RAIAN QAQPASYNA ADYMDA!
Ramazan – múmkindikter men oljalar aıy. Adamnyń táýbesine kelip, kúnálary úshin keshirim tileıtin jáne Jaratqannyń pendesine jiberetin saýabyn, bereketin, raqymeti men syılyqtaryn oljalaý aıy. Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Ramazan kirip, sosyn shyǵyp ketkende kúnási keshirilmegen adamnyń sory qurysyn»,[1] – degen. Ramazanda adamǵa Alla Taǵala tarapynan basqa aılarda berilmeıtin jaqsylyqtar ázirlenedi. Sol jaqsylyqtan qur qalǵan adam ózine-ózi dushpandyq etkeni. Ol – rasymen-aq, shyǵynǵa ushyraýshy. Ábý Hýraıra (r.a.): «Namaz ben namazdyń, juma men kelesi jumanyń, ramazan men kelesi ramazannyń arasyndaǵy (kishi kúnálar) keshiriledi. Eger úlken kúnálardan saqtansa»,[2] – degen hadıs rıýaıat etken.
Ramazannyń alǵashqy keshi
Qutty aıdyń keshi kirisimen-aq, musylmandarǵa jaqsylyqtary tógile bastaıdy. Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Ramazan aıynyń áýelgi keshi kirgende shaıtandar men jynnyń kápirleri shynjyrlanady. Tozaq qaqpalary jabylyp, eshbir qaqpa ashylmaıdy. Al, jánnat qaqpalary ashylyp, eshbiri jabylmaıdy. Bir perishte jar salyp: «Eı, jaqsylyq izdeýshi, munda kel. Eı, jamandyq qalaýshy, doǵar. Alla tozaqtan bosatatyn quldary bolady, osylaısha ár keshi (jalǵasady)[3]», – dep súıinshilegen. Basqa bir rıýaıatta: «Bul aıda Allanyń myń aıdan qaıyrly túni bar. Kimde-kim ol túnniń jaqsylyǵynan maqurym qalsa, jaqsylyq ataýynan maqurym qalady»,[4] – delingen.
Mine, bul aıdyń basy osylaı bastalady. Ramazannyń jaqsylyǵy men bereketi osylaısha musylmandarǵa jaýa bermek.
Orazanyń máni nede?
Ramazan orazasy – Jaratqannyń pendelerge paryzy. Eshbir talqylaýsyz oryndalatyn ıláhı ámir. Degenmen, onyń syry men máni Quranda baıandalǵan. Quran Kárimde: « Eı, ıman etkender! Taqýalyq etýleriń (Allanyń qaharynan qorqyp, saqtanýshylar) úshin senderden buryn ótkenderge paryz etilgendeı, senderge de oraza paryz etildi»,[5] – dep ámir etilgen.
Demek, orazanyń máni – júrekti taqýalyqqa daıyndaý. Orazanyń paryz bolýynyń eń mańyzdy sebebi – pendeniń Allaǵa degen taqýalyǵyn qalyptastyrý jáne kúsheıtý. Oraza – adam boıyndaǵy erik pen qalaýdy rettep, minez-qulqyn túzetýdegi eń úlken tárbıeshi.
Taqýalyqqa qol jetkizý úshin adam oı-sanasyna shabýyl jasalatyn barlyq sańylaýlardy biteýi qajet. Hadıste: «Kimde-kim jaman sózden jáne isten ózin tyımasa, tamaq pen sýsynnan tyıylǵany Allaǵa kerek emes»,[6] – dep aıtylǵandaı, jaman oı, sóz jáne is-árekettiń jolyn bógemeı, taqýalyq tabý múmkin emes.
Aspannan jaýǵan syılyqtar
1. Kúnálardyń keshirilýi: «Kimde-kim Allaǵa ıman etip, saýabyn Odan úmit etip ramazanda oraza tutsa, áýelgi kúnálary keshiriledi».[7]
2. Tozaqtan qutylý. «Allanyń tozaqtan azat etiletin pendeleri bolady. Bul ár túnde jalǵasady».[8]
3. Qaıtarylmaıtyn duǵa. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Úsh adamnyń duǵa keri qaıtarylmaıdy: ádil basshy, orazasyn ashqanǵa deıin aýzy berik adamnyń jáne zulymdyq kórgenniń».[9]
4. Oraza tutýshyǵa perishteler duǵa etýmen bolady
5. Eń qaıyrly túni bar aı. Quran Kárimde: «Qadir túni – myń aıdan qaıyrly»,[10] – dep baıandalǵan.
6. Oraza tutýshyǵa saýabyn Jaratýshynyń ózi beredi. Hadıste: «Saýap onnan bastap jeti júzge deıin eselenip beriledi. Al, oraza odan bólek. Oraza Men úshin, onyń saýabyn Ózim beremin...»,[11] – delingen.
Ramazanda pendege aspannan nósershe jaýatyn jaqsylyqtar tek bunymen shektelmeıdi. Bul tek sol esepsiz jaqsylyqtyń bir legi ǵana.
Qaı qaqpadan kiresiń?
Jánnattyń segiz qaqpasy bar. Al, jaqsylyqqa alyp barýshy qaqpalar kóp-aq. Sen qaı qaqpany qaqpaqsyń? Alla Elshisi (s.ǵ.s.) árbir amaldyń ózine tán jánnatta qaqpasy bar ekendigin súıinshilep: «Kimde-kim kóp amal jasasa, ol jánnat qaqpalary jaǵynan: «Eı, Allanyń quly! Mynaý qaqpa qaıyrly», – degen shaqyrý estıdi. Kimde-kim namaz oqýshylardan bolsa – Namaz qaqpasyna, jıhad etýshilerden bolsa – Jıhad qaqpasyna, oraza tutýshylardan bolsa – Raıan qaqpasyna, sadaq berýshilerden bolsa – Sadaqa qaqpasyna shaqyrylady...»,[12] – degen.
Endeshe, musylman balasyna berilgen erekshe nyǵmet – otyz kún Orazany Alla Taǵala ámir etkendeı, as pen sýdan, nápsi qalaýlarynan tyıylyp, qulshylyqpen ótkizýge tyrysaıyq!
Erbol Abdýahıtuly
[1] Tırmızı.
[2] Mýslım.
[3] Tırmızı.
[4] Ahmed.
[5] «Baqara» súresi, 183-aıat
[6] Ábý Dáýid.
[7] Buharı, Mýslım.
[8] Buharı.
[9] Tırmızı.
[10] «Qadir» súresi, 3-aıat.
[11] Tarǵıb ýá tarhıb.
[12] Buharı, Mýslım.
