Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) nege qaıyr suraýdan qaıtarǵan

Hakım bın Hızam (r.a.) sahaba bylaı áńgimeleıdi: «Alla elshisinen (s.ǵ.s.) (kómek) surap bardym, berdi. Artynan taǵy suradym, berdi. Sońyra taǵy suradym, taǵy berdi. Sosyn Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Eı, Hakım! Dúnıe degeniń jasyl da dámdi (adamnyń kózi toımaıdy jáne qumary qanbaıdy). Kimge dámetpeı berilse, oǵan berekeli bop keledi. Al, kimge dánikkennen berilse, bereketsiz bolady. Ol jese de toımaıtyn bireý sııaqty bop qalady. Bıik turǵan qol tómen qoldan jaqsyraq», – dedi.

Muny estigen Hakım (r.a.): «Ýa, Alla elshisi! Sizdi aqıqatpen jibergen Alla atymen ant eteıin, munan keıin dúnıeden ozǵanymsha eshkimnen eshnárse (muqtaj bolsam da bireýdiń mal-múlkin surap) kemitpeımin», – deıdi. Keıinnen Ábý Bákirdiń (r.a.) halıfalyq zamanynda Hakımdi shaqyryp oljadan tıesili úlesin bermek boldy, Hakım bas tartady. Omar halıfa dáýirinde de Hakımniń úlesin bermek boldy. Biraq, Hakım taǵy da tartynady. Sonda halıfa Omar: «Ýa, musylman jurty! Senderdi Hakımge kýá etemin. Men oǵan oljadan tıesili úlesin usyndym, ol alýdan bas tartty», – degen eken. Osylaısha, Hakım dúnıeden ótkenshe eshkimnen eshnárse almaǵan eken[1].

Paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) adamdardyń ishinde eń kórkem minezdisi ári adamdardyń qate-kemshiligin túzetýde jáne aqyl-keńes berýde ǵajaıyp ádis-tásilder qoldanatyn. Ardaqty paıǵambar (s.ǵ.s.) qaıyrym suraǵannyń qolyn bos qaıtarmaıtyn jáne úmit arqalap kelgenniń kóńilin qaldyrmaıtyn. Qolyndaǵy bar dúnıesin izgilik pen qaıyrymdylyqqa túgel taratyp berýge daıyn turatyn. Júzdegen túıelerdi, myńdaǵan qoılardy jáne kóptegen dırham men dınarlardy Aqraǵ bın Habıs, Ýıaına bın Hısn, Abbas bın Maradıs syndy dala arabtaryna jáne quraıyshtyq Ábý Sýfııan, Safýan bın Ýmaııa jáne Hakım bın Hızam jáne basqalarǵa taratyp bergen. Hakım bir emes, qatarynan birneshe ret suraıdy. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) da esh irkilmesten suraǵanyn beredi. Sońyra záredeı de kóńiline tımeıtindeı etip jumsaq túrde adamnyń dúnıege degen kózqarasy qandaı bolatynyn aıtty. Árıne, mundaı jomarttyq pen jumsaqtyq adamnyń júregine erekshe áser etedi. Mine, sondyqtan Hakım ómir boıy eshkimnen eshnárse suramaýǵa ýáde berdi.

Alǵashqy jyldary musylmandardyń turmystyq jaǵdaıy óte tómen boldy. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) shańyraǵynda birneshe juma qatarynan qazan asylmaıtyn. Sahabalar da muqtajdyq ózegin taldyrmaıynsha, qara sý men qurmaǵa qanaǵat etetin. Degenmen, olja túsip jatsa, qajetinshe muqtajdarǵa taratylatyn. Biraq, musylmandar arasynda jatypisheri, memleketke masyldary bolmady. Asyl dinimizde qaıyrshylyqty kásip etý jaıly: «Senderdiń biriń qaıyr tileýin (qaıtys bolǵansha) toqtatpasa, Alla Taǵalamen jolyqqanda betinde bir kesek eti de qalmaıdy», – dep qatań tyıym salady. El arasynda «beti qalyń», «uıattan jurdaı» degen sózderdiń tórkini osydan shyqsa kerek.

Endeshe, bul hadısten myna jaıttardy ǵıbrat retinde jadymyzda saqtaǵanymyz abzal:

• Qaıyrymdy bolýǵa talpyný jáne sarańdyqtan saqtaný. Óıtkeni, jomarttyq adamdardyń júregin jaqsylyqqa jeteleıdi;
• Eshbir muqtajdyǵy bolmasa da reti kelgende qarjylaı qaıyrymdylyqty dámetý qansha jese de toımaıtyn dertke shaldyqqan adamnyń keıpine uqsaıdy;
• Mal-dúnıeni adal jolmen jınaý taqýalyqqa qaıshy emes. Eń bastysy – dúnıege júrektiń tórinen oryn bermeý;
• Adamdy jomarttyqqa úıretý;
• Basshy halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartýǵa mindetti;
• Aqyl-keńes kóńilge qonymdy bolý úshin ári naqty, ári jumsaq jetkizý:

Qýat Erǵalıuly