Rýhanı tutastyq – birliktiń bastaýy
Keleshekke kemel qadam basqan kez kelgen eldiń arman-muraty, maqsaty men tilegi halqynyń beıbit te tatý tirshilik etip, tynyshtyqty ómir súrýi ekeni daýsyz. Beıbit ómir – bereke-birliktiń bastaýy. Bul bolashaqqa nyq qadam basyp, órkenıet bıigin eńserýge jol ashady. Halqymyzda «Baılyq – baılyq emes, birlik – baılyq» degen maqal osy oraıda aıtylsa kerek.
Árbir ult, ár halyq beıbitshilik pen tynyshtyqta ómir súrýdi qalaıdy. Urpaǵynyń amandyǵy – kelesheginiń kemeldigi. Tarıhqa qarasaq, adamzat nebir surapyl zardapty kezeńderdi bastan ótkerdi. Jazyqsyz jandar japa shekti. Bul qubylystar tatýlyq pen birlik ketken jerde berekesizdik jaıylatynyn aıqyn ańǵartady. Búgingi HHI ǵasyrdaǵy álemniń, onyń ishinde Qazaqstannyń da aldyna – el tutastyǵyn, ultaralyq, konfessııaaralyq kelisim men rýhanı birlikti saqtap, beıbitshilik úshin jan aıanbaı kúres júrgizý mindeti shyqty.
Ótkenge kóz salmaı, bolashaqqa batyl qadam jasaý múmkin emes. El tarıhyna kóz salsaq, taǵdyrdyń talaı aýyrtpalyǵyn, qıyn-qystaý kezeńderdi, asharshylyqty bastan ótkerip, «myń ólip, myń tirilgen» babalarymyz birlikpen ǵana búgingi urpaǵyna osyndaı beıbit te mamyrajaı zamandy mıras etkenin kóremiz.
Óz zamanynyń abyzy atanǵan Qabylısa jyraý óziniń bir tolǵaýynda:
Baqyt qaıda barasyń?
Kórshimen bolǵan birligi,
Taǵat, ǵıbadat tirligi
Uıymshyl elge baramyn, – dep jyrlaǵan eken.
Kez kelgen eldiń, ult pen ulystardyń uly muraty da osy – tatýlyq, uıymshyldyq pen beıbitshilik. Bul izgi tilek-nıet babamyzdyń osy bir jyr joldarynda jazylyp, barshamyzdyń sanamyzǵa sáýle quıady.
Zadynda, beıbitshilik pen rýhanı birlik uǵymy – qazaq halqynyń qanyna sińgen asyl qasıetterdiń biri. Elbasymyz Nursultan Nazarbaevtyń: «Qazaq halqy san ǵasyrlar boıy óziniń egemendigi men táýelsizdigi úshin kúresip keldi. Óziniń eń jaqsy qasıetteriniń: qater tóngen sátte birigip, uıymdasa bilýiniń, sondaı-aq basqa halyqtarmen beıbitshilik, kelisim men tatý kórshilik jaǵdaıynda turýǵa degen ynta-yqylasynyń arqasynda ol tarıh tasqynynyń astynda qalyp qoımaı, óziniń memlekettigin qalpyna keltire aldy» degen sózi keshegi tarıh pen búgingi beıbit zamandy ushtastyrady. Taǵy da tarıhty sóıletsek, qazaq jerine kelip-ketken ár zamandaǵy ǵalym-ǵulamalar, saıahatshylar, zertteýshiler pen elshiler óz estelikterinde halqymyzdyń yntymaq súıgish, beıbitshil el ekenin erekshe atap jazady.
Osy asyl qasıetter elimizdiń egemendigine de úlken úles qosyp keledi. Búginde yntymaǵy jarasqan Qazaqstannyń álemde tatýlyq pen beıbitshilikti saqtaý isinde úlgi bolarlyq el ekenine kúmán joq.
