Zeket ǵıbadatynyń úkimi

Ze­ket ǵı­ba­da­ty Is­lam di­nin­de­gi ne­giz­gi bes ǵı­ba­dat­tyń ishi­nen oryn teýip, Hıj­ret­tiń ekin­shi jyly Ra­ma­zan ora­za­sy­nan keıin Sháýýal aıyn­da pa­ryz bol­dy.

Pa­ryz­dy­ǵy­nyń dá­lel­de­ri 

 1.  Qu­ran Ká­rim

«Na­maz oqyń­dar, ze­ket be­riń­der…»;[1] «Olar­dyń kú­ná­la­ry­nan ta­za­la­nyp, mal­da­ry kóbeıip be­re­ket­te­nýi úshin olar­dyń (mu­syl­man­dar­dyń) mal­da­ry­nan sa­da­qa (ze­ket) al…»;[2] «Shyn má­nin­de sa­da­qa­lar (ze­ket­ter) ke­deı-kep­shik­tik­ter­ge,tú­gi joq mis­kin­der­ge, zeket­ti jı­naýǵa ta­ǵaıyn­dal­ǵan adam­dar­ǵa, kó­ńil­de­ri ji­bi­ti­lýi maq­sat etil­gen­der­ge (ja­ńa mu­syl­man­dar­ǵa t.b.), qul­dar­dy azat etý­ge, qa­ryz­ǵa bat­qan­dar­ǵa, Alla jo­ly­na já­ne qınal­ǵan jo­laýshy­lar­ǵa be­ri­lýi Alla ta­ra­py­nan pa­ryz etil­di»[3].

2.  Sún­net

Paı­ǵam­ba­ry­myz (s.ǵ.s.) by­laı de­gen:

«Is­lam di­ni bes ne­giz­den tu­ra­dy: Alladan bas­qa tá­ńir joq eken­di­gi­ne já­ne Mu­ham­med­tiń (s.ǵ.s.) Alla ta­ra­py­nan ji­be­ril­gen el­shi eken­di­gi­ne kýá­lik kel­ti­rý, na­maz oqý, ze­ket berý, Rama­zan ora­za­syn us­taý, sha­ma­sy kel­se qa­jy­lyq­qa ba­rý»[4].

3. Ij­maǵ[5]

Jap­paı bar­lyq Is­lam ǵu­la­ma, músh­ta­hıt­te­ri ze­ket ǵı­ba­da­ty­nyń pa­ryz­dy­ǵy­na birdeı kózqaras bil­dir­gen. Tip­ti sa­ha­ba­lar ze­ket­ti ber­meı­miz de­gen­der­ge qar­sy so­ǵys ashý ke­rek de­gen pi­kir aıt­qan. Kim­de-kim ze­ket ǵı­ba­da­ty­nyń pa­ryz­dy­ǵyn qa­byl­da­ma­sa, din­nen shy­ǵa­dy. Al, pa­ryz­dy­ǵyn qabyl­dap oryn­da­ma­sa, kú­náhar bo­la­dy.

Baıly­ǵy­nyń ze­ke­tin óte­me­gen­der­diń aqy­ret kú­ni tar­ta­tyn aza­by

Qol­da­ryn­da­ǵy baı­lyq­ta­ry­nyń ze­ke­tin ber­me­gen adam­dar­dyń aqy­ret­te tar­ta­tyn azaptarynyń óte aýyr eken­di­gi tý­ra­ly Ábý Hý­raıra (r.a.) Paı­ǵam­ba­ry­myz­dyń (s.ǵ.s.) by­laı dep aıtqa­nyn rıýaıat ete­di:

«Ze­ke­tin ber­me­gen adam­nyń baıly­ǵy aqy­ret kú­ni iri jy­lan pi­shini­ne ki­re­di. Eki kó­zi­niń ústinde (qor­qy­nysh­ty­ly­ǵy­nyń bel­gi­si re­tin­de) qap-qa­ra eki do­ma­laq da­ǵy bar. Osy jy­lan qııa­met kú­nin­de ıesi­niń moıny­na ora­la­dy. So­syn aýzy­men ıesi­niń eki ja­ǵy­nan us­tap: «Men se­niń dú­nıede­gi (qat­ty jaq­sy kór­gen) baıly­ǵyń­myn, men se­niń (jı­na­ǵan) qa­zy­nań­myn, – deıdi. So­syn Paı­ǵam­ba­ry­myz (s.ǵ.s.) my­na aıat­ty oqy­dy: «Allanyń keń­shi­li­gi­nen óz­de­ri­ne be­ril­gen nár­se­le­rin (bas­qa­lar­ǵa ber­meı) sa­rań­dyq is­te­gen­der bul is­te­rin óz­de­ri­ne qaıyr­ly dep oıla­ma­syn. Joq, tip­ti (bul is­te­ri) óz­de­ri úshin eń úl­ken ja­man­dyq. Aqy­ret kú­ni sa­rań­dyq ja­sa­ǵan dú­nıele­ri moıyn­da­ry­na ora­la­dy».[6]

Bas­qa bir aıat­ta Alla Ta­ǵa­la sa­rań­dar­dy aqy­ret­tiń kúı­zel­tý­shi aza­by­nan by­laı dep es­ker­te­di: «Al­tyn, kú­mis­ti jı­nap, ony Allanyń jo­lyn­da jum­sa­ma­ǵan­dar­dy kúı­zel­tý­shi azap­pen súıin­shi­le. Jı­nal­ǵan al­tyn men kú­mis to­zaq otyn­da qyz­dy­ry­lyp, ony­men mań­daıla­ry, qa­byr­ǵa­la­ry já­ne ar­qa­la­ry tań­ba­la­na­tyn qııa­met kú­ni olar­ǵa: «Mi­ne, my­naý – óz­de­riń úshin jı­ǵan dú­nıele­riń. Al en­di qa­ne­kı, jı­na­ǵan­da­ryń­nyń dá­min ta­tyń­dar!»[7]

Ze­ket­ti óte­me­gen­der­diń dú­nıede­gi tar­ta­tyn ja­za­sy

Ze­ket­ti óte­me­gen­der bul dú­nıede joq­shy­lyq pen ash­tyq­qa ki­rip­tar bo­la­dy. Paı­ǵam­ba­ry­myz (s.ǵ.s.)  bul tý­ra­syn­da by­laı deıdi: «Ze­ket ber­me­gen qaýym­dar­dy Alla Ta­ǵa­la min­det­ti túrde joq­shy­lyq pen ash­tyq­qa ushy­ra­ta­dy». Bas­qa bir ha­dı­sin­de by­laı deıdi: «Baılyqtary­nyń ze­ke­tin ber­me­se, kók jań­by­ry­nan qur qa­la­dy. Jan-ja­nýar bolmaǵanda olar­dyń ús­ti­ne jań­byr jaý­mas edi».