TEREŃ OILANÝ ALLANY TANÝǴA JETELEIDI

28 qańtar 2025 532 0
Оqý rejımi

Tereń oılaý – paıǵambarlardyń ǵıbadaty, izgi adamdardyń ádeti, Allaǵa jaqyndata túsetin ıgi amal. Tereń oıǵa boılaǵan adam álemniń jaratylysyndaǵy ásemdikti, tabıǵattaǵy tańǵajaıyp úılesimdi, Jaratýshy Allanyń bar ári bir, asa qudiretti ekendigin uǵynyp, ómirin jaqsy isterge arnaıdy. Burynǵy izgilerdiń «Bir saǵat tereń oılanyp, pikir júrgizý – alpys jyl qur (yqylassyz) qulshylyq jasaǵannan artyq» degen sózinde úlken mán bar.

Allanyń ámirine boısunýda úmbetine kórkem ónege qaldyrǵan ardaqty Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ózine elshilik júktelmeı turǵan kezde Hıra úńgirinde ońasha qalyp, tereń oıǵa batatyn. Mekkeni jaılaǵan nadandyq, álemniń jaratylysy jaıly oıǵa shomatyn. Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ózine paıǵambarlyq kelgen soń da bul ǵıbadatynan tanǵan emes.

Islam dinin júrek qalaýymen qabyldaǵan atababalarymyz da Allanyń qudiretine tereń oı júgirtip, urpaǵyn ımandylyqqa uıytyp otyrǵan. Mańǵystaý oblysyna barǵan saparymyzda kıeli ólkedegi kóptegen jerasty meshitterin araladyq. Osy sátte dindi berik ustanǵan babalarymyzdyń jerasty meshitinde tereń oıǵa shomatyn bólek shaǵyn bólmelerin kórip, tańǵaldyq. Allaǵa shúkir, tereń oıǵa boılaǵan babalarymyzdan qanshama ósıet sóz, rýhanı mura qaldy.

«Talap, eńbek, tereń oı,
Qanaǵat, raqym oılap qoı!
Bes asyl is kónseńiz» dep jyrlaǵan hákim Abaıdyń tereń oılaý amalyn bes asyl istiń qataryna jatqyzǵany tegin emes. Árıne osy atalǵan qasıetterdiń qaı-qaısysyn alyp qarasaq ta, Islamnyń rýhymen astasyp jatqanyn anyq kóremiz. Dinimiz bilimdi talap etýge, otbasy men eldiń ıgiligi úshin aıanbaı eńbek etýge, tereń oılaýǵa, qanaǵatshyl, raqymdy bolýǵa úndeıdi. Bulardyń mańyzdylyǵy jaıly aıat pen hadısterde kóp aıtylǵan. Solardyń ishinde tereń oılaýdyń máni bólek.

Alla Taǵala ardaqty Paıǵambarymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) adamzat balasyn tereń oılanýǵa shaqyryp, Quranda bylaı ámir etken: «(Ýa, Muhammed!) Olarǵa: «Senderge bar-joǵy bir ǵana nasıhat aıtamyn: Esterińdi jıyńdar, meıli juptasyp, meıli ońasha qalyp Alla úshin (menmendik pen syńarezýlikti qoıyp) shyn kóńilmen aqylǵa salyp oılanyńdarshy!..» dep aıt» («Sábá» súresi, 46-aıat).

Osy aıatqa tápsir jazǵan Muhammed Álı asSabýnı óziniń «Tápsirlerdiń tańdaýlysy» kitabynda bylaı deıdi: «...Senderge Muhammedtiń jaǵdaıy jaıynda oılanýlaryńdy nasıhattaımyn. Qolynda mynadaı muǵjıza kitaby bar adamda jyndylyqtyń izi de bolmaıtynyn nemese mundaı adamnyń jyndy bolmaıtynyn sender jaqsy bilesińder. Ábý Haııan: «Aıattyń maǵynasy mynaý: Men senderge aqıqatty taba alatyn bir nárseni nasıhattap turmyn. Ol da Allanyń razylyǵy úshin ekeýden nemese bireýden turýlaryń jáne Muhammedtiń jáne onyń alyp kelgen kitabynyń ahýalyn oılanýlaryń», – degen.

Alla Taǵala «ekeýden, bireýden» dedi. Óıtkeni adamdar bári birdeı jınalyp keletin bolsa, ártúrli oı aıtylyp, oıy san-saqqa júgiredi. Aıtqandaı, bir top adamnyń jınalǵan dárisinde osylaı bolady. Biraq ekeý-ekeýden jınalatyn bolsa, bireýden keletin bolsa, olarǵa aıtylatyn nárse tez jetedi. Jalǵyz adam da jaqsy oılaı alatyn bolsa, aqıqatty tabady. Mine, Mekke kápirleri de oılanatyn bolsa, haziret Paıǵambarǵa jyndy dep aıtýdyń múmkin emestigin uǵynady. Eshqandaı aqyldy adam mundaı kózqarasta bola almaıdy...».

Shyn máninde sanaly adam, oılanǵan pende eshqashan Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ákelgen aqıqatyn joqqa shyǵarmaıdy. Tabıǵattyń ózi Allanyń asa qudiretti ekenine dálel emes pe? Aýladaǵy aǵashtyń kóktemde kógerip, jazda jaıqalyp shyǵatyny, kúzde japyraqtary túsip, qysta «ólip», kóktemde qaıta búr jaryp, «tiriletini» tereń oılanǵan adamǵa ǵıbrat emes pe? Aǵash eshqashan ózdiginen «ólip», «tirilmeıdi». Ony «óltirip», qaıta «tiriltetin» qudiretti kúsh bar. Ol – árıne Jaratýshy Jabbar Iemiz. Adam da bul ómirden kóshken soń esep kúninde qaıta tiriledi. Bul – aqıqat.

Ǵalymdardyń aıtýynsha, tereń oılanǵan adam danalyqqa ıe bolady. Tereń oılaný adam rýhyn oıatyp, Allaǵa degen yqylasy men mahabbatyn arttyrady. Adamnyń oılanýy artqan saıyn bilimi keńeıedi, bilimi keńeıgen saıyn amaly kóbeıedi. Adam Allanyń ulylyǵy jaıly kóp oılansa, Oǵan qarsy kelýden taısalady. Tereń oılaný adamnyń júregine bir Jaratýshynyń bar ekenine berik senim ornatyp, ımanyn qýattaıdy.

Bir kisige: «Allanyń bar ekenine qandaı dálel aıtasyń?» – degen suraq qoıylypty. Sonda ol danalyqpen bylaı jaýap beripti: «Túıeniń tezegi túıeniń bar ekenin bildiredi. Esektiń tezegi esektiń bar ekenin aıǵaqtaıdy. Jerde jatqan iz júrip ótken bireýdiń bar ekenin kórsetedi. Endeshe juldyzǵa toly aspan, shatqaldy-saıly jer, tolqyny talasqan teńiz – solardy jaratqan qudiretti bir Jaratýshynyń bar ekenin bildirmeı me?».

Shyn máninde tereń oılanǵan adam aspan men jerdiń arasyndaǵy jaratylystardyń Jaratýshysy bar ekenin túsinedi. Alla Taǵala barshamyzdy tereń oılanyp, danalyqty boıymyzǵa darytýdy násip etkeı! Ámın!

 

Aǵabek QONARBAIULY

«Iman» jýrnaly, №12, 2024 jyl

 

Pіkіrler Kіrý