Parasat. Progress. Kózqaras
Serikbaı qajy ORAZ, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı
Rasynda, tirshiliktiń qulshylyqsyz, al qulshylyqtyń tirshiliksiz máni bolmaıtyny sekildi, adamnyń ómir súrý salty myń qubylǵan myna zamanda rýhanı qundylyqtar mańyzy kún sanap artýda. Izgilikke negizdelmegen istiń ilgeri júrmeıtinin ómirdiń ózi dáleldeýde.
Tulǵanyń kisilik kelbeti týraly jazylǵan eńbekterdi tujyrymdaı kele, adamnyń rýhanı álemin eki ǵylymǵa bólip, qarastyrýǵa bolady. Birinshisi – ishki rýhanı jan-dúnıe, ekinshisi – syrtqy amal-áreket. Eki negiz óziniń kórkem úılesimin tapqanda ǵana hákim Abaı meńzegen «tolyq adam» deńgeıine jetedi.
Kisiniń adamgershilik kelbetin qalyptastyratyn faktor – adam denesiniń patshasy – júrek. Meıirim, ynsap, ar men uıat, jylýlyq júrekten taraıdy. Adamnyń judyryqtaı júregi onyń tulaboıyndaǵy árbir aǵzaǵa áser etedi.
Alla Elshisiniń: «Rasynda, denede bir kesek et bar, ol túzý bolsa, qalǵan dene bútindeı túzeledi, ol buzylsa, qalǵan dene túgelimen buzylady. Ol – júrek», – degen hadıs-sharıfiniń pálsapalyq máni osy.
Oıshyl ǵalym Ábý Hamıd ál-Ǵazalı: «Júrek aýyrsa, ózine qatysty amaldy oryndaýdan maqurym qalady. Júrektiń oryndaýy tıis amaly: bilim alý, hıkmet úırený...» – degen eken. Al Abaıdyń qara sózinde keletin ǵylymnyń: «...Men júrekti jaqtadym. Qudaıshylyq sonda, qalpyńdy taza saqta, Qudaı Taǵala qalpyńa árdaıym qaraıdy», – degeni bar. Saıyp kelgende, ishki rýhanı jan-dúnıeniń tazalyǵy júrek dertin emdeýmen tikeleı baılanysty.
Birinshiden, men myna máseleni aıryqsha atap ótkim keledi. Adam óz oıyn jat pikirge toltyrsa, sana sonyń yqpalynan shyǵa almaı qalady. Biz kóp jaǵdaıda erteń bolatyn ıgi istiń dál qazir júzege asqanyn qalaımyz.
Osylaısha, Jaratqannyń óz zańyn umytyp ketemiz. Ár nárse óz ýaqytynda bolady. Bolashaqtan úmit kútken adam áýeli problemalardy oılamaıdy, kerisinshe múmkindikterdi qarastyrady. Ár nárseniń qaıyryn tilep, múmkindikke umtylǵan pendeniń ótkinshi máselesi ózdiginen sheshile bastaıdy.
Óıtkeni, múmkindik alǵy shepke shyqqan sátte ýaqytsha qıyndyqtar ekinshi orynǵa yǵysady. Aqyldy adam synaqty jaqsylyqqa aınaldyra
biledi. Alla Taǵala Quranda: «...Senderdiń jaqtyrmaıtyn keıbir nárseleriń ózderińe qaıyrly bolýy múmkin...» («Baqara» súresi, 216-aıat) – deıdi. Ár istiń qaıyry bar dep bilgen musylmanǵa bul aıat úlken jiger syılaıdy.
Ekinshiden, psıhologııada «ynsapsyz mentalıtet» degen tujyrym bar. Bul – ómirdegi sátsizdikterdi ózgeden kórý degen uǵymǵa saıady. Aınaladaǵy adamdardyń ǵıbratty ǵumyrynan shabyt ala biletin kiside «parasatty oılaý» psıhologııasy qalyptasady.
Beınelep aıtqanda, bireýdiń mereıi tasyp jatqanda, jigeri qum bolyp, sergeldeńge áste túspeıdi. Ony «nege?» degen saýaldan buryn «nege bolmasqa?» degen oılar úmitine qanat bitiredi.
