Tamaqty tuzben bastap, tuzben aıaqtaý súnnet pe?

Assalamý aleıkým! Keıbireýler tamaqtan buryn jáne tamaqtan keıin bir shókim tuz jeıdi. Sharıǵatta buǵan negiz bar ma? Bul Paıǵambar (s.ǵ.s.) men onyń sahabalarynan (r.a.) qalǵan súnnet pe?

Ответ

Ýaǵaleıkýmassalam!

Hanafı mazhabynyń senimdi kitaptarynda tamaq ishýdi tuzben bastap, tuzben aıaqtaǵan abzal ekendigi jáne onyń medıtsına turǵysynan qaraǵanda paıdasy zor ekendigi jazylǵan. Uly hanafılik fakıh ımam Ibn Abıdın (r.h.) bylaı deıdi: «Tamaqty tuzben bastap, tuzben aıaqtaý súnnet bolyp tabylady. Bul súnnette jetpis túrli derttiń shıpasy bar».

«Ál-Mýhıt ál-Býrhanı» (5/204), «Ál-Bahr ár-Raık» (8/209) jáne «Ál-Fatava ál-Hındıııa» (5/337) kitaptarynda da solaı aıtylǵan. Imam ál-Ǵazalı «Ihıa ’Ýlıým ád-Dın» degen uly kitabynda da solaı jazǵan.

Hakım ál-ýmma maýlıana Ashraf Álı Sanavı (r.h.) óziniń «Imdad ál-Fatava» atty pátýalar jınaǵynda Alla Elshisiniń (s.ǵ.s.) bul áreketke negiz bolatyndaı naqty hadısi bolmasa da, Paıǵambardyń (s.ǵ.s.): «Áı, Álı! Tamaqty tuzben bastap, tuzben aıaqta. Óıtkeni, tuz – jetpis túrli dertke em. Olardyń arasynda aqyl-estiń aýysýy, alapes jáne tis aýrýy bar», - dep aıtqanyn keltiredi. Kóptegen mýhaddıs ǵalymdar bul hadısti oıdan shyǵarylǵan dep tapsa da (maýdý’), tamaqty bir shókim tuzben bastap, aıaqtaýdy tómendegi eki sebepke baılanysty tolyqtaı negizsiz dep sanaı almaımyz.

Birinshiden, ımam ál-Baıhaqı «Shý’ab ál-ıman» degen kitabynda hazireti Álıdiń (r.a.) bylaı degenin jetkizedi: «Kimde-kim tamaq ishýdi tuzdan bastasa, Alla Taǵala ony jetpis túrli dertten tazartady». Imam ál-Ǵazalı (r.h.) da «Ihıa Ýlıým ad-Dın» atty kitabynda hazireti Álıdiń (r.a.) solaı degenin jetkizedi. «Ihıaǵa» túsinikteme berýshi allıama Mýrtaza az-Zabıdı ımam ál-Baıhaqıdiń «Shý’ab ál-ıman» kitabyna silteme berip, bul hadısti oıdan shyǵarylǵan dep tanymaǵan. Osylaısha, mavkýf hadıs (Alla Elshisiniń sahabasy aıtqan hadıs, onda Paıǵambardyń (s.ǵ.s.) óziniń sózi bolýy mindetti emes), bul árekettiń qandaı da bir negizi bar ekenin kórsetedi.

Ekinshiden, Ibn Mája, ımam át-Tabaranı jáne t.b. jetkizgen senimdi hadıs bar. Onda hazireti Ánas ıbn Málik (r.a.) Alla Elshisiniń (s.ǵ.s.) bylaı degenin keltiredi: «Dámdeýishterdiń eń jaqsysy – tuz». Hadıste tuzdyń jaqsy qasıetin sıpattaý úshin «saııd» (myrza, basshy) sózi qoldanylǵan. «Basty» degen sóz tuzdy tamaqtyń basynda jáne aıaǵynda jeý kerektigin bildiredi. Máýlıana as-Sanaýı tamaqty tuzben bastap, aıaqtaý ǵurpy osydan shyqqan bolýy yqtımal dep, ary qaraı jalǵastyryp jazǵan. Degenmen, ol bul ǵurypty úzildi-kesildi dinı úkim dep qabyldamaı, maqtaýǵa laıyqty áreket retinde tanyǵan jón dep jazady.

Qorytyndylar bolsaq, tamaqty tuzben bastap, aıaqtaýdy qatań belgilengen Súnnet dep sanaýdyń qajeti joq. Sol sebepti, oǵan asa úlken kóńil bóle berý de kerek emes. Áıtkenmen, bul ǵuryptyń Sharıǵatta negizi joq dep sanaý da durys bolmaıdy. Tamaqtyń basynda jáne aıaǵynda tuz jeý kerek dep aıtqanyńnan qaıtpaı turyp alý da durys emes, solaı isteıtin adamdardy synap-mineý de jónsizdik. Dastarhanda tuz bar bolsa, klassıkalyq fakıh-hanafıtterdiń muny maqtaýǵa turarlyq áreket dep sanaıtynyna súıene otyryp, tamaqty tuzben bastap, aıaqtaýǵa bolady. Dese de, dastarhanda tuz joq bolsa, tuz surap júrýdiń qajeti joq. Bul – orta jol. Eń abzaly orta joldy ustaný bolyp tabylady.

Alla jaqsy Bilýshi!