JÁNNATQA JETKIZETIN JAQSY QASIET

Kishipeıildilik pen qarapaıymdylyq – adam boıyndaǵy asyl qasıet. Bul izgi qasıetter paıǵambarlardan qalǵan mura ispetti. Qarapaıymdylyq adamnyń barlyq is-áreketinen, qımyl-qozǵalysynan, ózin ustaýynan, minez-qulqynan, tártibinen, sózinen, kıgen kıiminen de ańǵarylyp turady.

Qarapaıymdylyq – ózin basqalardan bir saty joǵary nemese tómen kórmeý degen sóz. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bir hadısinde: «Qarapaıym bolǵanǵa súıinshi bolsyn», – degen. Mundaı adam mal-múlkin halaldan taýyp, kóp syılyq beredi. Kedeılerge qol ushyn sozyp, járdem kórsetedi. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bul jaıly: «Qarapaıym adam – tabysyn halaldan tabatyn, minezi jaqsy, adamdarmen jumsaq mámilede bolatyn jáne eshkimge jamandyq jasamaıtyn, óte jaqsy adam», – degen. Taǵy bir hadıste Alla Taǵala qarapaıym adamnyń abyroıyn arttyryp, bedelin kóteretindigi jaıly baıandalǵan.

Alla Taǵala adam balasyna tákápparlyqqa boı aldyrmaýǵa eskertý jasap, «Isra» súresiniń 37-aıatynda bylaı deıdi: «Jer júzinde dandaısyp júrme. Óıtkeni, sen jerdi áste jara almaısyń, boı jaǵynan da taýlarǵa jete almaısyń».

Shyn máninde, ózin álsiz jaratylys ekenin sezingen árbir adam bıik-bıik taýlar men aıaǵynyń astyna tóselgen ushy qıyry joq jerge qarap, qarapaıymdylyqty úırenýi kerek.

Qarapaıymdylyq pen kórkem minezde paıǵambarymyzdan (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) asqan jan bolmaǵan. Súıikti paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ol taqyr jerge otyra salatyn. Quldarmen, paqyrlarmen, kedeı-kepshikpen teń dárejede áńgimelesetin. Úı jumystarynda áıelderine kómektesetin. Sahabalaryna da járdem beretin. Onyń áziz bolmysy odan basqa da sansyz bekzat erekshelikterge, izgi qasıetterge toly bolatyn.

Qoǵammen qatynastaǵy qarapaıymdylyq

Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) qoǵammen qarym-qatynasta óte qarapaıym bolǵan. Jáne de keıingi úmmetterine qarapaıym bolýdy ámir etken. Alla elshisin úlgi etken ár musylman paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ıgi sıpattaryn boıyna sińirýi kerek.

Hazireti paıǵambar: «Saǵan bıik oryn jasaıyq. Sol jerde turyp adamdarǵa nasıhat etińiz», – degenderge: «Uly Alla meni joǵarylatyp nemese óz jaǵyna qaıtaryp alǵanǵa deıin ókshemniń aınalasynda jınalatyn túrde aralaryńda bolýymdy jalǵastyramyn», – dep mynany ósıet etken: «Meni óz dárejemnen artyq ulyqtamańdar. Alla meni paıǵambar etip jibermeı turyp, eń aldymen qul etip jaratty».

Hazireti Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) aýrýlardyń jaǵdaıyn surap, janazalarǵa qatysatyn bolǵan. Úlken-kishi, baı-kedeılerdiń árqaısysynyń shaqyrǵanyn qabyl etken. Ábý Hýraıra (oǵan Alla razy bolsyn) bylaı deıdi: «Paıǵambardyń boıynda qatal patshalarda bolmaıtyn úsh erekshelik bar. Esekke minedi. Kim shaqyrsa soǵan barady. Jerge túsken qurmany súrtip alyp jeıdi».

Alla elshisi qasynda otyrǵan adamnyń yńǵaısyzdyqtan dirildegenin baıqap: «Ózińdi erkin usta, men patsha emespin. Men kúnge keptirilgen etti jegen kuraıyshtyq áıeldiń ulymyn», – degen. Mine, paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) kez-kelgen adammen qarym-qatynasy osyndaı bolǵan.

