ZÝL-HIJJA AIYNA QATYSTY ÚKIMDER
Alla Taǵala adam balasy salıqaly-izgi amaldardy kóp jasaýy úshin keıbir túnderdi, kúnderdi jáne aılardy erekshelep qoıdy. Sonyń biri – zýl-hıjja aıynyń alǵashqy on kúni.
Alla Taǵala Quranda:
وَالْفَجْرِ (١) وَلَيَالٍ عَشْرٍ (٢)
«Táńsárige sert jáne on túnge (zýl-hıjja aıynyń alǵashqy on túnine)»[1], – dep ant etti.
Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): ««Dúnıeniń eń abzal kúnderi (Zýl-hıjjanyń alǵashqy) on kúni»[2], – degen.
Zýl-hıjja aıynyń alǵashqy on kúnine qatysty ózindik artyqshylyqtar men úkimder bar:
- Zýl-hıjja aıynyń alǵashqy on kúni. Bul qasıetti kúnder bolyp sanalady. Sondyqtan osy kúnderi kóbirek qulshylyqtardy, izgi amaldardy oryndaý – mustahap. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Alla Taǵalaǵa osy on kúnde istelgen ıgi isten jaqsyraq amal joq», – dedi. Sahabalar: «Ýa, Allanyń Elshisi! Sonda Alla jolynda soǵysý da oǵan teń kelmeı me?» – dep suraǵanda, ol (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Alla jolynda soǵysý da oǵan teń kelmeıdi. Tek janymen ári malymen joryqqa baryp, keri qaıtpaǵan adamnyń jaǵdaıy bólek»[3], – degen.
Taǵy bir hadıste: «Alla Taǵalanyń quzyrynda osy on kúnde jasalǵan izgi amaldan abzal ári súıkimdi ıgi is joq. Ol kúnderi tasbıhty (sýbhanallah), tahmıdty (álhamdý lılláh), tahlıldi (lá ıláha ıllallah), tákbirdi (Allahý akbar) kóbeıtińder» [4], – delingen.
- Zýl-hıjja aıynyń alǵashqy segiz kúninde oraza ustaý – mustahap[5]. Bul kúnniń orazasyna qatysty arnaıy dálel kelmegenimen, ol joǵaryda hadıste aıtylǵan jalpy izgi isterdiń qataryna jatady. Oǵan qosa tyıym salynǵan kúnderden basqa kez kelgen ýaqytta oraza ustaý – saýapty is.
- Arapa kúni qajylardan basqasyna oraza ustaý – súnnet[6]. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Arapa kúni oraza ustaý arqyly Alladan ótken jáne kelesi jyldyń kúnásin keshirýdi úmit etemin» [7], – degen.
- Qurban aıt (zýl-hıjjanyń onynshy) jáne tashrıq[8] kúnderi oraza ustaýǵa sharıǵat turǵysynan ruqsat etilmeıdi[9]. Ábý Saǵıdtan jetken rıýaıatta: «Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) oraza jáne qurban aıt kúnderi oraza ustaýǵa tyıym saldy»[10], – delingen.
Kelesi hadıste Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Tashrıq kúnderi – ol iship-jeý jáne Allany eske alý kúnderi»[11], – degen.
- Hanafı mázhaby boıynsha qurban aıt kúnderi dáýletti (qajetinen tys zekettiń nısap mólsherine jetken)[12] adamǵa qurban shalý – ýájip[13]. Alla Taǵala Quran Kárimde: «Rabbyńnyń razylyǵy úshin namaz oqy jáne qurbandyq shal»[14], – dep buıyrdy. Bul jerdegi buıryq raı ýájipti bildiredi[15].
Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Jaǵdaıy bola tura qurbandyq mal shalmaǵan kisi bizdiń meshitimizge jaqyndamasyn»[16], – dep eskertken.
Qurban shalý – Alla Taǵalanyń bergen sansyz nyǵmet-nesibelerine ári jyldan jylǵa aman-esen jetkenge shúkirshilik retinde hám jyl boıy jibergen kúná-qatelikterdi jýý úshin oryndalatyn ǵıbadat. Sondaı-aq, musylmannyń shalǵan malynyń etinen bala-shaǵasyna, aǵaıyn-týysyna, kórshilerine, muqtaj jandarǵa taratý arqyly qoǵamdaǵy bereke-birlik, yntymaq, janashyrlyq, aǵaıyndyq, tatýlyq arta túsedi.
Alla Taǵala elimizge amandyq, jurtymyzǵa tynysh bergeı! Barsha musylman halqyna bul aıdy saýapty istermen ótkizip, Jaratqan Iemizdiń meıirimi men keshirimine kenelýdi násip etkeı!
Eskertý:
Bıyl zulhıjja aıynyń bastalýy 7 maýsymǵa týra keledi.
15 maýsym – Arapa kúni.
16-18 maýsym – Qurban aıt kúnderi.
QMDB Sharıǵat jáne pátýa bólimi
[1] «Fájr» súresi, 2-aıat.
[2] Ibn Hıbban, «Sahıhý Ál-jamıǵ», №1144.
[3] Buharı, №969.
[4] Tabaranı, №11116. Báıhaqı, №3758.
[5] «Ál-Mýfassal fı ál-fıqhı ál-Hanafı», 1/292.
[6] Kásánı, «Bádáıý ás-sánáıyǵ», 2/79. «Týhfátý ál-fýqaha», 1/343.
[7] Mýslım, №1162. Termızı, №749.
[8] Qurban aıttan keıingi úsh kún.
[9] Ibn Nýjáım, «Ál-Báhrý ár-raıyq», 2/227. «Ál-Mýfassal fı ál-fıqhı ál-Hanafı», 1/292. Tahaýı, «Shárhý máǵanı ál-ásár», 1/402. Ibn Abdýlbár, «Ál-Káfı», 1/346. Ásh-Shırbını, «Mýǵnı ál-mýhtaj», 1/433. Ibn Mýlıh, «Ál-Fýrýǵ», 5/109.
[10] Buharı, №1991. Mýslım, №827.
[11] Ibn Májá, №1719. Ahmad, №7134.
[12] Nısap mólsheri – 85 gramm altynǵa, ıakı sonyń qunyna teń keletin qarajat, sondaı-aq, 40 qoı, 30 qaramal, 5 túıe. Qurban shalý ýájip bolýy úshin osy mólsherdegi qarajattyń bir jyl boıy qolda bolýy shart emes. Qurban aıty qarsańynda bolsa da jetkilikti. Al osy mólsherdegi qarjysy bolmasa da basqalarmen birigip iri qara shalsa, ne jeke ózi qoı shalsa, qurbandyǵy qabyl.
[13] «Ál-Ihtııar lı taǵlılı ál-mýhtar», 4/252. «ál-Hıdáıa», 7/146. «Ál-Mýfassal fı ál-fıqhı ál-Hanafı», 1/213.
[14] «Káýsar» súresi, 2-aıat.
[15] «Bádaıý ás-sanaıyǵ», 10/245.
[16] Ibn Májá, №2123, Ahmad, №8273.
