TÁKPIRShILDER NEMESE JIHADShYLAR

Bul toptyń shyǵýyna ótken ǵasyrda 1965 jyly Mysyr elinde «Musylman baýyrlar» uıymynyń ıdeology Sáıd Qutyp pen onyń biraz jaqtastarynyń  prezıdent Jamal Ábidnasyrdyń buıryǵy boıynsha ólim jazasyna kesilýinen keıingi túrmelerde oryn alǵan tolqýlar sebep boldy. El basshylyǵy ol tolqýdy basý úshin kúsh qoldandy.

Sol kezde adamdardyń birazy, táýbaǵa kelip, el saıasatyn moıyndady, bir toby beıtaraptylyq tanytsa, úshinshi top ókilderi óz ustanymdarynan bas tartpaı, el basshylyǵyn kápir dep jarııalady. Olardyń jetekshisi Álı Ysmaıyl degen kisi boldy. Osylaısha Mysyr túrmelerinde bastalǵan tákpirshildik bertin kele jastar arasynda keń tarap, musylmandar arasynda óris ala bastady. Qazirgi tańda olardyń kópshiligi álemde lańkestik áreketter jasaýmen tanylǵan saıası uymdarǵa aınaldy.

Aty da aıtyp turǵandaı, olardyń negizgi ustanymdary musylmandy kápirge shyǵarý. Olardyń túsiniginde úlken kúná jasaǵan adam – kápir. Úlken kúnálardy istegen, bastan aıaǵyna deıin kúnáǵa batqan adam – kápir. Onyń táýbesi qabyl bolmaıdy. Olar tek qana sharıǵat memleketi bolý kerek dep, ózge barlyq bılik túrlerin múldem moıyndamaıdy. Zaıyrly elderdiń zańdaryn «taǵut zańdary» (tabynatyn put)  dep sanaıdy. Olar ózderine qosylmaǵan kez kelgen adamdy kápir deıdi, al qatarynan shyǵyp ketken adamdy mýrtad dep, ony óltirýge úkim beredi.

Olar juma namazdary men jamaǵat namazdary Mekke, Mádıná, Quba men Aqsa meshitinde ǵana oqylsa qabyl bolady dep sanaıdy. Sonymen qatar, onyń ımamy da ózderiniń jamaǵatynan bolýy tıis.  Ózderiniń kósemi Shúkrı Mustafany máhdı retinde kóredi.

Olardyń ekinshi negizgi ustanymy – hıjra. Iaǵnı sharıǵatpen basqarylmaıtyn elden kóshý kerek deıdi. Qazaqstan eli olar úshin – kápiristan. Sondyqtan ol jerden kóshý kerek. Olar «át Tákfır ýál hıjra» uıymy retinde atalady. Olar ózderin «Daǵýat jáne hıjrat jamaǵaty» dep ataıdy.

Olardyń kópshilik bóligin dinniń negizderin jaqsy bilmeıtin radıkal jastar quraıdy. Ózderinen basqanyń bárin kápir dep jarııalap, olardyń jany, mal-múlkin ózderine adal sanap, qazirgi tańda kóptegen beıkúná jandardy óltirip, álemge úreı salýda.

2013 jyly tákpirshilerdiń adasqan top ekenin jarııalaǵan QMDB pátýasy shyqsa, 2014 jyly Astana qalasynyń Saryarqa aýdandyq sotynyń sheshimi boıynsha «At-takfır ýal-hıdjra» halyqaralyq uıymy Ekstremıstik dep tanylyp, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy qyzmetine tyıym salyndy.Sonymen qatar Egıpettik saıasılanǵan «Aleksandrııalyq sáláfıler» de bizdiń elimizde kezdesedi. Osy tarmaqtardyń da negizgi aqıdalyq ustanymdary birdeı. Tek qana ıdeologııalaryn taratý tásilderi ǵana bólek.

Ózderin sáláfımiz dep ataǵandarymen bir-birin dinnen shyǵýshylyqpen aıyptap, harıjıt dep ataıdy. Madhalıler men sýrýrıler namaz oqymaǵan adamdy birden kápirge shyǵarmaıdy. Áýeli oǵan namazdyń paryzdyǵyn túsindirý kerek, eger sol kezde de namaz oqymaıtyn bolsa, onda kápir bolady deıdi. Túptep kelgende, úsh top ta namaz oqymaǵan adamdy kápirge shyǵarady.

Ortaq erekshelikteri – dindi ústirt túsinýleri. Sharıǵatty keń túsine almaǵandyqtan kóbine radıkaldyq áreketterge baryp jatady. Olar óz ustanymdaryna saı kelgen hadısterdi ǵana negizge alyp, ózge hadıster men ǵalymdardyń olardy keń, jan-jaqty túsindirýlerine nazar aýdarmaı, óz sheıhtarynyń aıtqanyn ǵana shyndyq dep qabyldaıdy. Mýjtahıd ımamdarǵa taqlıd jasaý durys emes deı otyryp, óz sheıhtarynyń kózqarastaryna ǵana baǵyný arqyly, mázhab ustanbaý kerek degen ustanymdaryna qaıshy keledi. Alaıda, keıbir ýahhabı toptar ózderin hanbalı mázhabyn ustanýshylarmyz degenimen, Ahmad ıbn Hanbaldyń kóptegen kózqarastaryna qaıshy kelip jatady.

Madhalıtter men sýrýrıtterdi qanshalyqty baısaldy retinde tanytqanmen túptep kelgende olardyń radıkaldanýy ári qaraı terrorıstik áreketterge barýy qıyn sharýa emes. Ony Qazaqstandaǵy tájirıbeden baıqaýǵa bolady.

Jalpylaı alǵanda psevdosáláfılik qozǵalys kóp tarmaqty. Osylaı bolýy da – zańdy qubylys. Nege deseńiz olardyń barlyǵy «sáláfılikti» urandatý arqyly ıslam mádenıeti men órkenıetiniń mańyzdy Elementi sanalatyn mázhab ımamdary men ǵulamalarynyń muralaryn moıyndamaıdy.  Sonyń nátıjesinde olar udaıy tarmaqtarǵa bóline beredi. Sondyqtan «sáláfı-ýahhabılik» aǵymdardyń barlyǵynyń elde úgit-nasıhat jasaýlaryna meılinshe tosqaýyl qoıý qajet.

Alaý ÁDILBAEV,

QMDB Ǵulamalar keńesiniń múshesi, ıslamtanýshy