Sahabalardy jaqsy kórý
Musylmandardy Alla úshin jaqsy kórý – ımannyń talaby. Kámil ıman bir musylmannyń artynan ósek aıtpaı, kerisinshe jaqsy sóz aıtyp, ol úshin Alladan duǵa jasaýǵa jeteleıdi. Ásirese, sahabalardy jaqsy kórip, olardyń barlyǵyna Alla rıza bolǵan dep sený qajet. Óıtkeni, olar – osy úmmettiń eń qaıyrly jaratylystary. Paıǵambarymyzdyń (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) suhbatynda bolýlary úshin jáne dindi bıikke kóterý úshin Alla Taǵala olardy tańdap aldy. Olardyń qaısysyn alyp qarasań da, dúnıe-aqyretke qajetti úlgi bar. Sondyqtan, olar úshin Alla Taǵaladan duǵa suraý jáne olardy jaqsy kórý laıyqty. Quran Kárimde bylaı delingen:
و الذين جآءو من بعدهم يقولون ربنا اغفر لنا و لإخواننا الذين سبقونا بالإيمان و لا تجعل في قلوبنا غلّا للّذين آمنوا ربنا إنك رؤوف رحيم (سورة الحشر آية ١٠ )
Aýdarmasy: Al, olardan keıin (ansarlar men muhajırlerden keıin) kelgen adamdar: Rabbymyz! Bizdi jáne ımanda bizden ozǵan baýyrlarymyzdy keshire gór! Bizdiń júregimizge ıman keltirgen adamdar úshin kek saqtaý salma! Rabbymyz! Rasynda sen meıirimdisiń.
Túsindirmesi: «Keıin kelgen adamdar» degenniń eki maǵynasy bar. Birinshisi: Islam kúshine engen kezde hıjra jasaǵan sahabalar. Ekinshisi: Ansarlar men muhajırlerden keıińgi dúnıege kelgen qııametke deıińgi adamdar. «Imanda bizden ozǵan» dep aıtýmen olardyń artyqshylyqtary men sharapatyn moıyndaǵan bolady. Aıattyń sońynda «Rasynda sen meıirimdisiń» dep aıtyldy. Iaǵnı, bizdiń duǵamyzdy óz meıirimińmen qabyl qylǵaısyń.
Bul aıatta sahabalar úshin duǵa qylýdy qyzyqtyrý maǵynasy men olardy jekkórýden júrekti tazalaýǵa buıryq bar. Ibn Mardaýaıh rıýaıat qylady: Birde ıbn Omar (Odan Alla rıza bolsyn) bir kisiniń muhajırlerdiń bireýine til tıgizip jatqanyn estidi. Ol adamdy shaqyryp, «Hashr» súresiniń segizinshi aıatyn oqyp, bylaı dep surady: «Bular muhajırler. Sen osylardyń birisiń be?». Ol: «Joq», – dep jaýap berdi. Keıin «Hashr» súresiniń toǵyzynshy aıatyn oqyp: «Bular ansarlar. Sen osylardyń birisiń be?» – dep surady. Ol: «Joq», – dep jaýap berdi. Keıin osy onynshy aıatty oqyp: «Sen osy adamdardyń birisiń be?» – dep surady. Ol: «Solaı dep úmit etemin», – dep jaýap berdi. Sonda ázireti ıbn Omar: «Joq. Ansarlar men muhajırlerge til tıgizetinder bulardan emes», – dep jaýap berdi.[1] Tırmızı men Násáıdiń rıýaıatynda kelgen hadıste: Úsh kún boıy Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn): «Qazir senderdiń aldaryńa jánnát eliniń adamy shyǵady», – degende, úsheýinde de ansarlyq bir adam sahabalardyń aldarynan ótti. Sońynda Abdýlla ıbn Amr ıbn As (Odan Alla rıza bolsyn) sol kisiniń artynan ilesip baryp, úıinde úsh kún qondy. Qandaı artyqshylyǵy bar ekenin bilgisi keldi. Alaıda, kóp qulshylyq jasaǵanyn baıqamady. Paıǵambarymyzdyń (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtqan sóderin oǵan jetkizip, sebebi ne ekenin odan suraǵan kezde, ol: «Sen kórgen qulshylyqtarymnan artyq ǵıbadatym joq. Tek ǵana men júregimde eshbir musylmanǵa kek saqtamaımyn jáne bireýge berilgen jaqsylyqty qyzǵanbaımyn», - dedi. Sonda, Abdýlla: «Dál osy seni osyndaı mártebege jetkizgen», - dep aıtty.[2]
Bir rıýaıatta Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) bylaı dedi: «Meniń sahabalaryma qatysty Alladan qorqyńdar! Alladan qorqyńdar! Men dúnıeden ótkennen keıin olardy nysan (til tıgizetin oryn) qylyp almańdar! Endi kimde-kim olardy jaqsy kórse, onda ol adam meni jaqsy kórgeni úshin olardy jaqsy kórgen bolyp sanalady. Al, kimde-kim olardy jekkórse, onda ol adam meni jek kórgeni úshin olardy jekkórgen bolyp sanalady».[3] Olardy jaqsy kórý tikeleı ımanmen baılanysty ekeni osy hadısten ashyq bilindi. Sol úshin de olardy jekkórýdi ǵulamalar ekijúzdilik dep ataǵan. Islamda «sahabalardyń barlyǵy senimdi, shynshyl adamdar» degen qaǵıda bar. Quranda Alla Taǵala olardan rıza bolǵandyǵyn jarııalaǵan bolsa, qalaısha olar shynshyl bolmasyn?! Olardyń ómirleri otbasylyq, týystarymen qarym-qatynas, kórshimen qarym-qatynas, saýda-sattyq, qaryz berý-alý jáne basqa turmystyq isterge baılanysty kóptegen ónegeler bar. Onymen qosa sahabalardyń Quranda aıtylǵan jaqsy sıpattary Taýrat pen Injilde de aıtylǵan:
ذلك مثلهم في التوراة و مثلهم في الإنجيل
Aýdarmasy: Sol Taýrat pen Injilde aıtylǵan olardyń mysaldary.[4]
Bul úmmettiń ishinde osyndaı haıyrly jandar bar ekendigin aldyńǵy qaýymdar da ózderiniń kitaptarynan oqyp, tanyǵan. Demek, sahabalardy Alla Taǵala barlyq adamdarǵa maqtaǵan eken. Budan artyq paıǵambarlyq mártebeden basqa eshbir mártebe joq. Alla Taǵala barshamyzdy qııamet kúni sahabalarmen birge tirilýimizdi násip etsin!
