«Sútpen sińgen minez súıekpen ketedi»
Týylǵan balany tolyq eki jyl emizý ananyń negizgi mindetteriniń biri. Sharananyń ana qursaǵyndaǵy azyǵy týylǵan soń, anna sútimen jalǵasyn tabady. Qursaq ómirindegi bala ómiri qandaı ǵajap bolsa, ana sútiniń de keremeti sondaı úlken. Qasıetti Quranda: «Analar sábılerin tolyq eki jyl emizsin»[1] degen buıryq bar. Oǵan qosa ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) óziniń eki jasqa tolmaı qaıtys bolǵan balasy týraly bylaı degeni bar: «Jumaqta onyń sút anasy bar. Eki jylǵa tolmaǵan jerin sol emizip toltyrady».
Tolyq eki jyl emizýdiń qanshalyqty mańyzdy ekenin osydan-aq baıqaı berińiz. Ana súti balanyń etine enip, súıegine sińedi. Kezinde Júsip Balasaǵun babamyz: «Ana sútimen bitken minez súıekpen ketedi» dep beker aıtpasa kerek. Ana súti balanyń densaýlyǵyna, tárbıesine, minez-qulqyna, qysqasy búkil ómirine áser etedi. Sondyqtan, bala emizetin ananyń minezi qanshalyqty kórkem bolsa, balanyń da adamshylyǵy men ádebi, aqyl-sanasy sonshalyqty joǵary bolady.
Hadıs kitaptarynda súıikti Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) «Sútpen birge uqsaý áreketi de júredi» degen hadısi keltiriledi. Sondaı-aq, Alla Elshisi (s.ǵ.s.) balaǵa aqymaq áıeldi sútana etýge bolmaıtynyn da eskertken. Mine, osy saladaǵy aıat-hadısterdiń bárin jınaqtaı kele musylman ǵulamalary mynadaı qaǵıda shyǵarǵan: «Emý kezeńinde berilgen anna súti adam tabıǵaty men minez-qulqyn ózgertedi». Eger de ananyń iship-jep júrgeni adal bolmasa, ony emgen bala da keleshekte ata-anasyn qýandyratyndaı bolyp shyqpaıdy.
Ertede ımam Ábý Muhammed ál-Júýáını degen ǵalym ótken. Sol ımam bir kúni úıine kelse, balasyn basqa bir áıel emizip otyrady. Dereý balany julyp alyp, basyn tómen qaratyp, aýzyna saýsaǵyn salyp, ishin qysyp, áıteýir balanyń ishken sútin qustyrady. Sodan soń: «Bala qansha qınalsa da, bóten anaǵa emizdirip, qalyptasyp jatqan minez-qulqyn búldirýge bolmaıdy» dep istegen isine jaýap beredi. Sol bala keıin ımam Ábýl Máalı degen áıgili ǵalym bolady. Ol er jetip, ýaǵyz nemese pikir talas jasap turǵanda, tili kúrmeletin bolsa, ákesi sony «baıaǵy sútten qalǵan bir nárse bar ǵoı» dep jorıdy eken.
Bir kisiler ımam Málıkten balany hrıstıan áıeldiń emizgenine qalaı qaraısyz dep surapty. Sonda ımam: «Joq, bolmaıdy. Óıtkeni olar araq-sharap ishedi. Dońyzdyń etin jeıdi. Balaǵa da solar áser etedi dep qorqamyn», – dep jaýap qaıyrǵan eken.
Bul aıtylǵandar ana sútiniń adam tárbıesine qatysty jaǵy. Al, onyń dene bitimge, densaýlyqqa áseri óz aldyna bólek áńgime. Mysaly, ana sútiniń quramy balanyń qajettiligine qaraı ózgerip otyratynyn búgingi ǵylym dáleldegen. Ana súti taza bolady, pák bolady. Muzdaı da emes, ystyq ta emes, unamdy bolady. Kez kelgen ýaqytta ana omyraýynda daıyn turady. Emetin sábıdiń asqazanyna laıyq keledi. Ósip kele jatqan nárestege qandaı vıtamın kerek bolsa, bári de ana sútinen tabylady. Mıkrobtardy óltiretin ımmýnıtet te osy aq sútten tabylady. Taǵy bir ereksheligi ana súti balany da, anany da semizdik aýrýyna dýshar etpeıdi. Osynyń bárin eskergen musylman ǵulamasy Ibn Sına emizý jaıly bylaı degen: «Balaǵa múmkindigi barynsha óz anasynyń súti berilýge tıis. Óıtkeni, ana omyraýyndaǵy sútte zııandy nárseni ketirý turǵysynan óte úlken paıda bar».
Bul atalǵandardyń birin de hımııalyq qospalarmen ázirlengen jasandy sútterden taba almasymyz haq. Endeshe, bul aıtylǵandar túrim ózgeredi, fıgýram buzylady degen syltaýmen bala emizýden qashyp júrgenderdiń qulaǵyna altyn syrǵa degen oıdamyz.
Emizýshi áıelderge memlekettik demalys berýdiń negizi de Islam dininde jatyr. Túnderdiń birinde halıfa Omar ıbn Hattab (r.a.) bir úıdiń syrtynan jylaǵan balanyń daýysyn estıdi. Onyń anasyna baryp: «Ony emiz» dep buıyrady. Sonda áıel: «Múmınderdiń bıleýshisi balanyń emshekten shyqqanyna deıin járdemaqy bólmeıdi. Sodan soń ony emshekten shyǵaryp qoıǵanmyn», – deıdi. Sonda hazreti Omardyń kózine jas irkilip: «Balany óltirýge sál qalyppyn ǵoı. Emiz, emiz. Aqsha bólinedi», – dep shyǵyp ketedi. Sodan keıin ár bala úshin týylǵan kúninen emiziletin merzimine deıin memlekettik qazynadan qarajat bóldiredi.
Ana da bala emizgende nıetin Allanyń razylyǵyna baılaýy kerek. Ibn Omar (r.a.) bala emizip otyrǵan áıeline bylaı degen: «Seniń bala emizgeniń janýarlardyń tólderin emizgenindeı bolyp júrmesin. Alladan saýabyn kútip, meıirimmen, jylylyqpen emiz. Seniń sútińmen balanyń minezi tiriledi. Sonda balamyz Allaǵa qul bolyp shyǵar». Osyndaıda balasyn dáretsiz emizbegen Zere ájeler qandaı dana bolǵan dep tamsanamyz.
Alla Taǵala emizýli analar men balalarǵa myqty ıman men densaýlyq bersin.
