Kúıeýim eshqaıda shyǵarmaıdy, meniń qandaı quqyqtarym bar?
Assalaýmaǵalaıkým! Musylman dinimizde er azamat əıeliniń ózine degen jeke ýaqyt bólýine ruqsat bere ala ma? Meni kúıeýim múldem esh jerge jibergisi kelmeıdi. Ózim jabyq kıinem, namaz úırenip júrmin, baratyn jerim de halal, jolyǵatyn adamdarym tek qyzdar. Olardy stýdent kezden tanımyn, ata-analaryn, baýyrlaryn tanımyn. Bəri de jaqsy adamdar. Ótinem keńes berińizdershi. Dinimizde əıel adamnyń quqyqtary qandaı?
Ответ
Ýaǵalaıkýmsalam!
Islam dininde erdiń de, áıeldiń de quqyǵy qorǵalǵan. Árıne, dinimizde áıel adam óziniń kúıeýiniń ruqsatynsyz keıbir is-áreketterdi isteı almaıdy. Degenmen de, bul, áıel adam túbegeıli úıden shyqpaýy kerek degen sóz emes. Islamda erli-zaıyptylardyń kimmen, qandaı mámile jasaýy kerek, onyń ishinde áıelge qandaı mámilede bolýy kerektigi jóninde taıǵa tańba basylǵandaı anyq aıtylǵan.
Quran Kárimde er men áıeldiń teńdigi jaıynda bylaı delinedi: «Shyn máninde, men senderden erkek, áıel amal isteýshilerdiń amalyn zaıa etpeımin. Sender bir-birińnensińder»[1].
Paıǵambarymyz Muhammed te (s.ǵ.s.) kóptegen hadısterinde áıelderdiń quqylary jóninde kóp aıtqan: «Áıelderińizdiń sizderde, sizderdiń de áıelderińizde haqylaryńyz bar»; «Senderdiń eń qaıyrlylaryń – áıelderine qaıyrly (jaqsy mámilede) bolǵandaryń»[2]; «Senderdiń eń qaıyrlylaryń (jaqsylaryń) otbasyna jaqsy bolǵanyń, ishterińdegi otbasyna eń qaıyrly bolǵan menmin»[3]; «Allanyń áıel quldaryn Allanyń meshitterinen maqurym qaldyrmańdar»[4].
Sonymen qatar, qasıetti Quran kárimde: «Áıelder senderdiń kıimderiń, sender áıelderińniń kıimderisińder»[5], – dep, jubaılardy birin-biri qorǵap jáne jyrtyǵyn jamap, tolyqtyryp turatyn kıimge teńegen.
Siz aıtqan jaǵdaıdyń da (ımandy qurbylaryn zııarat etýi) Islam dininde eshqandaı da qaıshylyǵy joq. Sahaba áıelderdiń ózi saýdaǵa aralasqan, Al, saýda jasaǵan kisiniń úıden syrtqa shyqpaýy múmkin emes. Tipti, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) da, sahabalardyń da áıelderi er kisilermen birge soǵystarǵa qatysqan. Jaralylardy emdep, áskerlerge sý, azyq-túlik tasýmen aınalysqan. Bul da, árıne, úıden tysqary jaǵdaıda oryn alatyn qubylys. Qoǵamdyq oryndaǵy jaǵdaı. Jáne de sahaba áıelder Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) jubaılarynan, ózderiniń arasyndaǵy bilimdilerden dáris alǵan. Ol úshin de Paıǵambar meshitine barýy qajet bolǵan. Qazirgi tańda da áıelder meshitterde bekitilgen ustazdardan dáris alyp, saýat ashyp, bir-birimen dıdarlasyp, ımandaryn shyńdap otyrýlary qajet. Ol úshin bir-birin zııarat etýleri qajet bolady. Halqymyzdyń «Jalǵyzdyq Qudaıǵa ǵana jarasady» degenindeı, áıel balasy da ımandy qoǵammen aralaspaı, japadan-jalǵyz úıden shyqpaı otyra berýi múmkin emestigi túsinikti jaǵdaı.
Baqytjan Ótkelbaev
Respýblıkalyq «Áziret Sultan»
meshitiniń naıb ımamy
