JAQYNYŃA JYLÝ SYILA!
Kúlli álemdi joqtan bar etken, jaratylystyń ishki jáne syrtqy syryn tolyq bilgen Alla Taǵala Islamdy Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) arqyly adamdar men jyndarǵa raqym etip jiberdi. Alla Taǵala Quranda Islam dini jaıynda bylaı deıdi: «Mine, búgin dinderińdi kemeline jetkizdim, senderge degen nyǵmetimdi támamdadym jáne sender úshin din retinde Islamdy tańdadym» («Máıda» súresi, 3-aıat).
Asyl dinimiz adamdardyń bir birine meıirimdi, keshirimdi, qaıyrymdy bolǵanyn qalaıdy. Allanyń úkimderin oryndap, soǵan saı amal jasaǵandar bul dúnıede de, aqyrette de mol baqytqa keneledi. Aqıqatynda Alla Taǵalaǵa jaqyndatatyn sebeptiń biri – adamdarǵa kómektesý, jyly sózin arnaý, ıgilik jolynda mal jumsaý. Rabbymyz Alla Taǵala óz dúnıesin jaqsylyqqa jumsaǵan adamnyń mal-múlkine bereke berip, otbasyna maǵynaly ómir syılaıdy. Sebebi ózgege járdem bergen kisiniń ómiri maǵynaly bolady. Alla Taǵala Quranda: «Sender ıgilik jolynda ne sarp etseńder de, Alla onyń ornyn toltyrady. Ol – rızyq berýshilerdiń eń qaıyrlysy», – degen
(«Sábá» súresi, 39-aıat).
Asyl dinimiz barsha jaratylysqa meıirim men raqym jasaýdy, adamdardyń muqtajyna ortaqtasýdy barshamyzǵa mindettegen. Ardaqty Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Allaǵa eń súıikti amal – baýyryńnyń júregine qýanysh syılaý», – degen hadısi bar.
Sonymen qatar eńbek etkenderge, qaıyrymdylyq jolynda atsalysqandarǵa myna hadıs zor súıinshi beredi: «Kimde-kim bir múmınniń dúnıedegi qıyndyǵynyń birin sheshse, Alla Taǵala Qııamet kúninde onyń qıyndyǵynyń birin sheshedi (jeńildetedi). Kimde-kim qınalǵanǵa jeńildik kórsetse, Alla Taǵala da oǵan dúnıede jáne aqyrette jeńildik kórsetedi. Kimde-kim bir musylmannyń aıyp-kemshiligin jasyrsa, Alla Taǵala da onyń dúnıedegi jáne aqyrettegi aıyp-kemshiligin jasyrady».
Halqymyzda «Qaıyrymdylyq jasasań, qaıyryn óziń kóresiń» degen naqyl sóz bar. Saýapty kókten izdeýdiń qajeti joq. Aınalamyzda saýapqa jeteleıtin amaldar óte kóp. Qamkóńil janǵa kómek qolyn sozý – qaıyrly is.
