RAMAZAN – RÝHANI KEMELDIK AIY
Ardaqty aǵaıyn! Bárimizdi jarylqaýshy, qorǵaýshy, meıirimi sheksiz Allanyń qalaýymen qasıetti Ramazan aıyna da kelip jettik. Quran Kárimniń «Baqara» súresiniń 185-aıatynda: «Ramazan – adamdarǵa týra jol nusqaýshy, aq pen qarany aıyrýshy, bekem tutynatyn jolbasshy retinde Quran túsirile bastaǵan aı. Ramazan aıy týǵanyn kórgen adam birden oraza ustaıtyn bolsyn. Eger bireýler aýrý bolyp, áıtpese jol saparda júrse, onda basqa kúnderde ótesin. Alla senderge jeńildik bolýyn qalaıdy, aýyrlyq túsirgisi kelmeıdi», – deıdi. Alla Taǵala múbárak aıdaǵy qulshylyq-ǵıbadattarymyzdy qabyl, ımanymyzdy kámil etsin.
Bul aıdaǵy árbir isimizdiń saýaby ne zııany ózge ýaqyttarǵa qaraǵanda eselenetini ıisi musylman qaýymyna málim. Sebebi, Ramazan aıyn ózge aılardan qurmetti qylyp, saýabyn ózim beremin dep Allanyń ózi kálamynda bizge baıandaıdy. Onyń rahym-nury jaýatyn, mysqaldaı izgi amalymyzǵa taýdaı saýaptar jazylatyn aıda qulshylyq-ǵıbadattarymyzdy kóbeıtip, sózimiz ben isimizdi túzep, nıetimizdi tazartýymyz kerek.
Alla Taǵala qasıetti Quran Kárimniń «Baqara» súresiniń 183-aıatynda: «Áı, múminder! Kúnálardan saqtanyp, taqýalyqqa jetýleriń úshin senderge burynǵylarǵa paryz etilgendeı, oraza paryz etildi», – deıdi. Jalpy, musylmandarǵa buıyrylǵan aıattarda Alla Taǵala tek qana buıyratyn, onyń syry – Allaǵa boı usynatyndar men teris burylatyndardy ajyratý edi. Al, bul aıatta orazanyń ne sebepti buıyrylatynyn aıtady, ıaǵnı, «taqýalyqqa jetýleriń úshin» deıdi. Allany júrekpen eske alý, tilmen zikir qylý, amalymen, ómirlik ólshemderimen dáleldeý. Esepsiz jasaǵan ótken qate-kemshilikteri, kúnálary úshin Allanyń azabynan qoryqqan kúıde Onyń rahymy men meıiriminen úmit ete otyryp, Orazany ózine qalqan qylý – shynaıy taqýa, momyn jannyń beınesi.
Áz elshi Muhammed (s.ǵ.s.) «Erejep – Allanyń aıy, shaǵban – meniń aıym, ramazan – úmmetimniń aıy», – dep, musylman úmmeti úshin qasıetti ýaqyttardy aıqyndap bergen. Osy sıpattaǵy taǵy bir hadıste ardaqty paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) «Iá, Alla! Erejep jáne Shaǵban aıyn qaıyrly ári múbarak etkeı, bizdi Ramazan aıyna aman-esen qaýyshtyr», –dep Rabbysynan surap, duǵa etetin. Paıǵambar tilegen jaqsylyqqa, meıirim men rahym aıyna, keshirim men bereke aıyna onyń úmmeti – myna siz ben biz Allanyń amandyǵynda jetip otyrmyz, aǵaıyn. Haq elshi qurmettegen aılarǵa da qurmetimiz joǵary bolsa, Allanyń aldyndaǵy dárejemiz de soǵan saı bolmaq. Orazanyń musylmandarǵa paryz bolý hıkmeti jaıynda Buharıden jetken hadıste: «Eger adam ótirik aıtý men kúnáli isterin tastamasa, Alla ol adamnyń taǵam men sýdan tyıylǵanyna muqtaj emes», – dep sıpattalyp, orazanyń mán-maǵynasy tereńde ekenin baıqatady.
Bul hadısten uǵatynymyz Allaǵa shyn ıman keltirip, moıynsunǵan momyn jan úshin oraza degenimiz tek qana tánniń orazasy bolmaýy kerek. Bul – kúnáǵa túser kózdiń, ǵaıbatqa ıkem tildiń, ósek, qańqý sóz ben jalaǵa jaqyn qulaqtyń, búkil on eki múshemizdiń orazasy bolsa kerek. Múminniń boıynda bolýǵa tıisti emes áreketterinen tyıylmaǵan adamnyń orazasy jóninde ardaqty Elshi (s.ǵ.s.): «Onyń orazasynan ashtyqtan ózge eshnárse buıyrmaýy múmkin», – dep sıpattaıdy.
