RAMAZAN AIYNDA JII KEZDESETIN 10 QATE
Ramazan aıynda oraza ustaý barysynda densaýlyqqa qatysty eskeretin mańyzdy məseleler bar. Sebebi, oraza kezinde jasaǵan qatelikterimiz densaýlyǵymyzǵa zararyn tıgizýi múmkin. Məselen, aýyzashar kezinde apyl-ǵupyl tamaqtaný, səresine turmaý, maıly tamaq ne təttini kóp jeý sekildi əreketter densaýlyǵymyzǵa zııanyn tıgizýi múmkin. Sol úshin Túrkııanyń tamaqtaný jəne dıeta mamany Hande Seven Avýk Ramazan aıynda oraza ustaýshylarǵa myna 10 qatelikke urynbaýdy eskertip, óz keńesterin beredi.
Apyl-ǵupyl tamaq jeý
Səresinen aýyzasharǵa deıin ash júrgendikten qandaǵy glıýkozanyń deńgeıi túsip ketedi. Bul adamda aldyna kelgenniń bərin bir sətte jalmap jep qoıý sezimin oıatady.
Al, asyǵys-úsigis, apyl-ǵupyl tamaq jeý glıýkozanyń bir sətte kóterilýine jəne aýyzashar dastarhanynan keıin birden uıqynyń kelýine, sondaı-aq bas aýrýyna sebep bolady. Sonymen qatar, tamaqty əbden shaınamaı juta salǵandyqtan aǵzańyzda toqtyq gormony bólinip úlgermeı, budan qaryn toımaǵandaı bop, nebir kóz jaýyn alar tətti tamaqtardan bas tarta almaı, qajetti mólsherden kóp tamaqtanyp qoıýyńyz múmkin. Budan asqazanyńyz as qoryta almaý problemasyna dýshar bolyp, Ramazannan keıin salmaq qosý problemasyna tap bolasyz.
Sáresine turmaý
Eger siz «Səresine turmaı-aq, tamaqty keshteý iship jatarmyn, uıqym bólinbesin» deseńiz, densaýlyǵyńyzdy taǵy bir oılańyz. Səresine turmasańyz, kelesi kúni aýyzasharǵa, tipti, ashyǵyp jetesiz. Bul joǵaryda jazǵanymyzdaı, taǵy da tamaq jeý júıeńizdiń buzylýyna əkep soǵady. Buǵan qosa, səresinde jeıtin jumyrtqa, sút, irimshik, nan, aıran, jemis-jıdek, qyzanaq, qııar sekildi qunarlylyǵy joǵary tamaqtar jemegendikten júıesiz tamaqtanýdan týyndaıtyn densaýlyq problemalaryna shaldyǵýyńyz múmkin. Al, Ramazanda bir mezgil ǵana tamaqtaný Energııa jetispeýshiligine əkep soǵyp, əlsizdik, bulshyqet atrofııasy, osteoporoz, shashtyń túsýi, anemııa sekildi aýrýlarǵa jol beredi.
Maıly tamaq jeý
Maıly tamaqtardyń asqazanda qorytylý ýaqyty uzaq əri sińýi baıaý. Sondyqtan da, səresijəne aýyzashar kezinde maıǵa qýyrylǵan, maıly, soýsty jəne kremdi tamaqtardan aýlaq bolyńyz.
Əsirese, aýyzashar ýaqyty óte kesh, al aýyz bekitý ýaqyty uzaq bolǵandyqtan, sondaı-aq səresin ishe salyp, jatyp qalatyn jaǵdaılar jıi bolatyndyqtan, aǵzada zat almasý protsesi (metabolızm) baıaýlaıdy, al, maıly tamaqtar jyldam salmaq qosýyńyzǵa sebep bolady. Dəmine qyzyǵyp, qýyrylǵan tamaq jegennen góri peshte pisirilgen, otta qaqtalǵan, býǵa ne sýǵa pisirilgen degen sekildi densaýlyqqa paıdaly ədistermen daıyndalǵan tamaqtardy paıdalanyńyz.
Jemis-jıdekti artyq ne kem jeý
Maýsymdyq jemister, əsirese, boıynda A, S dərýmenderi bar, talshyqty, antıoksıdantty, shyryndy jemister – salaýatty tamaqtanýdyń bas tartpas azyqtary.
Júrek, bulshyqet, býyn aýrýlarynan jəne qaterli isikten qorǵaıtyn eń mańyzdy azyqtardy qamtıtyn jemis-jıdekterdi az ne shekten tys kóp paıdalaný densaýlyq problemalaryna əkep soqtyrady. Aýyzashar men səresi arasy óte qysqa bolǵandyqtan, keıde jemis-jıdek jeýdi umyttyryp jiberedi.
Degenmen, jemis-jıdekti shekten tys kóp jeý de qaýipti. Sondyqtan da, Ramazanda 2-3 portsııa ǵanajemis-jıdekjeńiz. Əıtpese, əsirese, qaýyn, qarbyz, injir, júzim, qurmasekildiquramyndaqanty bar jemis-jıdekterbeldińaınalasyna maı jınalýynasebepbolady.
