PERIShTELERGE JÚKTELGEN MINDETTER
Quran aıattary men hadıs-sháripke súıenip PERIShTELERGE JÚKTELGEN MINDETTERdi tómendegishe kórsetýge bolady:
1. Alla Taǵalany búkil kemshilikterden pákteý, kúndiz-túni shúkir aıtyp ulyqtaý.
Quranda: «…Perishteler: «Alaıda biz Seni dáriptep, maqtaý men pákteýdemiz», – dedi» – delingen.
2. Alla Taǵalanyń elshilerine ýahı etý. «Alla Taǵala perishtelerden elshiler tańdaǵandaı adamdardan da elshiler tańdaıdy».
3. Paıǵambarlarǵa salaýat jaýdyryp, sálemmen ulyqtaý, osy dúnıedegi kúlli adamdardyń jaqsylyǵyn tilep duǵa etý. «Shynynda da Allah pen Onyń perishteleri paıǵambarǵa salaýat joldaıdy…».
Sonymen qatar paıǵambarymyz (sallallahý aláıhı ýá sállám): «Múminder jamaǵatpen namaz oqyǵanda «Alla Taǵala men perishteler namazdyń aldyńǵy sapynda turǵandarǵa duǵa etedi» jáne «Jamaǵatpen namaz oqýǵa jınalǵan múminderge namaz oqyǵanǵa deıingi aradaǵy tynyshtyq kezinde perishteler «Rabbym, bulardyń kúnálaryn keship, meıirimińdi tóge gór!», – dep duǵa etetindigin aıtqan.
4. Paıǵambarlar men múminderge rýhanı kómek berý, senbeıtinderdiń júregine úreı salý. Quranda: «(Muhammed ǵ.s.) sol sátte (Bádirde) múminderge: «(Kókten)úsh myń perishte túsirip Rabbylaryńnyń senderge járdem berýi jetkilikti emes pe?» dediń, – delingen.
Birde paıǵambarymyz sájdege bas qoıǵan sátte Ábý Jáhıl ony aıaǵymen janyshtaǵysy kelgen edi. Biraq bata almaı keri shegindi. Sebebin: «Aramyzda jyra bardaı ary óte almadym», – dep túsindirdi. Paıǵambarymyz (sallallahý aláıhı ýá sállám) bolsa: «Eger ol maǵan jaqyndaǵanda perishteler ony joq eter edi», – degen edi.
5. Adamdardy qorǵaýshy ári qyzmet etýshi.
Quranda: «Allanyń ámirimen árkimniń aldy-artynan ókshelep, qorǵaýshy jáne árbir is-áreketin jazýshy(perishteler)bar», – delingen. Allah taǵala adam balasyn tikeleı jáne perishteleri arqyly da qorǵaı alady.
6. Adamdardyń amaldaryn jazý. Quranda: «Rasynda adamzatty jarattyq. Oǵan, nápsisiniń ne sybyrlaǵanyn bilemiz. Óıtkeni Biz oǵan kúre tamyrynan da jaqynbyz. Onyń ońyna da, solyna da eki (sózderi men amaldaryn) baıqaýshy otyrady», – deıdi.
Bul aıatta adamdy jaratqan Allanyń pendesine óz kúre tamyrynan da jaqyn ári perishteler adamnyń árbir áreketin jazý ústinde ekendigi baıan etilgen. Álbette, olaı bolsa Alla – barlyq nárseden habardar.
Perishtelermen adamdardyń arasyndaǵy qarym-qatynas ana jatyrynda-aq bastalady. Býharı men Mýslımdegi myna hadıs osy máseleni aıshyqtaı túsýde:
«Alla Taǵala bir perishtesin jatyrǵa taǵaıyndaıdy. Ol jatyrǵa uryq túskennen bastap ár jetilý satysyn bildirip «Rabbym, sábı «nutfa (sháýet) kezeńinde», «Rabbym, sábı «alaqa» (jabysqaq uryqtanǵan kletka) kezinde, ıa bolmasa «mudǵa» (bir tistem et pishinindegi kezi) kezeńine keldi» dep habar berip otyrady.
Haq Taǵala ol sábıdiń dúnıege kelýin qalasa, perishte «Rabbym, bul ul bola ma, qyz bola ma? Jumaqtyq pa, álde Tozaqtyq pa? Nesibesi qanshalyq? Ajaly qashan?» dep suraıdy. Bulardyń barlyǵy da sábı jatyrda jatqanda-aq anyqtalyp, peshenesine jazylyp qoıady».
