Syryńdy saqta, syrlasyńdy satpa!

Ánas ıbn Málık (r.a.) aıtady: «Alla Elshisi (s.ǵ.s.) meni bir sharýamen jumsaǵan bolatyn. Sol sebepti anamnyń aldyna keshigip bardym. Úıge kelgen kezimde anam surady:
- Nege keshiktiń?
- Alla Elshisi (s.ǵ.s.) meni bir sharýamen jumsaǵan edi, - dedim.
- Qandaı sharýa? - dep surady.
- Bul – syr!
- Alla Elshisiniń (s.ǵ.s.) syrlaryn eshkimge aıtpa! – dedi»[1].

Áńgimeni bastaýdan buryn bul hadısti Imam Buharı «Syr saqtaý» jaıynda keltirgenin aıtý lazym. Keıbir ǵalymdar bul syr Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) otbasyna tıisti ekenin, áıtpese, ony jasyrý Ánasqa halal bolmaıtynyn eskertken. Ibn Battal aıtady: «Áhlý ilimniń pikirinshe, ıesine zııan tıgizetin syrdy ashý mýbah emes. Biraq, adam ólgen soń, tiri kezinde qupııa bolǵan jaıyttardyń syr tutylýyna qajettilik joq». Biraq, ol adamnyń abyroıyna nuqsan keltirmeýi shart.

Syr saqtaý - ar-uıatty saqtaý degen sóz. Meıli óziniki, meıli basqaǵa tán bolsyn, kim ony saqtasa, ar-uıatyn saqtaǵan bolyp esepteledi. Al kim ony jurtqa jarııalasa óz qadir-qasıetin aıaqqa taptaǵan bolyp sanalady. Adamnyń ózine tán, otbasyna tán jáne qoǵam men halyqqa tán syr bolady. Adamnyń jeke basyna tán syr jarııa bolsa, adamnyń ar-namysy aıaqqa taptalady, otbasylyq syr aıan bolsa, otbasynyń namysy taptalady, qoǵamǵa tán qupııanyń jibi sógilse, ulttyq múddege nuqsan keledi. 

Ibn Hajar osy turǵyda aıtady: «Bireýdiń syryn qazasynan keıin ashý ne ashpaýǵa baılanysty anyq úkim joq. Mundaı kezde tómendegi jaǵdaıǵa qarap áreket etiledi:

Mubah jaǵdaılar. Bul mustahab bolýy da múmkin. Tipti, syr ıesi qalamasa da. Eger sóz kisi taqýalyǵynan habar beretin keremettilik pen basqa da jaıyttar týraly bolyp jatsa.

Makrúh jaǵdaılar. Bul keıde haram bolýy da múmkin. Buǵan ıbn Battaldyń joǵarydaǵy pikiri negiz bolady.

Ýájip jaǵdaılar. Eger sóz tórkini oryndalýy tıis bolǵan mindetter men borysh jaıly bolsa.

Syr saqtaý týraly Ánastan taǵy birneshe hadıster rıýaıat etilgen: «Syrymdy saqta, senimdi bol!». Bir musylman ekinshi musylmanǵa syryn aıtsa, ony saqtaý dostyq boryshy bolmaq.

Bir-birine senip, suhbasttasyp jatqandardyń eshbiri serigi qalamaǵan nárseni áshkere etýi halal bolmaıdy! Syrdy saqtaý dostyq ádepteriniń biri. Alla Taǵala Quranda: «...Sertti oryndańdar! Sózsiz (qııamette) serttiń de suraýy bar!»[2] – deıdi.

Bireýdiń saǵan degen senimin aıaqasty etip, jurtqa jaıý jaqsy emes. Túptep kelgende ol syr onyń abyroıy bolýy múmkin. Saǵan aıtylǵan syrda kókiregi baılaýly berik bolmaq qajet. Saǵan ǵana aıtylǵan syr saǵan amanat bolyp qalady. Al, ony kópshilikke áshkere etý - oǵan qııanat jasaýmen teń ekeni osydan belgili bolyp tur.

Abaısha aıtsaq, «Senimi joq sermende syrdy buzdy» demekshi, aýyzy ashyq, kókiregi bos adamnyń eshkimge dostyq etpeıtini aıan. Osy rette syrlasýdan bólek, ishki syryńdy saqtaı bilý de mańyzdy.

Sózdiń sońyn jaýjúrek Baýyrjan Momyshulynyń ulaǵatty sózimen támámdaǵandy jón kórdim: «Syryńdy eshkimge aldyrtpa! Eki eli aýyzyńa syımaǵan sóz ózgeniń otyz eki tisiniń arasyna tipten syımaıdy» - degen eken.

Qýat ERǴALIULY