QURAN JÁNE ǴYLYM
Din – ǵylymnyń anasy, Din – ǵylymnyń ákesi. Ǵylym – dinniń balasy, Din – ǵylymnyń kókesi, – dep jyrlaǵan Muqaǵalı qalaı dóp taýyp aıtqan! “Dinsiz ǵylym – soqyr, ǵylymsyz din – aqsaq”. Islam dini bireýler aıtyp júrgendeı, ǵylym men bilimdi shektemegen. Qaıta ilim alý arqyly Rabbymyzdyń kóptegen belgileri men jasyrylǵan hıkmetterin kórip, sezine alamyz. Keıbir aıattardyń maǵynasyn ǵylymnyń damýy arqyly tereń túsinip, on tórt ǵasyr buryn berilgen ısharattardy qazirgi zamanymyzda meńgerýdemiz. Qandaı uly jańalyq ashylsa da ol Qurannan shyǵa keledi. Mine, bul – Qurannyń avtory Muhammed (s.ǵ.s.) emes, Qurannyń Alla tarapynan jiberilgendiginiń dáleli. Alla Taǵala qasıetti Qurannyń “Iasın” súresiniń 36-aıatynda bylaı deıdi: «Jerden ósip-ónetin barlyq ósimdikterdi, ózderińdi jáne senderdiń taǵy basqa bilmeıtin nárselerińdi jup-jup qylyp jaratqan Alla qandaı pák». Babamyz Maılyqoja Sultanqojauly óz sózinde bylaı degen:
Sheberdi sheber degenshe,
Allany sheber deseńshi,
Qar jaýdyryp qys qylǵan,
Jumyrtqany qus qylǵan.
Qasıetti Quranda astronomııa, fızıka, medıtsına jáne matematıka syndy jaratylys ǵylymdarynyń negizderi kórsetilip, jaratylys ǵylymdaryn ıgerý arqyly adamzat qajetine jaratý Quran talabyna laıyq ómir súrýdiń bir sharty retinde mindetteledi. Oǵan dálel Quran aıattarynda jaratylys jaıly sóz etile kelip, aıattardyń sońy kóp jaǵdaıda «Oılanbaısyńdar ma?», «Aqyl júgirtpeısińder me?» jáne «Bul istiń syryn aqyl ıeleri ǵana uǵyna alady» degen eskertýlermen aıaqtalady.
Mysal retinde birneshe aıat:
Ósimdikter de analyq-atalyqqa bólinedi
Ósimdikterdegi analyq-atalyq uryqtarynyń ǵylymı turǵydan sońǵy ǵasyrlarda ǵana zerttelgeni bárimizge málim. Al, Quran muny on tórt ǵasyr buryn bylaı dep kórsetken: «Jerden ósip-ónetin barlyq ósimdikterdi, ózderińdi jáne senderdiń t.b. bilmeıtin nárselerińdi jup-jup qylyp jaratqan Alla qandaı pák».
