Iajýj májýj degen kimder?

Aqyrzamannyń jáne bir belgisi retinde Iajýj–Májýj atty eki taıpanyń shyǵatyndyǵy jaıynda aıattar men hadısterde baıan etiledi. Bul qaýymnyń kimder ekeni belgisiz. Biraq, hadısterdi qorǵannyń ishinde qamalǵan Iajýj‑Májýj eli aqyrzamanda jer betin qumyrsqadaı qaptap, olardyń júrip ótken jerlerinen shóp shyqpaıtyndaı bolatyndyǵy jóninde aıtylady.

Aldymen Qurandaǵy Iajýj–Májýj jaıynda aıtylǵan aıatqa toqtalyp óteıik: «Olar: Áı, Zulqarnaıyn! Iajýj–Májýj bul jerde buzaqylyq isteýde. Saǵan salyq tólesek, olar men bizdiń aramyzǵa bir bóget jasaısyń ba? – dedi. Zulqarnaıyn: «Rabbymnyń maǵan bergeni odan artyq. Sender maǵan kómektesseńder olarmen aralaryńa bir bóget jasaıyn, - dedi. «Maǵan temir taqtaılar ákelińder», - dedi. Eki bettiń arasy teńelgen kezde: «Kórikteńder», - dedi. Ol ot bolǵan sátte: Maǵan erigen mys ákelińder ústine quıaıyn, - dedi. Sonda olar odan asa almady da, tese almady. Zulqarnaıyn: «Bul Rabbymnan bir marhamet. Qashan Rabbymnyń ýádesi kelse, ony jermen-jeksen qylady. Sondaı-aq, Rabbymnyń ýádesi haq, - dedi»[1].

«Iajýj, Májýj aǵytylyp, árbir tóbeden kelgenge deıin. Ol shyn ýáde, qııamet taıasa, sol ýaqytta qarsy bolǵandardyń kózderi sharasynan shyǵyp: Áttegen-aı! Biz budan qapersiz zalym ekenbiz, - deıdi»[2].

Iıa, aıat maǵynasy boıynsha paıymdasaq, Zulqarnaıyn Allanyń ámirimen Iajýj-Májýj degen qaýymdy bir jerge (taý astyna dep keltiredi) qamaǵan. Aqyrzaman taıaǵanda Iajýj-Májýj sol qorǵandy tesip shyǵyp, jer betin jaılap, el arasynda búlik shyǵarmaq.

Endi osy taqyryptaǵy hadısterge oryn bereıik. Ábý Hýraıradan jetken rıýaıat boıynsha: «Iajýj–Májýj Zulqarnaıyn qamap ketken qorǵannan shyǵý úshin kúnde qabyrǵalardy oıady. Tesýge sál qalǵanda kúnniń sáýlesin kórip, basshylary: «Toqtańdar! Qalǵanyn erteń jalǵastyrasyńdar», - deıdi. Olar qazba jumysyn toqtatqan kezde Alla qazylǵan jerdi ádepki qalpyna qaıta keltiredi. Osylaısha kúnde qorǵannyń qabyrǵalaryn tesýge tyrysady. Kúnder osylaı óte beredi de, olardyń jer betine shyǵatyn ýaqyty taıanǵanda basshylary: «Qane, qaıtaıyq. Inshaalla, erteń qalǵanyn oıyp bitiremiz», - dep, ınshaalla (Alla qalasa) sózin alǵash ret qoldanady. Sóıtip, ertesine álgi jerge qaıta kelgende eńbekteriniń esh ketpegenin kórip, sál ǵana qalǵan jerdi aıaǵyna deıin oıyp bitirip aınaladaǵy eldi mekenderge lap qoıady. Adamdar olardan qutylý úshin qorǵandaryna tyǵylady. Olar júrip ótken jerlerindegi búkil sýdy iship taýysady. Iajýj-Májýj eli adamdardy ezgenimen qoımaı, aspan álemin de óz bılikterine alǵysy kelip, kókke qaraı oq jaýdyrady. Atylǵan oqtar kókten qaıtyp jerge túskende qan bolyp túsedi. Muny kórgen olar: «Jerdegilerdi de, kóktegilerdi de ezip janshyp, jeńdik», - deıdi.

Osydan keıin Alla Taǵala olardyń bastary men jelkelerine bir qurt jiberedi. Qurttar olardyń janyn jep, aqyrynda barlyǵy túp‑túgel qyrylyp qalady. Paıǵambarymyz sózin ary qaraı jalǵastyryp: «Muhammedtiń janyn óz qolynda ustaǵan Allaǵa ant etemin, jer betindegi kúlli haıýanattar men jándikter olardyń ólgen etin jep, aqqan qanyn iship, jardaı bolyp semirip ketedi, -dedi»[3]. Al kelesi bir hadıste Iajýj–Májýj qaýymynyń qyrylýy Hazireti Isa paıǵambardyń olarǵa qarsy jasaǵan duǵasymen iske asatyndyǵy turǵysynda baıandalady. Abdýlla ıbn Masǵýdtan jetken rıýaıat boıynsha, Hazireti Paıǵambarymyz Mıǵraj túninde kókte Hazireti Ibrahım, Hazireti Musa jáne Hazireti Isamen kezdesedi. Onda qııamet qaıym jaıynda da áńgime bolady. Áýeli Hazireti Ibrahımnen odan keıin Hazireti Musadan qııamet-qaıymnyń qashan bolatyndyǵyn surady. Olar qoıylǵan suraqqa jaýap bere almaıtyndyqtaryn aıtqan soń, kezek Hazireti Isaǵa keledi. Hazireti Isa qııamet jaqyndaǵanda bolatyn keıbir málimetterdi bergenimen qııamettiń qashan bolatyndyǵyn Jaratýshydan ózge eshkim bilmeıdi dep jaýap beredi. Sózin jalǵastyra kelip, aqyrzamanda Dájjal shyǵady, sodan keıin men túsip ony óltiremin, odan soń halyq elderine qaıtady. Sol kezde olardyń aldarynan Iajýj-Májýj qaýymy qaptap shyǵyp, shabýyl jasaıdy. Olar kezikken sýdy iship, taýysady, aldarynan shyqqan barlyq nárseniń astań-kesteńin shyǵarady. Mundaı alasapyrandy kórgen halyq Alladan járdem suraıdy. Men de Alladan Iajýj-Májýj qaýymynyń joıylyp ketýin tileımin. Jasaǵan duǵam qabyl bolyp, olar ólip tynady. Máıitteriniń ıisi óte qatty sası bastaǵan soń Allaǵa qaıta duǵa etemin. Alla Taǵala sol sát jaýyn jaýdyryp, ólikterdiń bárin teńizge jiberedi»[4]. Iajýj–Májýj qaýymy jaıynda kóptegen boljamdar aıtylǵan. Olardyń kimder ekeni, qaı ulttan shyǵatyndyǵy, bet-álpeti, boıy qandaı bolatyndyǵy jaıynda túrli kózqarastar jeterlik. Sondyqtan bizde Iajýj–Májýj jaıynda keńirek málimet bere almaımyz. Ótken ǵasyrlarda mańǵoldardy ıajýj, májýjge teńese, keıingiler qytaıǵa teńeýde. Mańǵoldarǵa teńegenderdiń pikirleri durys emestigi ýaqyt óte kele aıǵaqtalsa, qytaıǵa teńeýshilerdiń de pikirleri durys bolmaı shyǵýlary ábden múmkin. Sol úshin aqıqatyn Alla biledi.