Alla elshisi sahabalarymen kóshede ketip bara jatqanda bir áıel oǵan kelip: «Eı, Allannyń Rasýly! Meniń saǵan aıtar muńym bar», – dedi. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Yńǵaıly jerge otyryńyz, men de qasyńa otyraıyn», – dedi de, onyń sózin bastan-aıaq tyńdaǵan.

Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) sózinde biz úshin úlken ónegeli ósıet jatyr. Sondyqtan onyń ǵumyryn úlgi etip, tákapparlyqtan uzaq bolǵanymyz durys. Sonda ǵana Uly Alla Taǵala aldynda qul ekenimizdi sezine alǵan bolar edik. Olaı bolsa, Alla elshisiniń «Júreginde kishkentaı da tákapparlyq bolǵan kisi jánnatqa kire almaıdy» degen maǵynaly hadısin ár kez júrektiń tórinde saqtaǵanymyz durys.

Kıim kııýdegi qarapaıymdylyq

Áz Muhammedtiń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) tárbıesin kórgen Álıdiń (oǵan Alla razy bolsyn) qarapaıymdylyqqa jaqyn bolmaýy múmkin emes edi. Ol Islam úshin qanshama shaıqastarda qolbasshylyq jasap, jeńiske jetip júrgen kezinde de, alyp memleketti basqarǵan kezinde de qarapaıymdylyǵynan tanbady. Harýn ıbn Ǵantara (oǵan Alla razy bolsyn) bylaı deıdi: «Men Álı ıbn ábý Talıb Kýfada bolǵanda onyń aldyna kirdim. Onyń eski túkti mataǵa oranyp sýyqtan dirildep otyrǵanyn kórdim de oǵan: «Ýa, musylmandardyń ámirshisi! Alla saǵan jáne seniń otbasyńa myna múlikke ruqsat berdi, al sen nege bulaı etesiń?!» – dedim. Sonda ol: «Allamen ant eteıin, men senderdiń múlikterińnen eshnárse almaımyn. Al myna matany Medıneden ózimmen birge alyp keldim», – dep jaýap berdi». Álemdegi eń baı ári eń jyly kıimdi qolyna aldyrtýǵa tolyq shamasy jetetin musylmandar ámirshisi dál osylaı qarapaıym ómir súrdi. Adamdar ony ızar, ıyǵyna ile salǵan syrtqy kıimmen jáne qolyna ustaǵan taıaqpen bazardan kóretin. Bir qaraǵanda, bádáýıdi eske salady. Ábý Matar ıbn Abdýllah (oǵan Alla razy bolsyn) aıtady: «Ol birde kıim satyp alý úshin saýdagerlerdiń birimen úsh dırhamǵa saýdalasa bastady. Álgi saýdager ony tanyp qoıǵanda, almaı ketip qalady. Keıin bir jas balamen saýdalasyp, úsh dırhamǵa kıim aldy. Adamdar oǵan: «Bul musylmandardyń ámirshisi ǵoı degende jas bala onyń artynan júgirip baryp, dırhamyn qaıta usyndy. Sonda Álı (oǵan Alla razy bolsyn): «Bul ne dırham? Men onyń satqan baǵasyna razymyn, ol da meniń satyp alǵan baǵama razy», – dep ketip qalady. Jáne ol musylmandar ámirshisi bolǵanym úshin baǵany arzandatyp jiberedi degen qorqynyshpen ózin tanyp qoıǵandardan eshteńe satyp almaıtyn». Adamdar Álıden (oǵan Alla razy bolsyn): «Nege sen óz kóılegińdi árdaıym jamap júresiń?» – dep suraǵanda: «Júrek boısunǵysh qalypqa túsedi, al múmin oǵan eredi», – degen. Iaǵnı, ol jyrtyǵy jamalǵan kıimderdi tákápparlyq pen ózine súısinýden saqtanyp, barynsha qarapaıym ómir súrý úshin kıetin bolǵan.