Jeldiń tozańdaý qyzmeti
«Hıjr» súresiniń «Biz jeldi tozańdaý úshin jiberdik, sóıtip aspannan jańbyr jaýdyryp, senderdi sýsyndandyrdyq…» degen aıaty jańbyrdyń jaýýynda, jeldiń tozańdandyrý qyzmetin atqaratyndyǵyn ashyq baıandaıdy. Jel sý býlarynan paıda bolǵan bulttardy bir-birimen qaqtyǵystyrady. Bul qaqtyǵys saldarynan naızaǵaı paıda bolady. Jel bulttardy tyǵyzdap syqqan kezde jerge jańbyr jaýady. Jeldiń bulttardy aıdap, bir-birine qosý isi joǵarydaǵy aıatta «bulttardy bir-birine qosady» dep emes, «tozańdaıdy» dep berilýi, shynymen de, nazar aýdararlyq. Iaǵnı, aıatta aıtylǵan jeldiń bulttardy «tozańdaıdy» deýiniń astarynan bulttardyń da beıne bir atalyq-analyq tárizdi pozıtıv-negatıv bolyp bólinetindigin ańǵarýǵa bolady. Demek, jeldiń pozıtıv-negatıv bulttardy bir-birimen qosyp, tyǵyzdaýy nátıjesinde jańbyr jaýǵyzýy onyń «tozańdaýy» bolmaq. Toǵyzynshy ǵasyrdyń aıaǵynda, ıaǵnı osydan on bir ǵasyr buryn ómir súrgen Ibn Járır át-Tabaranı atty ǵalym joǵarydaǵy aıatty tápsirlegende: «Áýeli jel ósimdikterdi tozańdaıdy, sosyn bulttardy tozańdaıdy» – dep, jeldiń ósimdikterdi hám bulttardy da tozańdaıtynyn aıtýy tań qalarlyq. Mine, Quran Kárim on tórt ǵasyr buryn jeldiń analyq-atalyqtan turatyn ósimdikterdi jáne pozıtıv-negatıvti bulttardy tozańdandyrý qyzmetin atqaratynyn ashyq aıtyp ketken. Ǵylymı turǵyda keshirek dáleldengen atalmysh tabıǵat zańdaryn 1400 jyl buryn eshbir adamnyń bilýi múmkin emes edi. Olaı bolsa, Quran – adam emes, osy zańdardy jaratqan Uly Qudirettiń sózi bolmaq.
Aspan álemi únemi keńeıýde
Eń jaqyn bes-alty galaktıkadan basqa barlyq galaktıkalar bizden óz qashyqtyqtaryna saı jyldamdyqpen toqtamastan uzaqtap jatqanyn 1922 jyly astronom Habl (HubbIe) zerttep tapqan bolatyn. Onyń aıtýyna qaraǵanda, jaryq jyldamdyǵymen eseptegende, bizden mıllıon jyldaı qashyqtyqta ornalasqan bir juldyz bizden jylyna 168 km jyldamdyqpen, eki mıllıon jyl uzaqtaǵy juldyz eki ese jyldamdyqpen, úsh mıllıon jyl uzaqtyqtaǵy úsh ese jyldamdyqpen toqtamastan alystaýda. Iá, 1922 jyly ǵana zerttep bilingen «Bigbang» Úlken jarylys» zańyn Quran osydan 1400 jyl buryn, ıaǵnı astronomııa ǵylymynyń damymaǵan, teleskop sııaqty quraldardan maqurym ǵasyrda «Aspandy qudiretimizben biz jarattyq jáne olardy únemi keńeıtýdemiz», – dep anyq aıtyp ketýi kúmánsiz tolǵanǵan aqyl ıesin Quranǵa bas ıdireri sózsiz. Quran aıattarynyń keremetine tańǵalyp, onyń ıláhı kitap ekendigin moıyndaǵan ataqty batys-shyǵys ǵalymdarynyń aıtqan sózderiniń ǵıbraty mol.
Mysaly: C.Hart: «Quran Alla tarapynan Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) ýahı arqyly jiberilgen», Jan Poýl Roýl: «Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) eń úlken muǵjızasy – perishte arqyly jiberilgen Quran Kárim», Vıktor Imberdes: «Quran – búkil zań negizderine qaınar kóz bola alatyndaı baı kitap…» dese, Doktor M.Býkaıle Qurannyń kóptegen ǵylymı jetistikterdiń negizin qamtyǵandyǵyn tolyq zerttep jáne ondaǵy basqa da aqıqattarǵa tánti bolyp, musylman bolǵandyǵyn, M.Rodvel «Qurandy oqyǵan saıyn tańǵalatyndyǵyn…» aıtqan.
Al Gete: «Bul kitap (Quran) máńgilik qýat-kúshtiń qaınar kózi bolyp qala bermek…», Kapıtan Kýsto: «Qazirgi ǵylymdy on tórt ǵasyr artqa tastaǵan Quranǵa ant eteıin, ol – Allanyń haq sózi» depti, Abaı atamyz: «Allanyń ózi de ras, sózi de ras, Ras sóz eshýaqytta jalǵan bolmas», – dep Qurannyń haq ekendigin aıtqan. Alla Taǵala barshamyzǵa shynaıy nıet pen yqylas násip etsin!
Erkebulan TAKEEV,
