Ramazannyń qansha suraǵyna jaýap bere alasyz?

Ádette biz Ramazan aıy degende kóbine orazany ǵana eske alýmen shektelip jatamyz. Oraza – sózsiz bul aıdaǵy negizgi qulshylyq túri. Degenmen ramazan aıynda orazamen qatar basqa da qulshylyqtar men ıgilikti isterdi atqarýǵa ne kedergi? Quranda sahabalarymyzdyń bir qasıeti únemi qulshylyqtaryn azyrqanyp turatyndyǵy aıtylǵan.

Bir joly sahabalarymyzdan Abdýlla ıbn Amrdy (r.a.) Ardaqty Elshi shaqyrtyp, oǵan birqatar eskertýler jasaıdy.  

– Estýimshe, kúnde-kúnde oraza ustap júr ekensiń?
– Iá, Rasýlalla.
– Túnimen namaz oqıdy ekensiń?
– Iá, Rasýlalla.
– Qurandy bir túnde hatym etedi ekensiń?
– Iá, Rasýlalla.

Tipti,qulshylyqqa qatty berilgen bul sahabasy jańa úılengen jaryna da áli kóńil bólmep edi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) oǵan bul turǵyda eskertý jasap, orazalary men namazdaryn azaıtýdy eskertedi. Áýeli ár aıda úsh kún oraza ustasa jetetinin aıtady. Sahabasy odan da kóbine shamasy jetetinin bildirgende, onda aptasyna eki kún oraza ustaý jetkilikti ekendigin estıdi. Sahabasy odan da artyǵyna kúshi jetetinin aıtyp, sońynda Dáýit paıǵambardyń orazasyn ustaýǵa ruqsat alady. Dáýit (a.s.) bir kún ustap, bir kún ustamaǵan eken. Qurandy da bir túnde hatym etetinin shektep, bir aıda bir ret hatym etýdi usynady. Alaıda sahabasy on kúnde bir ret hatym etýdi de azyrqanyp, úsh kúnde bir ret hatym jasaýǵa ruqsat alady.  

Taǵy bir joly Ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) meshitte jumaq jaıly áńgimelep, «Tirshiliginde sadaqa bergender, jumaqtyń sadaqa bergenderge arnalǵan esiginen shaqyrylady. Kim namaz oqysa, jumaqtyń namaz oqyǵandarǵa arnalǵan esiginen shaqyrylady. Kim din jolynda kúresse, jumaqtyń din jolynda kúreskenderge arnalǵan esiginen shaqyrylady. Kim aýyz bekitse, raıııan esiginen shaqyrylady» degen kezinde, haziret Ábý Bákir (r.a.): «Ýa, rasýlalla! Jumaqtyń barlyq esiginen shaqyrylýy múmkin adam bola ma?» – dep suraıdy. Sonda Ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) ártúrli saýapqa yntyq dosyn jaqsy tanyǵandyqtan, «Seni dál solaı barlyq esikten shaqyrady dep úmittenemin», – dep jaýap qatqan bolatyn.

Bul oqıǵalardan sahabalarymyzdyń qulshylyqqa, saýapty isterdi kóbirek atqarýǵa neǵurlym qumartyp turǵanyn baıqaımyz.

Ramazan  aıynda da jasalatyn saýapty ister az emes. Aıtalyq, bul aıda aýyzashar berý. Hadıste aýyzashar bergenniń aýyz bekitkenderdiń saýabyndaı saýapqa ıe bolatyndyǵy aıtylǵan. Endeshe, qansha kisige (týystarǵa, stýdentterge t.b.) aýyz ashtyrdyńyz? Nemese sony uıymdastyratyn qaıyrymdylyq aktsııalarǵa qatystyńyz? Qansha aýyz bekitpegen kisilerdi aýyzasharǵa shaqyryp, orazanyń unamdylyǵyn nasıhattadyńyz?

Ramazan – tárbıe aıy. Ár musylman Allanyń ámirin oryndaı júrip, ózin kúnálardan qorǵaýǵa tyrysady. Endeshe, burynǵy nashar ádetińizdi tastap, qansha kúnáńyzǵa táýbe ettińiz? Kúnine qansha ıstıǵfar aıtyp, keshirim tiledińiz?

Islamda otbasy – erli-zaıyptylar úshin úlken amanat. Sol amanattyń kóp jaýapkershiligi otaǵasyna júkteletini belgili. Endeshe, otbasyńyzdyń rýhanııatyna kóńil bólip, oraza týraly qansha aıat-hadısti túsindirdińiz, ósip kele jatqan bala-shaǵaǵa ne úırettińiz?

Hadıste túnde turyp oqylǵan namazdardyń qarańǵy qabirdi nurlandyratyny aıtylady. Taqýa kisilerdiń ómirinde balıǵatqa tolmaǵan kezdegi namazdarynyń qazasyn ótegenderi de kezdesken. Endeshe, sáresige turǵan ýaqyttardy paıdalanyp, qansha tahajjýd namazyn, qansha qaza namazdaryńyzdy óteı aldyńyz?

Ardaqty Elshimizdiń ósıetinde ımannyń da tozatyny, kıimdi jańalaǵan sekildi ony da jańalap otyrý kerektigi eskertilgen. Búgingi kúni ımandy jańalaýdyń bir joly – dinı ádebıetterdi turaqty oqyp otyrý kerektigi. Siz bul aıda qandaı dinı kitapty qolǵa aldyńyz? Rýhanı ilimińizdi qanshalyqty molaıtýdasyz?

Ómirde suraq kóp. Ásirese, ózimizdi mazalaıtyn dinı saýaldarǵa ýaqytynda tushymdy jaýap alyp otyrý da kerek-aq. Osy ýaqytqa deıin sizdi qandaı saýaldar mazalap keldi? Qanshasyna jaýap taptyńyz? Áli jaýabyn tappaǵandaryńyz qaısylary?

Quranǵa qarasaq, «Múminder – bir-birimen baýyr» delingen. Ramazan –  raqymdylyq jaýǵan, meıirimdilik aıy. Siz bul aıda qansha adamǵa baýyrmaldyq kórsetip, meıirbandyq tanyttyńyz? Jaǵdaıyn surap, kómek berýge tyrystyńyz?

«Sizder tolyq ımanǵa jetpeıinshe jumaqqa bara almaısyzdar. Bir-birlerińizdi jaqsy kórmeıinshe tolyq ımanǵa qol jetkize almaısyzdar. Ol úshin aralaryńyzda sálemdesýdi jaıyńyzdar» degen hadıske saı kópten habarlaspaı ketken qansha týys, jaqyn, tanystaryńyzdy ózińiz izdep, sálem berdińiz?

Iá, qaıyrymdy aıda jasalatyn qaıyrymdy ister kóp-aq. «Qaıyrly iste ysyrap, al ysyrapta qaıyr joq» dep beker aıtylmasa kerek. Shyndap kelgende, bundaı suraqtardy kóbeıte berýge de bolar. Alaıda, osyndaı suraqtardy ózińizge qoıyp kórińizshi, qanshasyna tushymdy jaýap aıta alasyz? 

Qudaıberdi Baǵashar