Al sahaba Omar (oǵan Alla razy bolsyn): «Eki túrli kıimderiń bolsyn, biri sándi, ekinshisi qarapaıym. Kıimniń sáýletti, taza bolýy adamnyń abyroıyn kórsetedi», – degen. Eski nemese jańa kıim kııý nıetke qaraı jaqsy nemese jaman bolady. Mýbah bolǵan isterde nıet mańyzdy. Nıet jaqsy bolsa – saýap, jaman bolsa kúná bolady.

Tamaqtanýdaǵy qarapaıymdylyq

Alla Taǵalanyń adam balasyna bergen eń úlken nyǵmetteriniń biri – taǵam men sýsyn. Jaratýshy buıryǵymen Adam ata urpaǵy osy sý men astyń arqasynda tirshilikke qabiletti. Munsyz adam táni óledi. Álemderdiń Jaratýshysy Qurannyń «Araf» súresiniń 31-aıatynda: «Áı, Adam balasy! Árbir qulshylyqtaryńnyń ornynda zeınetterińdi alyńdar (kıinińder), jeńder, ishińder, biraq ysyrap etpeńder. Kúdiksiz, Alla ysyrap etýshilerdi súımeıdi», – dep eskertedi. Iaǵnı, azyqqa kelgende adam balasyna qoıylatyn eki talap bar: birinshisi – ysyrapqa jol bermeý, ekinshisi – tek halal taǵamnan jeý. Bul – kúlli álem Iesiniń buıryǵy. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) jalǵyz tamaqtanbaıtyn bolǵan jáne «Eki (adamnyń) tamaǵy úsheýge jetedi, úsheýdiń tamaǵy tórteýge jetedi», – degen. Árbir musylman tamaqty aýyzǵa almas buryn «Bısmıllıah», ıaǵnı, «Allanyń atymen bastaımyn» dep aıtýy qajet. Alla elshisi: «Kimde-kim tamaq jese – oń qolymen jesin, sýsyn ishse – oń qolymen ishsin, óıtkeni, shaıtan (taǵamdy) sol qolymen jeıdi jáne (sýsyndy da) sol qolymen ishedi», – dep aıtqan. Taǵamdy árkim óz aldynan jeýi kerek.

Barsha musylmandardyń anasy hazreti Aısha (oǵan Alla razy bolsyn) bylaı deıdi: «Alla elshisiniń aldyna tamaq ákeldim. Men ol kisige: «Jantaıyp ishińiz! Jantaıyp ishken óte jaqsy», – dedim. Sonda Alla elshisi basyn ıdi. Qaı jerde bolsa da mańdaıy sájdede bolatyn. Sosyn maǵan bylaı dedi: «Qul qalaı jese, men de otyryp ishemin, tek jatyp emes». «Ómiriniń sońyna deıin paıǵambardyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) jantaıyp ishkenin kórgen joqpyn».

Qııamet kúni Muhammed paıǵambardyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) shapaǵatyna onyń súnnetimen júrip, tákapparlyq sııaqty kúnádan aýlaq bolǵan jan ǵana laıyq bolady.

Jábirden (oǵan Alla razy bolsyn) jetken rıýaıatta Allanyń elshisi bylaı deıdi: «Qııamet kúni maǵan eń súıiktileriń ári eń jaqyn otyratyndaryń – kórkem minez-qulyqtylaryń. Al, Qııamet kúni men úshin eń jamandaryń jáne menen eń alys otyratyndaryń – bádikteriń (kópsózdileriń), dóreki sóıleıtinderiń jáne astamshyldaryń».

Sonda sahabalar: «Ýa, Rasýlalla! Bádikter men dórekilerdi bildik, al astamshyldar kimder?» – dep suraǵanda, ol (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Tákapparlar», – degen».

Alla Taǵala barshamyzdy qarapaıym quldarynan etip, bul ómirde jasaǵan qaıyrly amaldarymyzdy, ıgi isterimizdi qabyl etkeı! Jaraýshy Iemiz eki dúnıeniń baqytyn násip etkeı! Ámın!

Talǵat OMAROV