Iýsýf (ǵ.s.) urpaǵynan shyqqan sahaba
Ol sahaba – Abdýlla bın Sálám bın Harıs. Kúnııasy – Ábý Iýsýf. Al, túp atasy Iýsýf (ǵ.s.) paıǵambar. Sahaba Abdýlla bın Sálám jaıly ımam Záhábı «Sııar» kitabynda: «Ǵulama, jánnatpen súıinshilengen sahaba, ansarlardyń odaqtasy, Paıǵambarǵa (s.ǵ.s.) eń jaqyn sahabalardyń biri», - degen eken. Mýsǵab bın Saǵd ákesinen: Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Mynaý ańǵardan jánnattyq bir kisi kiredi, - dedi. Sonda Ibn Sálám keldi [1]», - degen rıýaıat jetkizgen.
Abdýlla bın Sálám (r.a.) ıahýdı sahaba. Iahýdılerdiń Báný Qaınýqa rýynan shyqqan haýarı. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Madınaǵa kelgenine kóp ótpeı-aq, musylmanshylyqty qabyldaıdy.
Ol saýabyn eselep alǵan sahaba. Bul jóninde Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Úsh kisige saýaby eki ret beriledi: Kitap ıelerinen bolǵan adam óz paıǵambaryna jáne Muhammedke (s.ǵ.s.) ıman keltirse...[2]», - degen eken.
Abdýlla bın Sálámnyń musylman bolý qıssasyn Ánas (r.a.) bylaı áńgimeleıdi: «Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Madınaǵa hıjret etip kelgende Abdýlla bın Sálám: «Sizden suraıtyn úsh suraǵym bar. Ony tek qana Paıǵambar ǵana biledi. Qııamet kúniniń alǵashqy belgisi ne? Jánnat ıeleriniń eń alǵash jeıtin taǵamy ne? Bala ákesi men anasyna qaıdan uqsaıdy?, - dedi. Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Bular jaıly túnde maǵan Jábireıil habar berdi», - dedi.
- Ol perishteler ishinde ıahýdılerdiń dushpany, - dedi Abdýlla.
- Qııamettiń alǵashqy belgisi – shyǵys jatqan shyǵatyn ot. Adamdardy batys jaqtan shyǵarady. Al, jánnat ıeleri jeıtin áýelgi taǵam – kıt baýyrynyń eti. Balanyń áke-sheshesine uqsaýy – erkektiń sýy birinshi jetse bala ákege uqsaıdy, áıeldiń sýy jetse sheshesine uqsaıdy», - dedi Paıǵambar (s.ǵ.s.).
- Sizdiń Alla elshisi ekenińizge kýálik etemin. Ýa, Alla elshisi! Iahýdı jurty tili jaman halyq. Olar meniń musylman bolǵanymdy bilse, meni tildeıdi. Olardy shaqyryp, men jaıly surańyz, - dedi Abdýlla.
- Senderdiń aralaryńdaǵy Ibn Sálám qandaı kisi?, - dedi Paıǵambar (s.ǵ.s.).
- Ol bizdiń ǵulama, ǵulamanyń uly. Ol bizdiń ǵalym, ǵalymnyń uly, - dedi ıahýdıler.
- Ol musylman bolsa, sender Islamdy qabyldaısyńdar ma?, - dedi.
- Mundaıdan Alla saqtasyn, - dedi ıahýdıler. Abdýlla bın Sálám shyǵyp:
- Alladan basqa qudaı joq ekenine jáne Muhammed – Allanyń elshisi ekenine kýálik etemin, - degende, ıahýdıler:
- Ol bizdiń ishimizdegi eń jamany, eń jamannyń uly. Bizdiń ishimizdegi nadany hám nadannyń uly», - desti. Abdýlla bın Sálám bolsa:
- Sorlaryń qurysyn! Alladan qorqyńdar, sender onyń shyndyǵynda Alla elshisi ekenin bilesińder ǵoı, - dedi. Iahýdıler:
- Jalǵan, ótirik aıtasyń, - desti.
- Abdýlla bın Sálám: «Ýa, Alla elshisi! Bulardyń jaman tildi halyq ekenin aıttym edim sizge [3]», - degen eken.
Ibn Abbas (r.a.): «Olardyń bári birdeı emes. Kitap ıeleriniń ishinde qulshylyq etip, Allanyń aıattaryn oqıtyn týra toby da bar [4]», - aıaty Ibn Sálám, Sáǵlábá bın Saǵııa jáne Ásad bın Ýbaıd jaıly túsken [5], - degen.
Amır bın Saǵd ákesinen rıýaıat etedi: «Alla elshisiniń (s.ǵ.s.) Abdýlla bın Sálámnan basqa bireýge ol jánnat ıelerinen degen sózin estimedim. Ibn Sálámǵa qatysty «...Ári Israıl urpaqtarynan bir kýá osy sııaqtyǵa (Táýratqa) kýá bolyp...[6]», aıaty túsken[7]», - deıdi.
Abdýlla bın Sálám hıjra 43 jyly dúnıe saldy.
Rýslan Qambarov
[1] Hakım
[2] Buharı, Mýslım
[3] Buharı
[4] Álı Imran súresi, 113-aıat
[5] Tabarı
[6] Ahqaf súresi, 10-aıat
[7] Malık, Buharı, Mýslım
