SÁLEMGE ODAN DA ÁDEMI SÓZBEN JAÝAP QATÝ QAJET
قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ مِنَ الصَّدَقَةِ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَى النَّاسِ وَأَنْتَ مُنْطَلِقُ الْوَجْهِ. (هب)
Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: “Sóz joq, seniń jurtqa kúlimdeı sálem bergeniń – sadaqa”. (Báıhaqı, Shýǵab ýl-ıman)
Sálem berý – súnnet, al sálemdi alý – paryz. Nısa súresiniń 86-aıatynda –maǵynasy-: “Senderge sálem berilip, iltıpat bildirilgende, sender odan da artyq iltıpat bildirip, odan jaqsy sálem berińder nemese joq degende dál sol sııaqty etip sálem qaıtaryńdar” deıdi.
Bul aıatta sálemge odan da ádemi sózben ıakı sondaı jaýap berý kerek ekendigi baıan bolǵan. Jaýaptyń sálemnen asyp túsýi -eger sálem berýshi tek “assalaýma aleıkým” dese-; “aleıkýmas-salam” degen soń, odan ári sabaqtap “ýá rahmatýllahı” sózin qosý arqyly bolmaq. Eger sálem berýshi ony da aıtqan bolsa, “ýá bárákatýhý” dep qosady. Bylaısha aıtqanda, berilgen sálem sálemniń (saýap alý, jurt arasynda súıispenshilikke sebep bolý sekildi) paıdalaryn alyp, onyń toqtamaýy úshin qajet.
Bireý Paıǵambarymyzǵa (s.a.ý.) kelip “ás-sálamú aleıkým” dep sálem beredi. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) “ýá aleıkúmús-sálam ýá rahmatýllah” deıdi. Ekinshisi “ás-sálamú aleıkúm ýá rahmatýllahı” dep sálem beredi, oǵan: “ýá aleıkúmús-sálam ýá rahmatýllahı ýá bárákatýh” deıdi. Úshinshi bireý kelip “ás-sálamú aleıkým ýá rahmatýllahı ýá bárákatýh” dep sálem beredi. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) “ýá aleıkúm” (aıtqanyńnyń ózi –ıaǵnı Allanyń sálemi, raqymy jáne bereketi sizge bolsyn) dep, onyń sálemin alady. Sonda ol “ýa, Rasýlalla, nelikten maǵan jaýapty qysqa qaıyrdyńyz?” dep suraǵanda, Paıǵambarymyz (s.a.ý.) “Sen bizge aıtatyn artyq sóz qaldyrmadyń, men de óziń aıtqanmen birdeı jaýap berdim” deıdi.
Musylman emesterdiń sálemin alǵannyń oǵashtyǵy joq, biraq olarǵa tek “Ýá aleıkúm” deýmen shektelý kerek. Óıtkeni hadıste “Áhlı kitap senderge sálem bergende sender ‘ýáaleıkúm’ deısińder” deıdi.
Sálemdesýde jáne basqa kezde musylman emesterge elikteýden saqtaný qajet. Hrıstıandar sálem bergende qolyn aýzyna aparady, ıahýdıler saýsaqpen belgi beredi, májýsıler ıiledi. Osyndaı áreket jasamaý kerek. Óıtkeni hadıste “Bizden basqaǵa eliktegen bizden emes” deıdi.