Sút ónimderin az paıdalaný
Sút, aıran, irim shik, qurt sekildi azyqtar sapaly proteın, kaltsıı, fosfor, myrysh sekildi mıneraldar men V6, V12 sekildi mańyzdy dərýmenderdiń qaı nar kózi.
Sút jəne sút ónimderiniń qunarlylyǵy jaǵynan aıran probıotıkterge baı. Ramazan aıynda júıeli túrde paıdalanylǵan jaǵdaıda ish jeldenýi, as qorytpaýshylyq, ish qatý sekildi as sińirý problemalaryna jaqsy əser etýimen qatar, boıǵa qýat berip, aýrýlarǵa qarsy qorǵanys qyzmetin jaqsartady. Sonymen qatar, qajetti suıyqtyqtyń ornyn toltyrýdy da qamtamasyz etedi. Səresi men aýyzasharda ne jeńil-jelpi as retinde kúnine 2 staqan sút ne aıran sekildi sút ónimderin paıdalaný kerek. Sút ónimderin paıdalanýdy azaıtý bulshyqet atrofııasy, osteoporoz, as qorytpaý sekildi problemalarǵa jol berýi múmkin.
Jetkilikti mólsherde sý ishpeý
Adam aǵza-synyń ortasha 60 paıyzyn quraǵan sýdy jazdyń ystyq kúnderinde terleý arqyly joǵaltamyz.
Ramazan aıynda jetkilikti mólsherde sý ishpeý,əsirese, ish júrmeý sekildi as qorytý problemalaryna, əlsizdik, bas aýrýy, kontsentratsııanyń buzylýy, bulshyqet spazmy sekildi densaýlyǵymyzdyń mańyzdy qundylyqtarynyń buzylýyna sebep bolýy múmkin. Sondyqtan da Ramazan kezinde aǵzańyzdy shóldetpes úshin aýyzashar men səresi arasynda kemi 2-2,5 lıtr sý ishýińiz kerek. Eger sý ishýdi unatpasańyz, aıran, qantsyz kompot, ósimdik shaılaryn, mıneraldy sý sekildi sýǵa balama suıyqtyqtar ishińiz.
Samsa jeýde shekten shyqpaý
Iisi murnyńdy jaratyn nebir samsalar Ramazan dastarhanynyń səni ekeni jasyryn emes.
Etti, irimshikti samsalardyń bireýiniń ózi joǵary kalorııaly azyq bolyp tabylady. Kómirsýǵa da baı. Sondyqtan da, aýyzashar kezin de qyzyǵyp shek ten kóp samsa jep qoısańyz, Ramazan bitken soń aryqtaý úshin dıeta ustanýyńyzǵa týra keledi.
Shárbat desertter
Shərbat qosylǵan desertter dıabet qantymen daıyndalǵan dese de, un men maıdan-aq təttige baı bolady.
Osy sebepti mundaı shərbat ne qant qosylǵan desertterdiń ornyna sút ónimderinen jasalǵan ne jemisti desertterdi tańdaǵanyńyz durys. Tek mólsherine kóńil bólińiz. Sebebi, jemisti desertter de ishindegi frýktozanyń sebebinen qan quramyndaǵy glıýkozamen jyldam baılanysqa túsetin kómirsýlarǵa baı bolady. Sol sebepti aptada bir-eki retten artyq jemegen abzal. Bel aımaǵyna maı jınalýyna baılanysty, əsirese, tort, bəlish, pahlava sekildi joǵary kalorııaly desertterden alshaq bolyńyz.
Tamaq jegen soń uıyqtaý
Kúni boıǵy jumys, keptelis stresi, ashtyq, shóldeýden keıin aýyzashar kezindegi apyl-ǵupyl əri toıa-tyńqııa tamaq jeý əri birden kóteriletin glıýkozanyń sebebinen tətti uıqy sizdi ózine tartýy múmkin. Buǵan jol bermeńiz!
Óıtkeni, tamaq isher-ishpesten uıyqtaýyńyz jyldam salmaq qosýyńyzǵa sebep bolady. Tamaqtan iship bolǵan soń 1-1,5 saǵattan keıin 30-40 mınýttaı jaıaý júrý qandaǵy qanttyń mólsherin, qan qysymyn, júrektiń saýlyǵyn saqtaıtyn bolady.
Tamaq mólsherine nazar aýdarý
Qaryn ashqan soń, əlbette, jyldam tamaqtanýdy qalaı syz. Aýyzashar úshin daıyndalǵan kózdiń jaýyn alatyn, ıisi muryn jaratyn dastarhanǵa aldanyp, mólsherli ishýdi umytyp ketpeńiz. Sondyqtan da, aýyzashardy sorpamen bastap, tamaqty əbden shaınap jep, asqazannyń toqtyq únine únemi qulaq túrip otyryńyz.
Tərjimalaǵan
Saltan SAIRANULY
