Ateısti ımanǵa qalaı shaqyrsa bolady?

Salamatsyz ba! Imam myrza! Ateıstik kózqaras ustanatyn dosyma Alla Taǵala bar ekenine sendiretin qandaı dálel aıtýyma bolady. Aqarys Qýan

Ответ

Ýa aleıkým assalam!

Quran Kárimniń úshten bir bóligi Jaratýshy Haq Taǵala haqyndaǵy aıattardan turady. Atalmysh aıattarda Alla Taǵalanyń serigi men teńdesi joq jalǵyz qudiret Iesi ekendigi jan-jaqty, túrli mysaldarmen óte sheber túsindiriledi. Quran Kárimde:

1. «Alla – barlyq nárseniń Rabby bola tura, Odan basqany Rabby (Ie) retinde izdeıin be?», – dep (aıt)...[1]»;

2. «...Meniń Rabbym – Ol sondaı, ómir berip tiriltedi jáne óltiredi...[2]»;

3. «(Perǵaýyn): «Eı, Musa, senderdiń Rabbyń kim?» – dedi. (Musa): «Bizdiń Rabbymyz árbir nársege jaratylysyn (beıne-bitimin) bergen, keıin joldaryn belgilep kórsetken»,-dedi[3]»;

4. «(Perǵaýyn): «Álemderdiń Rabbysy degen ne?»,- dedi. (Musa (ǵ.s.): «Eger anyq senetin bolsańdar, Ol jer-kóktiń ári ekeýiniń arasyndaǵylardyń Rabby», – dedi. (Perǵaýyn) mańaıyndaǵylarǵa: «Estimeı otyrsyńdar ma?» – dedi. (Musa (ǵ.s.): «Ol, senderdiń de Rabbylaryń, burynǵy ata-babalaryńnyń da Rabbysy», – dedi. (Perǵaýyn): «Shyndyǵynda, senderge jiberilgen osy – Paıǵambar jyn soqqan bireý»,-dedi. (Musa (ǵ.s.): «Eger túsinetin bolsańdar, Ol shyǵys, batystyń jáne eki arasyndaǵylardyń Rabby» dedi[4]».

Quran Kárimnen keltirilgen naqlı dálelderge qosymsha ǵalymdar aqlı (aqyl-oı arqyly taný) dálelderin de qoldanǵan. Burynǵy ǵalymdardyń naqlı dálelderine nazar aýdaryńyz:

Jaǵfar Sadyq [5] (r.a.) quzyrynda bir top dinsizder Jaratýshyny joqqa shyǵarady. Sonda ǵulama: «Kemege otyryp, apatqa ushyrap kórdiń be?» – dep suraıdy. Dinsiz: «Iá, solaı bolǵan. Men otyrǵan keme tesilip, teńizshiler sýǵa ketti. Men jarmasqan taqtaı synyǵyn tolqyn jaǵaǵa shyǵaryp aman qaldym», – dedi. Ǵalym: «Sol sátte aman qalýdy úmit ettiń be?» – dedi. Dinsiz: «Iá». Ǵalym: «Amandyqty kimnen úmit ettiń?» – dedi. Dinsizde ún joq. Sonda Jaǵfar Sadyq: «Mine, sondaı sátte tek Jaratýshydan ǵana amandyq úmit etesiń. Seni batyp ketýden saqtaǵan da sol Jaratýshy», – dedi. Dinsiz osydan soń ımanǵa kelgen eken.