Musylman baýyrymyzdyń kóńilin kóterip, úmit syılaý, eń bolmaǵanda oǵan jymıyp qaraýdyń ózi – saýap. Qazirgi tańda elimizde kóptegen qaıyrymdylyq is-sharalary uıymdastyrylyp keledi. Sonyń biri retinde «Mektepke jol» aktsııasyn ataýǵa bolady. Atalǵan aktsııa aıasynda kópbalaly, jalǵyzbasty, basqa da muqtaj otbasylardan shyqqan balalarǵa sabaqqa qajetti oqý quraldary, kıim-keshekter úlestiriledi. Sol arqyly balanyń kóńiline jylý syılaıdy. Sondaı-aq Oraza aıt, Qurban aıt kezderinde kómekke muqtaj otbasylarǵa aıttyq, qurbandyq taratylady. Bul da – úlken kómek. Qarttar, jetimder úılerine, áleýmettik az qamtylǵan jáne kópbalaly otbasylarǵa moraldyq ári materıaldyq turǵydan qoldaý kórsetý jyl boıy júzege asyp keledi. QMDB «Zeket jáne qaıyrymdylyq» qorynyń uıytqy bolýymen, demeýshi azamattardyń kómegimen baspanaǵa asa muqtaj otbasyna páter kilti tabystalýda. Munyń bári de – qaıyrymdylyqtyń jarqyn úlgileri. Qazirgi tańda qaıyrymdylyqqa qarapaıym jandardyń da atsalysyp jatqany qýantady. Allaǵa shúkir, búginde musylmanǵa júktelgen úlken ǵıbadat, bes paryzdyń biri zeket beretin jandardyń qatary kóbeıip keledi. Olar Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Mal-múlikterińdi zeketpen qorǵańdar, aýrýlaryńdy sadaqamen emdeńder jáne bálege qarsy duǵa ázirleńder», – degen sózin basshylyqqa alyp, qanshama otbasyǵa qýanysh syılaýda.
Halqymyzda «Er qolynda mal turmaıdy, Elek ishinde sý turmaıdy» degen jaqsy sóz bar. Búginde keıbir jomart jigitter óziniń týyp-ósken aýylyna meshit, medrese, sport kesheni, balabaqsha, kópir, jol salyp berip, jaǵdaıy joq otbasylarǵa, jetim-jesirlerge baspana, basqa da dúnıeler alyp berip, halyqtyń yqylasyna bólenýde. Árbir azamat eldiń ıgiligi úshin osylaısha qoldan kelgen kómegin kórsetse, bizdiń qoǵam jan-jaqty damıtyny sózsiz. Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy óziniń san-salaly qyzmeti aıasynda negizgi bes baǵyt boıynsha jumystarǵa basymdyq berýde. Sonyń biri – izgi qoǵam. Anyǵynda izgi qoǵam adamdardyń bir birine degen adamdyǵy, jomarttyǵy, qaıyrymdylyǵynan bastalady.
QMDB Tóraǵasy, Bas múftı Naýryzbaı qajy Taǵanuly «Munara» gazetinde jarııalaǵan «Izgi qoǵamnyń alǵysharty – qudaıdan qorqý» maqalasynda: «Biz urpaǵymyzdyń izgi qoǵamda ósýin qalaımyz. Jemistiń ósip shyǵatyn butaǵy, butaqqa nár beretin tamyry bolǵanyndaı, izgi qoǵamnyń alǵysharty – Qudaıdan qorqý. Quran Kárimde «(Ýa, múmınder) Aralaryńda (el-jurtty) izgilikke shaqyryp, jaqsylyqty buıyratyn hám jamandyqtan tyıatyn bir qaýym bolsyn. Mine, solar (eki dúnıede de) – azaptan qutylyp, maqsat-muratyna jetkender» («Álı Imran» súresi, 104-aıat) degen aıat bar. Atalǵan aıatta izgi qoǵamnyń qalyptasýyna qajetti basty sebep aıtylýda. Bul aıat qoǵamǵa baǵyt-baǵdar beretin, sózimen jáne isimen izgilikte úlgi bolatyn jaqsy toptyń bolýyn meńzep otyr. Ol top siz ben biz dep sanaımyn», – dep jazǵan bolatyn.
Shynynda, izgilik, jaqsylyq, qaıyrymdylyq jasap, izgi qoǵam ortanýǵa barshamyz atsalysýymyz qajet degen oıdamyn. Ardaqty Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) óziniń hadısinde musylman úmbetine: «Jaqsylyq jasańdar, qaıyrymdy bolyńdar», – dep ósıet qaldyrǵan bolatyn. Osy ósıetti berik ustaný – bizge mindet.
Dastan JELEÝOV,
RANT múshesi
«Iman» jýrnaly, №12, 2023 jyl
