JEMQORLYQ PEN PARAQORLYQ LAǴYNETKE UShYRATATYN IS
Jemqorlyq pen paraqorlyq Quranda haram jáne qylmys is retinde kórsetilgen. Maıda súresiniń 42-aıatynda: «Olar ótirikke qulaq salýshy, aram jeýshiler...»,-dep aıtylǵan.
Bul aıat – para alyp, aram tabyspen kúneltetin ıahýdıler jaıynda.
Sonymen birge, paraqorlyq hadıspen, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) sózimen de tyıym etilgen qylmys. Ábý Dáýid jáne Tırmızıde sahaba Abdýlla bın Amrdyń (r.a.) maǵynasy: «Alla elshisi (s.ǵ.s.) para berýshini jáne para alýshyny qarǵys etken», - degen rıýaıaty bar.
Jemqorlyqtyń zardabyn jeke adammen qosa jalpy qoǵam da tartady. Kóp jaǵdaıda jemqorlyqpen qolynda quzyrly qyzmeti, belgili bir bıligi bar bireý aınalysýy múmkin. Jemqor memlekettiń ózine júktegen qyzmetin qulqyny úshin paıdalanady. Nátıjede «qazannan qaqpaq ketse, ıtten uıat ketedi» demekshi, memleket múlkin talan-tarajǵa salady. Ittiń isin jasaǵan beıbaqty ar-ojdan mazalamaıtyny málim. Óıtkeni, onyń paraqorlyǵy saldarynan kóptegen adam zardap tartatynyn biledi. Sóıte tura, osyndaı qylmysqa barady.
Dinimiz haram jolmen mal tabýdan da tyıǵan. Bir aıatta Alla Taǵala: «Ózaralaryńda mal-múlikterińdi jalǵandyqpen (zańsyz túrde) jemeńder. Ózderiń kúná ekenin bilip turyp, adamdardyń múlikterinen jeýleriń úshin úkim shyǵarýshylarǵa (para etip) usynbańdar», – dedi. («Baqara» súresi, 188- aıat).
Munyń maǵynasy: «Bı men qazylarǵa mal-dúnıe usynbańdar. Dúnıe berip, olardyń kóńilin tabýǵa, para berip, bile tura ózgege tıesili múlikti, ıgilikti qoldy etpeńder», – degendi bildiredi.
Taǵy bir aıatta Alla Taǵala para berip, bireýdiń aqysyn jeıtin adamdardyń sıpattaryn da atap ketken:
«Olar ótirikti tyńdaýshylar, tyıym salynǵan nárselerdi jeýshiler. Eger olar saǵan kelse, olardyń arasyna úkim aıt nemese olardan bet bur. Eger olardan bet bursań, olar saǵan eshbir nársede zııan tıgize almaıdy. Al, eger úkim etetin bolsań, olardyń arasyna týralyqpen úkim et. Aqıqatynda Alla týralyq etýshilerdi jaqsy kóredi», – degen. («Máıda» súresi 42- aıat)
Islam dininiń bastaýynan bastap, sahabalar, tabıǵınder jáne búgingi kúnimizge deıingi barlyq ǵalymdar biraýyzdan paranyń haram ekenin aıtqan. Tipti onyń esimi syılyq, qurmet, izet degen sııaqty ádemi ataýlarmen atalsa da, óziniń tabıǵatyna oraı haram bolyp qala bermek.
Paranyń sebepteri kóp jáne san alýan. Alaıda sonyń keıbirin atap keteıik:
1. Imannyń álsizdigi. Para berýshi men para berýshiniń Allaǵa degen seniminiń álsizdigin kórsetedi.
2. Keıbir adamdardyń áleýmettik jaǵdaılarynyń tómen bolýy sebepti, tez baıyp, jaǵdaıyn tezirek jaqsartýdy qalaýy. Bul jerde qanaǵatsyzdyq pen sabyrsyzdyq baıqalady.
3. Qoǵamdaǵy keıbir adamdardyń ar-ojdany, uıatynyń bolmaýy, onyń tek ózin qara basynyń qamyn ǵana oılaýy.
Paraqorlyqtyń artynda sondaı aq, laıyqsyz adamnyń mansapqa ıelenýi, bireýdiń aqysyn jeý, zulymdyq, qoǵamdy artqa tartý degen sııaqty kóptegen zııandy áreketter is júzine asady.
Qalaı bolǵanda da paraqorlyqpen aınalysqan adamnyń arty jaqsylypen aıaqtalmaıdy. Alla Taǵala onyń tapqan múlkin berekesiz etip qoıady nemese aıyqpas aýrýǵa shaldyqtyryp jazalaıdy. Tipti jaqyn adamdary arasyndaǵy týystyq qatynasy buzylyp, ómiriniń mánin joǵaltady. Óıtkeni, ol laǵynetke ushyratatyn ispen aınalysty. Sondyqtan da Islam dini sybaılas jemqorlyq pen para berýdiń qandaı da bir túrine Quran men súnnet dáıekterine saı qatań tyıym salyp, tipti, aýyr kúnálar sanatyna jatqyzǵan. Sharıǵat sheńberindegi tyıymdardyń barlyǵy adam men qoǵamnyń damýyna negizdelgenin umytpaıyq.
