OTBASYMEN OQITYN MAQALA...

«Asyńa toıǵyzbasań da aq nıetińe toıǵyz»

Jeksenbi. Qystyń yzǵarly kúnderi. Syrtqa shyqpaǵan Ádildiń ishi pysqanyn túsingen ákesi:
– Káne, balam, kompıýterińdi qos, senimen birge mach jasaıyq, – dedi de ózin kórsetip:
– Oıynnyń naǵyz qaharmany qazirden belgili bolsa da... – dedi.
Ádil tańdanyp:
– Ras aıtasyz ba, áke.
– Iá, káne qos, kele jatyrmyn.
Ádil qýana-qýana bólmesine kirip, oıyndy qosty. Áke-bala birge kompıýter aldynda tamasha ýaqyt ótkizip jatty. Anasy Ámına da bezendirý jumysyn jasap jatqan. Kútpegen jerden esik qońyraýy soǵyldy. Ámına esikti ashty. Nurgúl ápke men Álı aǵaı bolatyn. Áke men bala oıyndaryn toqtatyp, qonaqtaryn qarsy aldy. Ádil as úıge anasynyń janyna kelip:
– Nege búgin keldi eken, átteń! Ákemmen tamasha oıyn oınap jatyr edik qoı, – dep bultıdy. Anasy:
– Ulym, paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Qonaq óz rızyǵymen keledi», – degen. Atańnyń: «Qonaq kelse – qut. Qonaqaqysy – Táńir aqysy. Asyńa toıǵyzbasań da aq nıetińe toıǵyz. Qutty qonaq kelse, qoı egiz tabady», – dep aıtqan sózderin umytyp qaldyń ba? Olar ketken boıda oıyndaryńyzdy jalǵastyrarsyzdar, – dedi.

Kórkimizge emes, kóńilimizge qaraıdy

Búgin Ádildiń ájesi men atasynyń Astanaǵa birinshi ret kelýi edi. Ol ata-ájesiniń kelgenin kórip, qýanyp ketti. Birazdan soń taǵy da olardyń moıyndaryna asylyp: «Qosh keldińizder!» – dedi. Ádil atasynyń qolynan ustap:
– Júrińiz, ata, sizge bólmemdi kórseteıin, – dedi.
Qýanyshtan tolqyp, qolynan jetektep, kereýetin, kitaptaryn, kompıýterin, bólmesindegi barlyq zattaryn kórsetti. Ibrahım aqsaqal nemeresiniń shashynan sıpap:
– Keremet! Anań men ákeń saǵan qajetti barlyq zattaryńdy alyp beripti. Sen de olardyń bul jaqsylyqtaryna jaýap retinde olarmen jaqsy qarym-qatynas jasa. Sen bilesiń ǵoı, Alla bizdiń dúnıemizge, kórkimizge qaramaıdy. Ol tek júregimizge, jaqsy amalymyzǵa, jaqsy kóńilimizge qaraıdy.
Atasyn qatty jaqsy kóretin Ádil osy sózderden keıin ony taǵy da qushaqtap aldy.

«Jomarttyń dastarhany – daýa...»

Qystyń uzaq túnderi. Ádil aqsham bolmastan, úı tapsyrmalaryn oryndap qoıdy. Uıyqtaýǵa áli eki saǵat bar edi. Ár keshte saǵat 10-da tósekke jatýdy ózine ádet etip alǵan Ádil bir kezde:
– Shirkin, naǵashylarym kelse ǵoı, Nurdaryndy qushaqtap súıer edim, – dedi.
Ákesi:
– Telefon soǵaıyq, erteń bos bolsa, keshki tamaqqa kelsin, durys qoı, anasy? – dedi.
– Jaraıdy, kelsin, – dedi anasy Ámına.
Ádil birden naǵashysyna telefon shaldy. Biraz sóılesken soń, tutqany ákesine berdi. Qudaıberdi:
– Erteń sizderdi keshki asta kútemiz.
Asylbek azdap syrqattanyp qalǵanyn aıtyp edi, Qudaıberdi:
– Mindetti túrde kelińder, kútemiz, ápkeńniń daıyndaǵan taǵamdaryn jegen soń, aýrýyńnan qulan taza aıyǵyp ketersiń, – dedi.
Ol:
– Alla qalasa, erteń kóriskenshe, – dedi de tutqany qoıdy.
Erteń keshke naǵashylarynyń keletinine qatty qýanǵan Ádil  ákesine:
– Áke, búgin bir hadıs úıretesiz be? – dedi.
Qudaıberdi sál kidirip: «Jomarttyń dastarhany – daýa, sarańnyń dastarhany aýrý ákeler», – degen hadıs-sháripti ulyna aıtyp berdi. 