Mine, qadirmendi aǵaıyn, orazanyń musylman qaýymyna paryz bolýynyń máni tek iship-jeýden tyıylý ǵana emes eken. Tánimiz ben rýhymyzdyń tolyq úılesim tapqan orazasy ǵana kámil oraza qataryna jatatynyn jete uǵynýǵa tyrysaıyq.
Qasıetti Quran kárimniń «Hýjýrat» súresiniń 10-12 aıattarynda aıtylǵandaı, Alla Taǵala bir qaýym ekinshi bir qaýymdy mazaq etýden, laqap atpen ataý jáne kóp kúmándanýdan tyıylý týraly buıyrady. Sebebi, kóp kúmánniń biri naǵyz kúná bolýyn múmkin ekenin eskertedi Rabbymyz. Aqyret kúnine deıin eshbir qundylyǵy joıylmaıtyn Quran buıryqtary búgingi táýelsiz Qazaq eli azamattary úshin de mańyzdy. Zaıyrly qoǵamdaǵy demokratııaly el shańyraǵynda ártúrli ulttar men ulystar, ózge de din ókilderiniń ómir súrýi – ómir zańdylyǵy. Anyǵynda, sabyrdyń eń tómengi shegine jetken musylmannyń ózi ózgege paıdasy tımese de, zııan etpeýi shart.
Bul aıdaǵy Allanyń sansyz saýaptarynan úmitti adam sabyr men tózimdiliktiń úlgisi bola bilýi tıis. Tipten, oraza kezinde aıyptap, sóge sóılegen kisiniń ózine de shydamdylyq tanytyp, paıǵambar (s.ǵ.s.) ósıetinde aıtylǵandaı «Men – orazamyn» dep jaýap berýi shart. Paıǵambar (s.ǵ.s.) buıyrǵan osy sózdiń ózi kóp adamǵa eskertý bolary anyq.
Dana qazaq atalarymyz aıtqandaı, «musylmanshylyq áste-áste» damyp, órkendeıdi. Islam tarıhyna kóz júgirter bolsaq, Allanyń haq dini de jıyrma úsh jyldyq paıǵambar moıyna júktelgen amanat arqyly jer júzine tarady. Sabyrdyń naq ózin kórsete bilgen alǵashqy musylmandardyń ómirleri, Haq jolynda kórgen synaqtary kimniń de bolsyn kózine jas úıirmeı qoımaıdy. Nebir syn saǵattaryn bastan keshirgen sahabalardyń qıyn-qystaý sátterine baılanysty Alla Taǵala: «Sender ıman keltirgendikterimiz úshin synalmaımyz dep oılaısyńdar ma?»,[1] – degen aıatyn túsiredi. Osy ýaqıǵalardy eske alǵan búgingi kúnniń musylmandary Allanyń sansyz nyǵmetterine sheksiz shúkirler aıtyp, syn-synaqtarǵa kezikkende tarıhta altyn árippen aty qalǵan sahabalar ómirin eske ala otyryp, bul dúnıeniń synaǵyn sabyrmen qarsy alsa, ınshaAlla, aqyrettegi egini mol bolmaq. Jyl on eki aıdyń bir aıynda ǵana keletin sansyz saýaptar, nyǵmetter beriletin Ramazan aıyna degen ystyq yqylasymyz bizdi eki dúnıe baqytyna jetýge sep bolady.
Ilgeride ótken izgi musylmandar Ramazannyń qýaty men shýaǵyna shomylyp, orazadan keıingi alty aıda Allanyń nyǵmetine degen qýanyshtan aıyǵa almaıtyn, endigi alty aıy qalǵanda «Rabbym, bizdi Ramazanmen qaýyshtyra kór» dep asyǵa kútetin bolǵan. Sebebi, bul aıda jasalar qulshylyqtar, ǵıbadattar men izgi amaldardyń saýaby myń aıǵa tatyrlyq qasıetti qadir túni bar. Sansyz saýaptardyń esigi aıqara ashylyp, shaıtandar shynjyrlanyp baılanatyn múbárak aıdyń kúnderin alańsyz, túnderin qapersiz ótkizýden saq bolaıyq, qadirli musylman qaýym!
Qudsı-hadısterdiń birinde Alla Taǵala: «Aýzy berik adam iship-jeýin men úshin doǵardy. Oraza – Meni men qulymnyń arasyndaǵy ǵıbadat. Oǵan beriletin syıdy Men ǵana ólshep, Men ǵana beremin. Aýzy berik qulymnyń ashtyq pen shóldegende shyǵatyn aýzynyń ısi men úshin mıskten de artyq», – deıdi. Bul dúnıedegi ońaı olja tabý joldarynyń jeńil bolyp, al eńbekpen tapqan tabystyń kózi qıynshylyq pen adaldyq jibin attamaǵanda ǵana berekeli bolatyny ámbege aıan. Bir Allanyń razylyǵy, dúnıe aqyretimizdiń jaryq bolýy úshin ustaǵan orazada kezdesken qıynshylyqtar musylman balasyn jasytpaıdy dep bilemiz. Kúni uzaqqa oraza bolǵan jannyń aýyz qýysynan shyqqan ıistiń ózin álemderdiń Rabbysy jupar ıis mıskten joǵary baǵalap, qulynyń syıyn bir Ózi ólshep, bir Ózi berer bolsa, momyn musylman úshin budan asqan nendeı nyǵmet kerek bolar? Áste, ózgeni qalamas edik.