Osy taqyrypqa qatysty taǵy bir hadıste bylaı delingen:
«Sizderdiń árqaısylaryńyzdyń jaratylysy áýeli ana jatyrynda qyryq kúnde júzege asady. Keıinnen uıyǵan qanǵa, odan bir shaınam etke aınalady. Sodan keıin baryp oǵan perishte jiberilip, jan bitiriledi. Perishtege sábıdiń «nesibesin, ajalyn, amalyn, baqytsyz ne baqytty bolatynyn taǵdyryna jazý buıyrylady».
Osy tárizdi hadısterde aıtylǵan jazý máselesi Láýhy mahfýzda (Saqtaýly taqta: búkil jaratylysqa tán nárselerdiń negizgi jady) tirkelgen málimetterdi perishtelerdiń basqa bir jerge qaıta kóshirip jazýyn bildiredi. Óıtkeni qubylystar áli jaratylmaı turyp ilim sheńberinde «Láýhý mahfýzý a-zamda» Alla Taǵalanyń ázálı ilimine olar jaıly málimetterdiń tolyq jazylýy «Taǵdyr» dep belgilengen.
7. Ǵalamdaǵy júıeni retteý. Quranda: «Sondaı-aq(álemdegi tártip pen júıeni retteýde)ózine mindettelgen jaýapkershilikti oryndaýshylarǵa sert», – dep aıtylady.
Demek, budan biz «atom» dep aıdar taqqan eń kishkentaı bólshekten, «galaktıka» degen eń alyp jaratylysqa deıin barlyq bolmystardyń is-áreketin úılestirýge jaýapty perishtelerdiń bar ekenin kóremiz. Olarǵa jaratylystyń zikirleri men amaldaryn Allaǵa jetkizý mindettelgen.
Hadısterde árbir jańbyr tamshysy men qar túıirshiginiń ózin jer betine bir perishteniń alyp túsetindigi aıtylady. Endi myna málimetke kóńil bólińiz: jaýǵan árbir qar men jańbyrdyń óz ólshemi men mólsheri bolady. Jańbyrǵa baılanysty aıtylǵan bul mólsherdi qazirgi zamannyń sońǵy tehnologııasyn paıdalana otyryp zertteý júrgizgen ǵalymdar bylaı deıdi:
«Sekýndyna 16 mıllıon tonna sý jerden býlanyp aýaǵa kóteriledi. Bul mólsher jylyna 505 trıllıondy quraıdy. Dál osy mólsher – bir jylda jer betine jaýatyn jańbyrdyń da mólsheri ekendigi tańdandyrady. Iaǵnı, sý árdaıym belgili bir tepe-teńdikte aınalyp turady. Eger tepe-teńdikte sál ózgeris týa qalsa, álemde úlken Ekologııalyq aýytqýlar beleń alyp, tirshiliktiń toqtaýyna ákelip soǵady. Jańbyrdaǵy mundaı sheber ólshem tek onyń mólsherinde ǵana emes, sonymen qatar jerge túsý jyldamdyǵynda da baıqalady. Jańbyr bulttary eń az degende 1200 metr bıiktikte bolady. Eger de úlkendigi men salmaǵy jańbyr tamshysysyndaı bir zat sondaı bıiktikten qulasa, jerge 558 km/saǵ. jyldamdyqpen kelip túser edi. Alaıda, jańbyr tamshylarynyń erekshe formasy buǵan mursat bermeıdi. Jańbyr bulttary – qandaı bıiktikte bolsa da, tamshylardyń jer betine túsetin jyldamdyǵy ortasha alǵanda 8-10 km/saǵ-dan aspaıdy». Iaǵnı Allanyń raqymynyń belgisi retinde, eger perishteler bolmasa jaýǵan jańbyrdyń árbir tamshysy batpandaı tas bolyp túser edi.
Perishteler mindetterin oryndaý arqyly ózderine tán ǵıbadattaryn jasap, Uly Jaratýshynyń raqymyna bólenedi.
8. Adam balasynyń jaratylysy jáne ólimine qatysty mindetterdi oryndaý. Alla Taǵala: «Senderge ýákil etilgen ólim perishtesi jandaryńdy alady. Sosyn Rabbylaryńa qaıtasyńdar de», – deıdi.
9. Iláhı jazalardy iske asyrý mindetin oryndaý. Aıatta bul jaıly: «Perishteler sondaı qarsy bolǵandardyń betterine, arqalaryna uryp: «kúıdiretin azapty tatyńdar!», – dep jandaryn alǵanyn kóresiń», – delingen.
Qalmahan Erjan