Ómirdegi synaqty sabyrlyqqa jeńdirgen jan parasat bıiginde qala bermek. Rýhanı jan-dúnıesi baı adam osy joldy tańdaıdy.
Úshinshiden, qoǵamda kórinis tapqan máseleler – otbasylyq keleńsizdikter, onyń ishinde ajyrasý oqıǵalary, sýıtsıd, bireýdiń aryn taptaý, urlyq, zorlyq-zombylyq, t.b. Osyndaı kúrdeli máselelerdi sheshýdiń bir ǵana qýatty joly – rýhy bıik sananyń qalyptasýy dep atar edim. Sana túzelse – adam túzeledi. Adam túzelse – qoǵam túzeledi. Pendeniń boıyndaǵy ıman-senim – barsha jamandyqtyń qalqany. Biz osy baǵytta judyryqtaı jumylyp, kóbirek jumys isteýimiz kerek.
Tórtinshiden, QMDB óziniń san-salaly qyzmetinde tórt baǵytqa basymdyq beredi. Ol – saýat ashý, shákirt tárbıeleý, qaıyrymdylyq jasaý, dinı aǵymdarmen jumys. Biz bul baǵyttaǵy is-sharalarymyzdy bir sátke de toqtatpaı, jandandyra túsemiz.
Bizdiń basty qundylyǵymyz – eldiń amandyǵy men jerdiń tynyshtyǵy, birligi men beıbitshiligi. Din qyzmetkerleri muny aıtýdan eshqashan jalyqqan emes. Óıtkeni, paıǵambarymyz progresske úndegen. Damýdyń jolyn kórsetken. Keritartpa kózqaras alǵa jyljýdy tejeıdi.
«Otandy súıý – ımannan», – degen ataly sóz bar. Bul – tilge jeńil bolǵanmen, júrekke jyly tıetin naqyl. Otbasyn izgilikke tárbıeleý, eldiń ıgiligine qyzmet etý, turaqtylyq pen tynyshtyqqa tileýles bolý, mine, Otandy súıý degen osydan bastalady. Otanshyl adam óz ortasyn bereke men birlikke bólep, izgilikke úndep júredi.
Rasynda, halyqqa qyzmet etýden asqan ǵazız nárse joq. Áıgili Áıteke bıdiń: «Ómirim – halyqtiki, ólimim – ózimdiki», – deıtini sondyqtan. Ardaqty paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Aralaryńda eń jaqsylaryń – aınalasyna paıdaly bolǵandaryń», – dep qoǵamǵa shýaǵyn shashyp,
jaqsylyǵyn jaıyp júretin kópshil kisiniń mártebesin erekshe atap ótken.
Osyndaıda halyq danalyǵynda aıtylatyn:
«Jaman erdiń qaıǵysy,
Óz otynyń qasynda.
Jaqsy erdiń qaıǵysy,
Aýylynyń basynda», – degen oramdar oıǵa oralady...
Hadıs táliminde aıtylǵandaı, musylman qaýymy beıne bir árbir bólshegi bir-birin jymdastyryp turǵan úıdiń qurylysy sekildi bir denege uqsaıdy. Jubansa – jubanady, qýansa – qýanady. Otannyń qadirine jetip, elde bolyp jatqan jetistikterge qýaný da – musylmandyq sıpat.
Ǵulamalar: «Eń jaqsy ómir – jan-dúnıeniń tynyshtyǵy. Dúnıe jamandyqtarynan aman júrek – saý júrek. Saý júrektiń ıesi bolý qandaı baqyt?!» – degen eken. Rasynda, bul dúnıeniń lázzaty ımandylyq joly, rýhanı baılyq. Rýhy bıik adam shynaıy baqytqa bólenedi.
Alla Taǵala Otanymyzdy, elimizdi, jerimizdi, halqymyzdy túrli búlikten saqtap, óz panasynda saqtaǵaı! Ámın!
(maqala «Munara» gazetinen alyndy)