«Meni keshiresiń be?»

Úziliske shyǵatyn qońyraý soǵyldy. Ádil mektep aýlasyna shyqqysy kelmedi. Muǵalimniń túsindirgen tapsyrmasyn qaıtadan oryndamaq boldy. Dápterin paraqtap otyrǵanda, dosy Jomart onyń qolyndaǵy qalamdy óziniń joǵaltyp alǵan qalamyna uqsatyp, Ádilge:
- Ber maǵan, ana qalamdy, ol meniki, keshe joǵaltyp alǵanmyn. Sen taýyp alǵansyń ǵoı, – dedi.
Ádil Jomarttyń bul aıtqandarynan sasyp qaldy. Qalamnyń óziniki ekenine óz esimindeı senimdi bolatyn. Alaıda Jomartty qalaı dese de, sendire almady. Dosynyń qatelik jasaǵanyn ózi túsinetin kez keletinin sezip, qalamdy oǵan berdi. Aısha muǵalim keldi, sosyn sabaq bastaldy. Bul sabaq ta aıaqtalǵan. Árkim óz zattaryn jınap, mektepten shyqty. Ádil mektep esiginen shyǵa bergende, artynan bireý «Ádil» dep daýystady. Burylyp qarasa, Jomart eken. Jaqyndap kelip Ádilge:
– Aıypqa buıyrma, Ádil, bul qalam seniki eken. Ózimdiki sómkemniń eń túbinde jatyr eken, – dedi de qalamdy Ádilge usyndy. Jomart:
– «Meni keshiresiń be?» – deı bergende, Ádil Jomartqa jaqynda atasynan úırengen izgilerden qalǵan ósıetti sózdi aıtyp berdi: «Ár adam qatelik jasaıdy. Qatelik jasaǵandardyń eń qaıyrlysy – táýbesine kelgeni».  
Qateńdi túsinetinińdi bilgen edim. Biraq kelesi joly zatyńa muqııat bol, Jomart.
Mundaıda qazaqtyń: «Ózińe muqııat bol, kórshińdi ury tutpa», – degen támsili oıǵa oralady.

Sarqylmaıtyn qazyna

Ádil úı tapsyrmalaryn oryndap bolǵannan keıin ákesiniń janyna baryp:
– Áke, keshe dosym aıtty, sońǵy  tehnologııalyq jetistikterdi qamtyǵan óte keremet kompıýterler jasalypty. Biz de kompıýterimizdi jańartsaq, bolmaı ma?
Qudaıberdi balasyn tyńdap bolǵannan soń:
– Jaraıdy almastyraıyq, olaı bolsa qazynany alyp kel, ishinen keregin alaıyq, – dedi.
Ádil ákesiniń bul sózderine tańyrqap:
– Meniń qazynam joq qoı, – dedi.
Qudaıberdi kúlimdep:
– Endi seniń bir qazynań bolady. Bul qazynanyń ishindegiler seniń tutas ómirińe jetedi jáne qınalǵan kezderińde úmitiń bolady, – dedi.
Ádil tolqynyspen jáne qyzyǵýshylyqpen ákesin tyńdap otyrdy. Qudaıberdi ónegeli sózin jalǵastyryp:
– «Qanaǵat – sarqylmaıtyn qazyna». Qanaǵat degenimiz – qolynda bardy jetkizip, basqasyn qalamaý, taǵdyryna razy bolý. Adam qolyndaǵy bar qajettilikterin kórse jáne bul úshin de Allaǵa shúkir etse, Alla ol qulyna bul shúkiriniń jáne qanaǵatynyń nátıjesinde odan da jaqsysyn násip etedi», – dedi.
Ádil ákesiniń ne aıtqysy kelgenin túsinip, qalaýyn tejep, sózin qoshtaı ketti. Esine: «Er azyǵy – qanaǵat», – degen naqyldy túsirdi.  

Aǵabek Qonarbaıuly