Zertteý úshin máıitti soıýǵa (vskrytıe) sharıǵat ne deıdi?

Assalaýmaǵaleıkým! Qaıtys bolǵan adamnyń ólý sebebin anyqtaý úshin medıtsınalyq saraptama qajet. Sol úshin máıittiń denesin soıyp zertteıdi. Keıde aýrýyn anyqtaý úshin de bul qajet. Suraıyn degenim: Buǵan sharıǵat qalaı qaraıdy? Islam ǵalymdary buǵan ne degen? Sandýǵash

Ответ

Ýa aleıkým salam!

Islamda adamnyń jany qalaı qasterli bolsa, qaıtys bolǵannan keıin onyń óli denesi de sondaı qurmetke ıe. Musylmansha jerleý rásimi boıynsha máıitti qasterlep jýyp, aq mataǵa orap, kebindeıdi. Kópshilik bop janaza namazyn oqyp, sońǵy saparǵa shyǵaryp salady. Máıittiń óli denesin qorlaýǵa jol joq. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bir sózinde: «Óliniń súıegin syndyrý, tiri kezinde súıegin syndyrǵanmen para-par»[1], – degen. Sondyqtan, asa qajettilik týyndamasa, máıitti soıǵyzbaı, saqtaýly qalpynda jer qoınaýyna tapsyrǵan jón.

Degenmen, keı kezderi máıittiń denesin zertteýdi qajet ettiretin jaǵdaılar týyndaýy múmkin. «Mundaı kezde óliniń denesine arnaıy mamandar tarapynan hırýrgııalyq zertteý júrgizilýine ruqsat» deıdi qazirgi tańdaǵy din ǵalymdarynyń basym kópshiligi.

Bul jaǵdaılardy úshke bólip qarastyrýǵa bolady:

1. Ólimge alyp kelgen indetti anyqtaý. Adam ómirine sebep bolǵan aýrýdy anyqtaý úshin, indettiń adam jazýshalaryna, aǵzalaryna ótý joldaryn, onyń adam ómirine tıgizgen áserin anyqtaý maqsatynda arnaıy dárigerler, mamandar tarapynan ólgen kisiniń denesine hırýrgııalyq zertteý júrgizýlýi múmkin.  Mundaı zertteý odan ary qaraıǵy ýaqytta indettiń qoǵamda jaıylýyn boldyrmaý, ózgelerdiń ómirine qaýyp tóndirýin aldyn alý turǵysynan óte mańyzdy.

2. Medıtsınalyq fakýltette oqıtyn stýdentterge adamnyń ishki qurylysyn tanytý maqsatynda, muǵalim dárigerlerdiń qadaǵalaýymen óli denege júrgiziletin hırýrgııalyq zertteýler. Mundaı jaǵdaıdaǵy hırýrgııalyq zertteýge qarsy shyqqan din mamandary bolǵanymen, kópshiliginiń pikirinshe bul da qajettilik.
Biraq mynadaı talaptar eskerilýi tıis:

• Eger máıit aty-jóni belgili kisi bolsa, onyń ólmeı turyp óli denesin soıýǵa bergen ruqsaty nemese ólgennen keıin týystarynyń ruqsaty kerek;
• Qajettilik sheńberinen aspaý kerek;
• Óli denege qurmetpen qarap, qorlanýyna jol berilmeýi tıis;
• Áıeldiń óli denesin múmkindiginshe tek áıel kisiler zertteý júrgizgeni jaqsy. Áıel dárigerler tabylmasa ǵana erkek dárigerlerge ruqsat.

3. Qylmystyń basyn ashý. Keıde adam ólimine qatysty qylmystyń basyn ashý úshin medıtsınalyq saraptama asa qajet. Óliminiń sebebi tabıǵı apat pa, álde adam qolynan qaza tapty ma? Nemese óz-ózine qol jumsaǵan ba?  Qaı ýaqytta qaıtys bolǵan? Degen sııaqty suraqtarǵa hırýrgııalyq zertteý nátıjesinde jaýap anyqtalyp jatady. Mundaı jaǵdaıda arnaıy mamandar ólgen máıittiń denesin zerttep, saraptama júrgizedi. Saraptama nátıjesinde kúdiktini aqtalady nemese onyń qylmysqa qatysy bar ekendigi aıǵaqtalady. Osy turǵydan qaraǵanda da óliniń denesine hırýrgııalyq zertteý júrgizý mańyzdy. Áıtse de bul bólimniń ózindik talaptary da joq emes:

• Qylmysqa qatysy bar degen kúdiktiniń bolýy;
• Hırýrgııalyq zertteý júrgizý arqyly ǵana júzege asady degen yqtımaldyń basymdylyǵy;
• Jetkilikti aıǵaq-dálelderdiń azdyǵy;
• Zertteýdi senimdi, bilikti dáriger mamannyń jasaýy;
• Hırýrgııalyq zertteý júrgizý úshin arnaıy memlekettik organdardyń ruqsaty.

 4. Qandaı jaǵdaı bolmasyn óli deneniń soıylǵan aǵzalary, aıaqasty etilmeı kómilýi tıis[2].