TYIYMDARDYŃ TÁRBIELIK MÁNI BAR
Qazaq halqynyń tárbıesine aınalǵan quraldyń biri ol - kúndelikti aıtylatyn tyıym sózder. Qarapaıym aıtylǵanymen salmaǵy joǵary, berer tárbıesi tereńde. Esi endi kire bastaǵan balaǵa tyıym sózderdi qoldana otyryp, jaman ádetten, ádepsiz isterden, teris minezden saqtandyryp otyrǵan.
"Moıynǵa jip salma, Pyshaqtyń júzin jalama,Tańdaıyńdy qaqpa, basyńdy shaıqama, ishegińdi, tabanyńdy tartpa" - bul sózderdiń tamyry tereńde jatyr. Moıynǵa jip salý aram ólimge ıtermeleıdi dese, pyshaqtyń júzi tilińdi kesip ketedi, tańdaıyńdy taqyldatsań basyńdy shaıqasań oqys oqıǵaǵa tap bolasyń, budan aýlaq bol degen emeýrindi esińe salady.
"Jalǵyz aǵashty kespe, qustyń uıasyn buzba, atqa teris otyrma, urlyq qylma, zorlyq jasama, úlkenniń betinen alma, shashyńdy, tyrnaǵyńdy ósirme" - munyń bári de balalarǵa taptyrmas aqyl. Eger osyny ul men qyzdyń sanasyna sińirsek, teris qylyq, jat iske olar barmaıdy.
Qazaq halqyndaǵy árbir tyıymnyń, yrymnyń ómirden alynǵan tárbıelik maǵynasy orasan. "Olaı isteme, jaman bolady" dep jatatyny sonan da eken. Bala kezimizde kóp estigen tyıym sózderimiz bar. Máselen dastarqandy, tamaqty baspa. Kemtarǵa kúlme. Maldy, tamaqty teppe. Úıdi aınalyp júgirme. Tabaldyryqty baspa, otyrma. Túnde tyrnaǵyńdy alma. Túnde ydys - aıaqtyń betin ashyq qaldyrma. Úlkenderdiń jolyn kespe, sózin bólme. Qandaı keremet tyıym sózder.
Quran oqylǵanda kúlmeý, ári ony muqııat tyńdaý quranǵa degen zor qurmetimiz bolyp sanalady. Dana halqymyzda "Óli rıza bolmaı, tiri baıymas" degen qanatty sóz bar. Dúnıeden ótken ata - baba árýaǵy razy bolyp, saýaby tıse eken degen nıetpen Quran baǵyshtap, as berý syndy keremet tárbıelik úrdisimiz bar. Dúnıeden ótken jandardy eske alyp, quran oqyǵanda kúlý, sóıleý, áıel - qyz balanyń jalańbas otyrýy - bul ádepsizdik. Osyndaı ádepsiz isterdi babalarymyz bir aýyz sózben - aq tyıyp otyrǵan.
Aıta bersek qazaq turmys - tirshiligi ádep - ǵurypqa toly. Ókinishke oraı qundy babalar sózderi tek kitap ishinde ǵana saqtalyp, halyqtyń kúndelikti tirshilik isine qoldanylmaı kókirek kózinen alys ketýinde.