigende:
– Ras aıtasyń, – dedi. Biz onyń ózi ári surap, ári jaýabyn da ózi rastaǵanyna tańyrqadyq. Munan soń álgi kisi:
– Iman degenimiz ne? – dep suraǵyn jalǵastyrdy. Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambar:
– Allaǵa, Onyń perishteleri men kitaptaryna, paıǵambarlaryna jáne aqyret kúnine, taǵdyrdyń jaqsysy men jamanyna sený, – dedi. Jolaýshy taǵy da:
– Ras aıtasyń, endi ıhsan degen ne? – dedi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
– Ihsan – beıne bir Allany kórip turǵanyńdaı Oǵan kulshylyq etýiń. Sebebi, sen Ony kórmeseń de, shúbásiz, Ol seni kórýde.
– Qııamet qashan bolady? Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
– Suralǵan adam suraýshydan artyq bilmeıdi,- dep edi, sonda álgi kisi:
– Kúńnen qojaıyn týady. Sen jalańaıaq kedeılerdiń bıik úıler salǵanyn kóresiń, – dep, aqyret kúniniń belgilerin aıtyp berdi.
Jolaýshy ketkennen keıin az ýaqyt ótken soń Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
– Ýa, Omar! Sen álgi kisiniń kim ekenin bilesiń be?, - dedi. Men:
- Alla jáne Onyń elshisi biledi,- dep jaýap berdim. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
– Shyn máninde, ol senderge dinderińdi úıretýge kelgen Jábireıil perishte bolatyn[17], – dep, máseleniń mán-jaıyn uǵyndyrǵan edi. Sahabalar sonda ǵana adam keıpinde kelgen álgi kisiniń perishte ekendigin bilip qatty tańdandy.
Saǵd ıbn Ábı Ýaqqas (r.a.) rıýaıat etken hadıste: «Uhud kúni Alla elshisiniń oń jáne sol jaǵynda jaýmen arpalysyp júrgen aq kıimdi eki kisini kórdim. Olar buryn-sońdy baıqamaǵan adamdarym. Ásili, olar Jábireıil men Mıkaıl atty perishteler bolsa kerek»[18], – deıdi.
Ábý Sýfııan ıbn Harıs bolsa, Bádir kúngi shaıqasta kók pen jerdiń arasynda aq kıimdi áskerlerdi kórgendigin aıtqan[19].
Qalmahan Erjan.
[1] «Ánkabýt» súresi, 32-aıat.
[2] «Hud» súresi, 77-81 aıattar.
[3] «Marııam» súresi,16-21 aıattar.
[4] «Álı Imran» súresi, 39-aıat.
[5] «Hud» súresi, 69-70 aıattar.
[6] Buharı, Maǵazı, 11.
[7] «Ánfal» súresi, 9-aıat.
[8] «Álı Imran» súresi, 123-125 aıattar.
[9] ál-Haısámı, Májmaýz-Záýaıd, 6/83.
[10] Ibn Saǵd, Tabaqatýl-Kýbra, Beırýt, 1978, 3/121
[11] «Ahzab» súresi,23-aıat.
[12] Ibn Kásır, ál-Bıdaıa, 4/334.
[13] «Ahzab» súresi,9-aıat.
[14] «Tákýır» súresi, 23-aıat.
[15] «Nájim», 13-14 aıattar.
[16] Býharı, Tabır, 33, Fıtán, 26, Ánbııa, 48; Mýslım, Iman, 271.
[17] Mýslım, Iman, 8.
[18] Býharı, Maǵazı, 18, Lıbas, 24; Mýslım, Fádaılýs-Sahaba, 46-47.
[19] Ahmad ıbn Hanbal, Músnád, 1/147, 353; Qady Yıaz, ásh-Shıfa bı tarıfı Hýqýqıl Mýstafa, Darýl Árkam, Beırýt, 1995, 1/362.