Ábý Hanıfa (r.a.) meshitte otyrǵanda dahrı[6] aǵymynyń adamdary basa-kóktep kirip keldi. Dinsiz top qylyshtaryn jalańdatyp ǵalymdy óltirmek bolady. Sebebi, Quran aıattaryna ıman etpeıtin dinsizderdi ımam Aǵzam únemi aqlı dáleldermen tyrp etkizbeı ustap alatyn. Ustanymdarynyń túkke turǵysyz ekenin ózderine uǵyndyratyn. Sonda ǵalym: «Meniń saýalyma jaýap berińder, sońyra ne isteseńder de ózderiń bilińder», – dedi. Olar: «Aıt, ne ýájiń bar?» – desti. Ábý Hanıfa: «Júk tıelgen kemeni kórdim. Ol tolqyndar men soqqan daýylǵa qaramastan eshbir shaıqalmaı túp-túzý ketip bara jatyr eken. Tipti, kemede birde-bir teńizshi joq edi», – degen kisiniń sózine ne aıtasyńdar, osy sóz aqylǵa qona ma?» – dedi. Dinsizder: «Joq, myna sóziń aqylǵa syımaıdy», – desti. Sonǵa ǵalym: «Tolqynda túp-túzý júzip bara jatqan keme aqylǵa syımasa, onda myna ǵajaıyp ǵalam, ondaǵy san myńdaǵan qubylystar eshbir Jaratýshysyz paıda boldy degen tujyrym qalaı aqylǵa qonady», – deıdi. Dinsizder de óz qatelikterin moıyndap, Alla Taǵala júrekterin týra jolǵa salyp, ımanǵa kelgen eken.

Imam Shafıǵıden (r.a.) fılosoftar «Jaratýshynyń barlyǵyna ne nárse dálel?» – dep suraǵanda, ǵalym: «Tut aǵash japyraǵy. Onyń dámi de, ısi de jáne túsi de bir emes pe?» – dedi. Saýal qoıýshylar: «Iá», – dep jaýap qatty. Ǵalym: «Ony qurt jese, jibek shyǵady, bal arasy jese, bal shyryny shyǵady, qoı-eshki jese qumalaq shyǵady, al kıik jese mısk shyǵarady. Tut aǵash japyraǵy bir bola tura, osynyń barlyǵyn kim istep otyr?» – degen eken. Ǵalymnan qanaǵattanarlyq jaýap alǵan fılosoftar da táýbege kelgen eken.

Ahmet bın Hanbal (r.a.) aqlı dálel retinde: «Jyltyr qamal bar, onyń eshbir sańylaýy joq. Syrty quıylǵan kúmis, ishi saf altyn. Qamaldyń qabyrǵalary shytynap ishinen estý-kórý qabileti bar bir janýar shyǵady. Álbette, munyń bir Jaratýshysy bar ekendigi anyq», – dep, jumyrtqa men balapan jaratylysyn mysalǵa keltirgen eken.

Halıfa Harýn Rashıd Malıkten (r.a.) Jaratýshynyń barlyǵyn aqylmen tanyp bilýge dálel suraǵanda, ǵalym: «Túrli daýystar, alýan áýender jáne ártúrli tilderdiń bolýy dálel», – degen eken.

Al, dala araby Jaratýshynyń barlyǵyna ne dálel degen suraqqa: «Jolda jatqan qumalaq túıeniń, tezek esektiń, al qumdaǵy iz bolsa jaıaý júrip ótken adamnyń barlyǵyn kórsetedi. Endeshe, juldyzǵa tola aspan, ushy-qıyry joq en dala jáne tolqyndy teńizder barlyq nárseni bilýshi jáne qudiretti Jaratýshynyń barlyǵyna qalaısha dálel bolmaıdy?[7]», – degen eken.

Túıindeı aıtqanda, aıtylǵan mysaldar Jaratýshynyń barlyǵyna teńizden tamshydaı ǵana dálel. Iá, kishkene ıneni de jasaǵan sheber usta bolǵany sııaqty, bizdi qorshaǵan aınalamyzdaǵy barlyq jaratylys pen túrli qubylystyń da Iesi, qudiretti Jaratýshysy bar ekendigi sózsiz.

[1] Ánǵam súresi, 164-aıat
[2] Baqara súresi, 258-aıat
[3] Taha súresi, 49-50 aıattar
[4] Shuǵara súresi, 23-28 aıattar
[5] Jaǵfar bın Muhammed Baqır bın Álı Zaın Abıdın kórnekti tabıǵın ǵalymdardyń biri. Sahaba Álıdiń (r.a.) uly Hýseınniń (r.a.) urpaǵy edi.
[6] Dahrı – zamannyń (dáýirdiń) bas-aıaǵy joq. Barlyq nárseni jaratýshy zaman degen kózqarasty ustanatyn ateıstik aǵym.
[7] Sharh aqıda Tahaýıa, 30-bet