Tabaq tartý erejeleri
Qazaq qashanda aqkóńildiligimen, márttigimen, qonaqjaılyǵymen qazaq. Rasymende, erteden bizdikilerdiń qonaǵy kelse asy daıyn turady emes pe? Búgingi jas býyn erteńgi otbasy ekeni anyq, osy turǵyda árbirimiz syıly kisige tartylar tabaqta qandaı músheler bolý kerektigin bilýimiz kerek.
Eń aldymen, et asqanda jilikten buzylǵan etti adam sanyna qaraı mólsherleıdi. Toıǵa nemese qonaqasyǵa kóbinese qoı soıylady.
Qoı eti jiliktep, on úsh múshege bóledi:
- Eki jambas;
- Eki ortan jilik;
- Eki asyqty jilik;
- Bir bel omyrtqa;
- Eki súbe, sondaı-aq qabyrǵa;
- Tós;
- Bir omyrtqa;
- Eki jaýyryn;
- Eki toqpan jilik;
- Bir buǵana;
- Bir moıyn.
Ádette, kádeli jiliktermen birge syıly qonaqtarǵa maldyń basyn, qoı nemese eshkiniń shekesin, qazy-qarta, jal-jaıany tabaqqa birge salyp beredi.
Basty úıitip, jyly sýǵa jýyp, muqııat tazartý qajet. Sonymen birge, jaǵyn aıyryp, tazalap jýady. Jylqynyń basyn bólip assa, sıyrdyń basyn kóz qýysyna taıaý keńsiriginen bir shaýyp, mańdaıynan qaq jaryp, úshke bólip asady. Sondyqtan, ár shekesi bir bastyń ornyna júredi. Syıly qonaqqa jylqynyń shekesin tartpaıdy, ol tek etpen birge beriledi.
Qazaq halqynda meımanǵa tartylatyn tabaqtyń túri kóp. Al biz búgin eń negizgi túrlerine toqtala keteıik.
Olar: bas tabaq, qos tabaq, syı tabaq, kúıeý tabaǵy, kelin tabaǵy, jastar tabaǵy, jaı tabaq.
Bas tabaq. Jasy úlken qarttarǵa, asa syıly qonaqtarǵa tartylady. Oǵan salynatyn kádeli músheler: bas, jambas, ortan jilik, beldeme, súbe qabyrǵa, qoıdyń ultabary, jylqy etinen qazy-qarta, jal-jaıa.
Qos tabaq. Quda-qudaǵılarǵa tartylatyn arnaıy tabaq. Onyń kádeli músheleri bas tabaqpen para-par. Onyń qos tabaq dep atalatyn sebebi, quda-qudaǵıǵa kópshilikpen birge usynylǵan qonaqasynyń ústine qosymsha tartylatyndyǵy. Qostabaqtyń kádeli múshesi - toqpan jilik.
Syı tabaq. Quda-jegjattyq qatynasy bolmasa da, erekshe syı qurmetke ıe adamdarǵa arnaıy tartylatyn tabaq.
Jastar tabaǵy. Onyń eń kádeli músheleri - asyqty jilik pen tós. Asyqty jilik ádette kúıeýdiń joldasyna nemese qyzdyń jeńgesine usynylady. Kúıeýge álbette tós tartylady.
Jaı tabaq. Ortan jilik, jaýyryn, toqpan jilik pen qabyrǵa omyrtqa salynady.
Bul qazaqta burynnan kele jatqan dástúr. Degenmen, ár óńirdińsalty basqa. Tabaq tartý túrleri de , tipti, et týraý tásili de zaman talabyna qaraı ózgerip bara jatyr. Dese de, qalaı bolmasyn, bar qazaqtyń tabaq tarta bilgeni jón.
