«Inshalla» dep ant berip, ony oryndamasa, kúná bola ma?
Assalaýmaǵaleıkúm! Eger ózime «InshaAlla, mynany eshqashan jemeımin» dep aıtsam, ol Allanyń atymen ant bolyp eseptele me? Biraq, keıin ony jep qoısam, antty buzǵan bolamyn ba? Sonda ne isteý kerek? Ataý (názir) orazasyn ustaý kerek pe?
Ответ
Ýaǵaleıkúmassalam!
Musylmannyń Alla Taǵalanyń atymen bir isti isteýge nemese istemeýge ant berýi – sharıǵatymyzda aıtarlyqtaı mańyzǵa ıe. Bul – musylmannyń moınynda júk bolyp qala beretin amal. Alla Taǵala qasıetti Quranda:
لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَيْمَان
«Alla Taǵala anttaryńdaǵy bos sózderińdi esepke almaıdy. Alaıda, bile tura istegen anttaryńnan jaýapty bolasyńdar», – deıdi. Aıattyń sońynda Alla Taǵala taǵy da qaıtalap:
وَاحْفَظُوا أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
«Anttaryńdy qorǵańdar! Alla Taǵala senderge aıattaryn osylaısha baıandaıdy, bálkim shúkirlik etersizder»[1], – dedi.
Demek, kimde-kim Allanyń atymen nemese sıpatymen bir isti isteýge nemese tastaýǵa ant etse, oryndaý – ýájip. Antyn buzǵan jaǵdaıda, sharıǵat taǵaıyndaǵan kaffaratty jaza retinde óteýge mindetti. Alla Taǵala Qasıetti Quranda:
فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ
«Onyń tóleýi – úı-ishterińe jegizetin orta eseppen on miskindi tamaqtandyrý ne olardy kıindirý nemese bir qul azat etý. Muny tappaǵan adam úsh kún oraza ustasyn. Buzǵan anttaryńnyń jazasy osy»[2], – deıdi.
Alaıda, bul káffarattardy óteý Allanyń atymen nemese sıpatymen nemese sharıǵatta ant esebinde sanalatyn Alla Taǵalaǵa qatysty tirkestermen (Mysaly, Allanyń ýádesimen, amanatymen) aıtylǵan jaǵdaıda ǵana taǵaıyndalatyn jaza bolyp sanalady. Sondyqtan Quranmen Paıǵambarmen (s.ǵ.s.), Qaǵbamen, ata-babasymen, túnmen, kúnmen, nan ursyn, jyn ursyn- degen sııaqty sózder antqa jatpaıdy. Bálkı, bulaı jasaý durys emes. Buǵan baılanysty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) hadısinde:
ألا إن الله ينهاكم أن تحلفوا بآبائكم، من كان حالفاً فليحلف بالله، وإلا فليصمت
«Bilińizder! Alla Taǵala sizderdi ákelerińizdiń atymen ant ishýlerińizden qaıtardy. Kim ant ishse, «Allanyń atymen bolsyn» nemese úndemesin»[3], – dep qaıtarǵan bolatyn.
Eger bir kisi «ınsha Alla bir isti isteımin nemese istemeımin» dep,«ınsha Alla» sózin sol mezette aıtqan bolsa, bul sózi ant bolyp eseptelmeıdi. Óıtkeni, bulaı aıtýymen ol istiń bolar-bolmasyn Alla Taǵalanyń qalaýyna qaldyrǵan bolady. Naqty óziniń sheshimi bolyp eseptelmeıdi. Bulaı ant etýdiń úkimin Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) óziniń bir hadısinde;
عن بن عمر روى عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: «من حلف، فقال: إن شاء الله, فقد استثنى». رواه أبو داود
«Kim ant aıtsa, antynda Alla qalasa dese, antynan shyqty»[4], – deıdi. Iaǵnı, qalasa oryndaıdy, qalasa oryndamaıdy. Oryndamasa, káffarat ótemeıdi.
