Siz qandaı kúıeýsiz ? (Erkekterge 10 keńes)
Erli-zaıyptylardyń araqatynasy sóz bola qalǵan ortada á degennen áıelge qoıylatyn talaptar kóp aıtylady. Alaıda, kúıeý qandaı bolý kerek? Kúıeýdiń mindetteri ne? degen másele qozǵalmaıdy. Bul saýal kóbine-kóp jaýapsyz qalady.
Nege er kisi áıelge qoıylatyn talaptarǵa asa mán beredi? Onyń bir-aq syry bar. Erkek óziniń jaǵdaıyn jáne jan raqatyn kóp oılaıdy. Alaıda, «eki jarty bir bútin» degendeı, erli-zaıyptylar quqyqtary men mindetteri teń. Quran Kárimdegi: «Senderge oǵan turaqtaýlaryń úshin óz jynystaryńnan jubaılar jaratyp, aralaryńa súıispenshilik, meıirimdilik paıda qylǵandyǵy da Onyń (Alla Taǵalanyń) belgilerinen...»[1], – degen aıat otbasynyń uıytqysy jubaılardyń ózara súıispenshiligi men meıirimdiligi ekenin ańǵartýda. Eger paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) hadısine saı jaqsy kúıeý bolǵyńyz kelse, myna keńesterge qulaq salyńyz:
1.Eki jarty bir bútin. Áıel er kisiniń qabyrǵasynan jaralǵan bólshegi. Erkek ózine qanshalyqty mán berse, óz qalaýyn qanshalyqty joǵary qoısa, áıeline de sol dárejede kóńil bólýi kerek.
2.Áıel – shańyraq jylýy men tynyshtyǵynyń qorǵaýshysy. Erkek bir mezgil arnaıy áıeline ýaqyt bólgeni jón. Er-azamat úıde bolǵan kezde qabaǵyn tunjyratpaı, jarqyn júzdi bolýy kerek. Al, qataldyq kórsetip, úıdi astań-kesteń etip, úı sharýasyna aralasyp áıeliniń mazasyn qashyrmaǵan durys. Óıtkeni, munyń barlyǵy eki arany sýytyp jiberedi.
3.Mahabbat pen meıirimdilik. Áıel men kúıeýiniń arasyndaǵy baılanys súıispenshilik jáne birin-birin túsinýge negizdeledi. Jaman minez, oǵash qylyqpen osy baılanysty kesýdiń qajeti qansha?! Quranda «Áıelderiń egindikteriń. Egindikterińe qalaı qalasańdar kelińder...»[2] degen aıat bar. Kisi egindigine tiken tuqymyn tastap, jupar ıisti gúldiń ósip shyǵýyn kútýi qısynsyz.
4.Er kisi áıeline bar mahabbaty men súıispenshiligin kórsetýge mindetti. Óıtkeni, áıel bul sezimdi tek kúıeýinen ǵana alady. Mahabbat sezimin tek siz ǵana bere alasyz. Al, eger mahabbatyńyzdy siz kórsetpeseńiz ne bolatynyn oılap kórińiz?
5.Baqyt kiltin joǵaltyp almańyz. Siz aýyz ashpaı, jaqsy sózge sarańdyq etip, júregińizge barar joldy jaryńyzǵa tars jaýyp qoısańyz, óz qolyńyzben baqyt kiltin kólge laqtyrǵanyńyz. Er kisi áıeline degen pák sezimin bir mezgil sózimen bildirýde jalqaýlanbaǵany jaqsy. Kisi bir-eki aýyz sózimen áıeliniń júregin jaýlaıdy. Osymen onyń saýaby kóbeıedi. Óıtkeni, hadıste: «Jaqsy sóz – sadaqa»,[3] – delingen.
6.Áıel kórki – shúberek. Áıeldiń janyna kóńil bólgen sııaqty onyń materıaldyq muqtajdyqtaryna da mán berý qajet. Alla Taǵala er azamattyń nesibesin keń etken saıyn áıeline de sol shamada mán bergeni jaqsy. Óıtkeni, áıeli úshin kúıeýi ákesi men aǵa baýyrlarynan da jaqyn adamǵa aınalady. Al, hadıste: «Kisi ózine qarap otyrǵan otbasyn qaraýsyz qaldyrýynyń ózi kúná retinde jetkilikti»[4], – dep aıtylǵan.
7. Jaqsylyq jasaýǵa qushtarlyq. Kisi óziniń jaqsylyq ólshemindegi ornyn bilgisi kelse, myna hadıske mán bergeni abzal: «Sizderdiń jaqsylaryńyz áıeline jaqsy bolǵany, men áıeline jaqsylyq jasaýdan senderden jaqsymyn»[5].
8.Áıel – kúıeýiniń qas-qabaǵyna jáne kóńil-kúıine táýeldi jan. Sondyqtan erkek áıeline jaqsy qaraýǵa mindetti.
9.Úı bosaǵasyn attaǵanda sálem berip kirý. Al, sálemsiz kirý birge shaıtan alyp kelgenmen para-par. Hadıste: «Kisi úıine kirgen kezde, tamaqqa otyrǵan kezde Alla Taǵalany aýyzǵa alsa shaıtan: «Úıde qonatyn jer de, keshki as ta joq eken», – deıdi. Al, úıge kirgende jáne asqa otyrǵanda Allany eske almasa shaıtan: «Qonatyn úı de, keshki as ta tabyldy»,[6] – deıdi eken
10.Kúıeý áıeliniń usaq-túıek qatelerine kóz juma qaraǵany abzal. Janyn sózben jaralap, onyń áıeldik bolmysyna til tıgizýi qatelik. Mahabatyńyzdy aıamańyz, júrekten shyqqan jaqsy sózderińizben janyn jadyratyńyz.
