TÓLE BI

Qazaq sheshendik óneriniń tarıhynan erekshe oryn alatyn bı – TÓLE BI ÁLIBEKULY 1663 jyly qazirgi Jambyl oblysyna qaraıtyn Shý ózeniniń boıyndaǵy Jaısań jaılaý degen jerde dúnıege kelip, 1756 jyly dúnıe salǵan. Áz Táýke hannyń «Jeti jarǵy» zańdar jınaǵyn jasaýǵa qatysqan, «Bıler keńesiniń» múshesi bolǵan. Tóle bıdi ádildigine, parasattylyǵyna qarap «Qarlyǵash áýlıe», «Qarlyǵash bı» dep ataǵan. Tóle bıden qalǵan kóptegen naqyl, ósıet, sheshendik sózder, tolǵaýlar bar. Mysaly,

Jańbyr jaýmasa, jer – jetim,

Basshysy bolmasa, el – jetim,

Uqpasqa aıtqan sóz – jetim...

 

Atyń jaqsy bolsa – er jigittiń pyraǵy.

Balań jaqsy bolsa – jan men tánniń shyraǵy.

Áıeliń jaqsy bolsa –

Birinshi – ımanyń,

Ekinshi – jıǵanyń,

Úshinshi – yrysyńnyń turaǵy...

 

Bir úıdiń balasy bolma,

Kóp úıdiń sanasy bol!

Bir eldiń atasy bolma,

Bar eldiń danasy bol!

Kóp tonnyń jaǵasy bolma,

Kóp qoldyń aǵasy bol!

 

Aqty aq dep baǵala,

Qarany qara dep qarala.

Ózegiń talsa ózen boıyn jaǵala

Basyńa is tússe, kópshilikti saǵala.

 

Ózińe-óziń kámil bol,

Halqyńa ádil bol,

Jaýyńa qatal bol,

Dosyńa adal bol!