QAMShY USTAÝ ÁDEBI, DÁSTÚRI

Qazaq mádenıetiniń mańyzdy bólikteriniń biri bolyp tabylady. Qamshy – qazaq halqynyń kúndelikti ómirinde, salt-dástúrlerinde jáne áskerı ónerinde keńinen qoldanylǵan qural. Onyń máni tek praktıkalyq qoldanýmen ǵana shektelmeıdi, sonymen qatar ol áleýmettik mártebe men qadir-qasıettiń belgisi retinde de qoldanylady.

Qamshynyń máni:

Qamshy – tek atqa miný quraly ǵana emes, ol qazaqtyń turmys-tirshiliginde erekshe oryn alatyn nyshan. Qamshynyń bolýy onyń ıesiniń mártebesin kórsetedi. Qamshyny durys ustaý, durys qoldaný jáne ony muragerlerge tabystaý da belgili bir ádep-ǵuryptarǵa sáıkes júzege asyrylady.

Qamshy ustaýdyń ádebi:

1. Qamshyny qolda ustaý: Qamshyny oń qolǵa ustap, onyń sabyn tómen qaratyp ustaý kerek. Bul ıesiniń ashyq, adal jáne batyl ekendigin bildiredi.

2. Qamshyny tapsyrý: Qamshyny basqa adamǵa berý kezinde ony ushyn tómen qaratyp, sabynan ustap berý ádeptiliktiń belgisi. Bul - qurmet kórsetý jáne syılastyq bildirý.

3. Qamshyny jerge qoımaý: Qamshyny tikeleı jerge qoıý – ádepsizdik sanalady. Eger qajet bolsa, ony oryndyqqa nemese basqa bıik jerge qoıý kerek.

4. Syı-qurmet kórsetý: Úlkenderge qamshy usynǵanda, olarǵa qurmetpen qaraıdy jáne qamshyny sabynan ustap, oń qolmen tapsyrady.

5. Qamshyny basqa adamǵa siltemeńiz: Qamshyny adamǵa qaraı sermeý nemese baǵyttaý – ádepsizdik jáne renjitý bolyp sanalady.

Qamshynyń áleýmettik róli:

Qamshy qazaq qoǵamynda áleýmettik mártebeni bildiredi. Mysaly, bıler men batyrlardyń arnaıy qamshylary bolǵan, olardyń oıý-órnekteri men bezendirilýi erekshe edi. Qamshy muragerlik retinde áke-babadan ulǵa berilip, onyń máni men mańyzy urpaqtan urpaqqa jetken.

Qamshy ustaý ádebi qazaq mádenıetiniń kóp ǵasyrlyq tarıhynan bastaý alady jáne búgingi kúnge deıin saqtalǵan mańyzdy dástúrlerdiń biri bolyp tabylady.

Bolat BOPAIULY