Qadirmendi aǵaıyn, sabyr men taqýalyqtyń, shynaıy ımannyń dámin sezindiretin maýsymnyń aptaby men shildeniń shilińgirine sáıkes kelgen Ramazan aıynda Allanyń nyǵmetterinen qur qalmaıyq.
Salman Farsı (r.a.) aıtady: «Rasýlalla (s.ǵ.s.) Shaǵban aıynyń sońynda bizge: «Óte uly ári berekeli Ramazan aıy kele jatyr. Bul aıda myń aıdan artyq bir tún bar. Haq Taǵala Ramazan aıynyń orazasyn paryz etip, túngi namazdy saýap alǵanǵa sebep etti. Bul aıda izgi amal isteýmen Alla taǵalaǵa jaqyndaǵan adam, Ramazan aıynan tys ýaqytta paryz amalyn istegen bolady. Ramazan aıynda paryz amalyn oryndaǵan adam basqa aıda oryndaǵan jetpis paryz amaldyń saýabyn alady. Bul – sabyr aıy. Al sabyrlyqtyń syıy – jánnat. Bul – qaıyrymdylyq, ıaǵnı, ashtyqty sezinip, kembaǵaldarǵa janashyrlyq etý aıy. Bul aıda múminniń rızyǵy molaıady. Bireý oraza ustaǵandy tamaqtandyrsa, onyń kúnálary keshirilip, tozaq otynan azat etilýine septigin tıgizedi. Ári ol oraza ustaǵannyń saýabyndaı saýap alyp, odan oraza ustaýshynyń saýaby kemitilmeıdi», – dedi. Sonda sahabalar: «Ýa, Rasýlalla! Bizdiń árbirimizdiń oraza ustaǵandy tamaqtandyrǵanǵa shamamyz jete bermeıdi», – degende, ol: «Alla Taǵala tipti bir qurma, bir urttam sý nemese súttiń sebebimen de saýabyn beredi. Bul aıdyń birinshi bóligi – Haq taǵalanyń rahmeti, ekinshi bóligi – keshirimi, úshinshi bóligi – tozaqtan azat bolý. Haq taǵala Ramazan aıynda qulyna keńshilik etken, ıaǵnı, qyzmetin jeńildetken adamnyń kúnásin keshirip, ony tozaqtan azat etedi. Ramazanda tórt isti kóbeıtińder. Onyń ekeýimen Rabbylaryńdy razy etseńder, ekeýin isteý mindetti. Rabbylaryńdy razy etetin eki is, ol: «Haq taǵaladan ózge táńir joq» dep kýálik etý jáne kóp ıstıǵfar aıtý. Istelýi mindetti bolǵan eki amal, ol: Haq taǵaladan jánnatqa kirgizýin surap, tozaqtan pana tileý. Oraza ustaýǵa sý bergendi Haq Taǵala Qııamet kúni meniń haýzymnan sýsyndatady. Keıin ol jánnatqa kirgenge deıin shóldemeıdi», – dedi».
Qadirmendi aǵaıyn, táýelsiz eldiń kók baıraǵynyń astynda birlikte tirlik qylyp, aýyzbirshilik pen yntymaqta ǵumyr kesheıik. El erteńi men baıandy bolashaq úshin qyzmet qylyp júrgen el azamattarynyń amandyǵyn tileıik Jaratqannan. Duǵalar keri qaıtarylmaıtyn qasıetti aılarda mekenimizdiń mamyrajaıtynyshtyǵy úshin kópten-kóp duǵa-tilekter jasaıyq.
Múbárak aıdaǵy izgi amaldaryńyzǵa Alla sansyz saýaptar jazyp, eki dúnıe baqytyna bólesin. Ardaqty paıǵambarymyz Muhammedtiń (s.ǵ.s.) úmmetine laıyqty jandardyń qatarynan bolýymyzdy Alla ózi násip etkeı! Qasıetti Ramazan aıy barshamyzǵa qutty, berekeli, kúlli musylman jurtshylyǵyna qaıyrly bolsyn! Orazalaryńyz qabyl bolǵaı, áleýmet!
[1] «Ankabýt» súresi, 2-aıat.
Naýryzbaı qajy Taǵanuly
