Araq ishken adam orazasyn qyryq kúnnen keıin bastaýy kerek pe?
Assalaýmaǵaleıkým! Sizge taǵy bir sýrak týyndap týr, ishimdik iship koıǵan adam 40 kýn tolmaı táýbe etse jəne Ramazan aıyndaǵy orazany alǵashky kúnnen bastap tutsa bola ma? Jalpy keıin kazasyn óteý shart pa? Jandos
Ответ
Ýa aleıkým assalam! Jandos, birinshiden, ishimdik ishý – kúná. Ony jasaýǵa tyıym salynǵan. Sebebi, Alla Taǵala Quranda:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
«Áı, múminder! Ishimdik, qumar, tigilgen tastar (puttar) jáne bal ashatyn oqtar shaıtannyń jıirkenishti isterinen. Odan saqtanyńdar, qutylarsyńdar»,[1] – dep eskertedi. Sondyqtan, ishimdik ataýlyǵa múldem jýymaǵan jón.
Ekinshiden, eger adam ishimdik iship qoıǵan bolsa, esin jıysymen táýbe[2] etýi kerek. Odan keıin namazyn da, orazasyn da ustaı beredi. Adamnyń ishimdik ishýi – óz aldyna kúná, alaıda sol úshin paryz amaldardy tárk eter bolsa – onda kúná ústine kúná jasaǵan bolady. Sol úshin namaz oqyp, oraza ustaý úshin qyryq kún kútilmeıdi. Árıne, Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s) jetken hadıste ishimdik ishken adamnyń namazy qyryq kún qabyl bolmaıtyny aıtylady. Mysalǵa, Abdýlla ıbn Omardan (r.a) jetken hadıste Paıǵambarymyz (s.ǵ.s):
مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ وَسَكِرَ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحًا وَإِنْ مَاتَ دَخَلَ النَّارَ ، فَإِنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ، وَإِنْ عَادَ فَشَرِبَ فَسَكِرَ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحًا ، فَإِنْ مَاتَ دَخَلَ النَّارَ ، فَإِنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ، وَإِنْ عَادَ فَشَرِبَ فَسَكِرَ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحًا ، فَإِنْ مَاتَ دَخَلَ النَّارَ ، فَإِنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ ، وَإِنْ عَادَ كَانَ حَقًّا عَلَى اللَّهِ أَنْ يَسْقِيَهُ مِنْ رَدَغَةِ الْخَبَالِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . قَالُوا : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، وَمَا رَدَغَةُ الْخَبَالِ ؟ قَالَ : عُصَارَةُ أَهْلِ النَّارِ
«Kimde-kim ishimdikiship, mas bolsa, onyń namazy qyryq kún qabyl bolmaıdy. Eger ol osylaı ólip ketse tozaqqa túsedi, al táýbe etse, Alla onyń táýbesin qabyl alady. Eger ol keıin qaıta keri ketip, qaıta iship mas bolsa, namazy taǵy qyryq kún qabyl bolmaıdy. Eger ólip ketse, tozaqqa kiredi, al táýbe etse, Alla táýbesin qabyl alady. Al, eger taǵy keri qaıtyp, qaıta iship, qaıta mas bolsa, namazy qyryq kún qabyl bolmaıdy. Eger ólip ketse, tozaqqa túsedi, al táýbe etse, Alla táýbesin qabyl etedi. Al, eger qaıta oralyp, qaıta ishse – onda Alla ony qııamet kúni radaǵatýl-habalmen sýsyndyratyn bolady», – dedi. Sahabalar: «Ýa, Alla elshisi! Radaǵatýl-habal degen ne?» – dep surady. Ol (s.ǵ.s): «Tozaqtyqtardyń ishetini» – dep jaýap berdi»[3], – degen.
Mundaǵy qyryq kún namazy qabyl bolmaıdy degendi qyryq kún namaz oqymaıdy nemese oraza ustamaıdy dep qabyldaýǵa bolmaıdy. Mundaǵy maǵyna basqa. Imam Náýaı (r.a) bul hadısty ashyqtap: «Mundaǵy «qabyl bolmaıdy» degen – osy qyryq kún ishinde oqyǵan namazy úshin saýap[4] almaıdy degeni. Áıtpese, namazy namaz retinde esepteledi ári qyryq kúnnen keıin ol namazdardy qaıta oqý qajet bolmaıdy»[5], – deıdi.
Ábý Abdýlla ıbn Mandá (r.a) bolsa: «Ishimdik ishkeniniń jazasy retinde qyryq kún namazdyń saýabyn almaıdy. Bunyń mysaly juma namazǵa kelgen adamnyń ımam minberge shyǵyp qutpa aıtyp jatqanda sóılegeni sııaqty. Hadıste bul adamǵa da «juma namazy joq»[6] delingen edi. Bul jaǵdaıda álgi adam qutpa aıtylyp jatqanda sóılegeni úshin jumanyń saýabynan qur qalǵan bolatyn»,[7] – dep ashyqtaǵan.
Úshinshiden: jalpy orazanyń kúnderi qaza bolsa, meıli mastyqpen, meıli basqalaı, onyń qazasy mindetti túrde óteledi. Jalpy sharıǵattyń ruqsat etken keı jaǵdaılar bar, olar: saparda bolý, naýqas bolý, júkti nemese emshekte balanyń bolýy. Budan tys jaǵdaılarda, ıaǵnı birer kún buryn ishken mastyqtyń áseri bolýy múmkin degen syndy syltaýlar úshin orazany buzýǵa bolmaıdy.
Aıbek Ábdiqadyr
Muslim.kz saıtynyń dinı sarapshysy
[1] «Máıda» súresi, 90-aıat.
[2] Jasaǵan kúnási úshin ókiný, ony jasaýdy doǵarý, qaıta jasamaýǵa bel býý
[3] Ibn Májá.
[4] Jasaǵan isine artyǵymen jazylatyn saýapty meńzeýde.
[5] Imam Mýslımniń «Sahıhyna» ashyqtamasynan alynǵan.
[6] Imam Tırmızı men Imam Nasaıdiń jetkizgen hadısterinen úzindi.
[7] Mýhammad ıbn Nasrýddın Márýazıdiń «Taǵzım qadrıs-solá» atty kitabynan alynǵan.