Al, halqymyzdyń salt-sanasyna sińip, ómirlik ólshemine aınalǵan ıslam dini, álbette, adamzatty beıbitshilik pen tatýlyqqa shaqyrady. Asyl dinimizdiń ataýynyń ózi «Amandyq, esendik» maǵynalaryn qamtıdy. Alla Taǵala qasıetti Quran Kárimde Muhammed paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.): «Biz seni barsha álemge raqym shýaǵy etip jiberdik»,[1] – deıdi. Meıirimdilikti taratý úshin túsirilgen ıslam dini árbir musylman balasyn óz bolmysymen, is-áreketimen, parasat-paıymymen beıbitshilik pen tatýlyqty nasıhattap, kórsete bilýge shaqyrady. Ókinishtisi, álemde jáne bizdiń qoǵamda osy bir shynaıy dinniń tunyǵyn laılap, halyqtyń arasyna jik salyp, eldi úreıge túsirgisi keletin toptar da joq emes. Bul bizdiń el ǵana emes, jalpy álemde oryn alyp otyrǵan, ǵalamdyq qubylys, ıakı adamzattyń aldyndaǵy ǵalamdyq másele dep uǵynǵanymyz durys bolar. Dinniń atyn jamylyp, dinaralyq arazdyqty qozdyrý, ult pen ulysty birliginen ajyratý, shyndyǵynda, eshbir din qundylyqtaryna jatpaıtyn, mádenıet mektebinen múlde alshaq, adamılyqqa jat áreketter dep bilemin. Asyl dinimizde qoǵamnyń birligi men rýhanı tutastyǵyn saqtaý týrasynda óte kóp aıtylady. Paıǵambar (s.ǵ.s.) hadısterine júginsek, tatýlyq pen tynyshtyq jaıynda:
«Musylman qoǵamynan bir qarys bolsa da bólinýshilikke túsken kisi – moınyndaǵy ıslam jibin úzgenmen teń»[2];
«Allanyń járdemi kópshilikpen birge»[3];
«Jamaǵatta (birlik pen yntymaqta) raqymdylyq bar, al bólinýshilikte azap bar»[4] degen ónegeli ósıetterin kóptep keltirýge bolady.
Islam beıbitshilik pen tatýlyqqa úndegeni sekildi, musylman adam da birlikke, dinaralyq tatýlyq pen ultaralyq kelisimge bastaı bilýi lázim. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) «Naǵyz musylman – ózge musylmandar onyń tili men qolynan zııan kórmegen adam» degen sózi shyn musylman qoǵam tynyshtyǵynyń qorǵany, beıbitshilik saqshysy bolýy kerektigin ańǵartady.
Dana halqymyzda «Otany birdiń – tilegi bar, tilegi birdiń – júregi bir» degen qanatty sóz bar. Júzi bólek bolǵanymen – júregi bir, tili túrli bolǵanymen – tilegi bir, dini basqa bolsa da – Otany bir qanshama ulttar men ulystar, Etnostar men konfessııa ókilderi táýelsiz Qazaqstan dep atalatyn alyp shańyraqtyń ýyǵyn qurap otyr. Qoǵamnyń osy bir mańyzdy tulǵalary álem aldynda dinaralyq dıalogtyń, dostyqtyń naǵyz modelin kórsetip, búgingideı memleketimizdiń órkendep, bıik belesterge jetýine zor úles qosýda. Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy elimizdiń Konstıtýtsııasy aıasynda azamattardyń ar-ojdan quqyqtaryn saqtaı otyryp, halyqtyń birligin arttyrýda óz quzireti sheńberinde aıanbaı jumys atqaryp keledi.
Dinimizde eń asyl bes nárseni – Otanyńdy, dinińdi, uıatyńdy, janyńdy, dúnıeńdi qyzǵyshtaı qorǵaý – salıqaly hám saýapty amal, izgi is sanalady. Allaǵa sansyz shúkir, bizdiń óz táýelsiz Otanymyz bar. Osy Otanymyzda taǵdyry men tarıhy ortaq san alýan halyq rýhanı úılesim taýyp, birlikti tý etip, ómir súrýde. Bas qujatymyz – Konstıtýtsııamyzdyń: «Biz ortaq tarıhı taǵdyr biriktirgen Qazaqstan halqy...» dep bastalýynyń máni de osynda. Osy oraıda Qazaqstan qoǵamyn tutas qalypta, durys baǵytta ustap turý da – barshaǵa amanat dep bilemin. Olaı bolsa, Qazaq eliniń rýhanı tutastyǵy men birligin, qaýipsizdigi men tynyshtyǵyn saqtaý da – siz benen bizdiń azamattyq mindetimiz.
Endeshe el tatýlyǵy men rýhanı birligi jolynda jan aıanbaı qyzmet etý – barshamyzǵa basty mindet. Osy mańyzdy mindetti, baǵaly qyzmetti jumyla atqarýǵa shaqyramyn! Elimiz aman, jurtymyz tynysh bolǵaı.
Naýryzbaı qajy TAǴANULY
QMDB tóraǵasynyń birinshi orynbasary,
naıb múftı, Nur-Sultan qalasynyń bas ımamy
