Ramazanda bul taǵamdardan bas tartyńyz!
Ramazan aıynda ózińdi jaqsy, jeńil sezinýge durys tamaqtanýdyń tıgizer áseri óte kóp. Bir aı boıy kúndizgi ýaqytta nár tatpaı júrip, ózińdi sergek ári jeńil seziný múmkin be? Árıne, múmkin. Sonymen qatar, oraza ýaqytynda ádettegiden de ózgeshe jeńildik sezinýge múmkindik bar.
Ramazan aıynyń ulylyǵyn seziný úshin orazanyń rýhanı tusyna basa nazar aýdarǵanymyz jón ekendigi málim. Tánimiz ǵana emes, rýhymyz da oraza tutqan kezde ashtyq pen shól múlde basqa keıipke enedi. Degenmen, búgin biz orazanyń fızıkalyq tustaryn qarastyrmaqpyz. Endeshe, keıbir tamaqtardan bas tartý arqyly uzaq ýaqyt ózimizdi jeńil ári sergek sezine alamyz.
Sonymen, ertesi kúni shóldep ári qarnymyz ashpas úshin aýyz ashar ýaqytta jáne sáresi kezinde myna tamaqtardy tutynýdy múlde toqtatqan jón.
Gazdalǵan, tátti, qoraptaǵy sýsyndar
Bizdiń tizimniń basynda osy sýsyndar turady. Aýyz asharda ishsem shirkin, dep kúni boıy muzdatylǵan koka-kolany oılap júrgen kezińiz boldy ma? Beker, adamnyń silekeıi gazdalǵan sýsyndarǵa qosylatyn tátti hosh ıistendirgishter men dám berýshilerdi aýyz qýysynan tolyqtaı joıa almaıdy. Sondyqtan da aýyz qýysynda tátti dám qalyp qoıǵandyqtan, shóldeı beresiz. Lımonad pen ózge de tátti sýsyndar da sol sekildi.
Aýyzdy sýmen emes, lımonadpen bekitpek bolsańyz, jaǵdaıdy múlde ýshyqtyrasyz. Gazdalǵan sýsyn astyń asqazanda saqtalý merzimin 4-5 saǵattan 20 mınýtqa deıin qysqartady. Nátıjede siz toıǵanyńyzdy bilmeı shekten tys tamaq jeısiz, bul óz kezeginde as qorytý júıesiniń buzylýyna ákelip soǵady.
Dámdeýishter
Kúmándi dámdeýishter (prıprava), sorpaǵa arnalǵan qospalar, dúkenniń daıyn tamaqtarynyń quramynda natrıı glýtomaty mólsherden tys bolǵandyqtan, tek oraza kezinde ǵana emes ádettegi ýaqytta da bizdiń densaýlyǵymyzǵa aıtarlyqtaı zııanyn beredi. Al Ramazan aıynda tazaryp jatqan aǵzanyń osal jeri sol, bul dámdeýishter bizdiń aǵzamyzǵa naǵyz ý bolyp tabylady. Olar bizdiń aǵzamyzdy sorǵytyp, qurǵatyp jiberetindikten, aýzy oraza adam qatty shóldep, ash ózegine túsip ketýi yqtımal.
Joǵary suryptaǵy unnan ázirlengen taǵamdar
Joǵary suryptaǵy unnan jasalǵan kez kelgen nan ónimi kómirsýlardyń baıytylǵan jınaǵy bolyp tabylady. Aq unnan jasalǵan bir samsa nemese bálish, makaron jegen adam aǵzasyn glıýkozamen shekten tys toltyrady. Qanttyń shekten shyqqan mólsherin joıý úshin qanǵa ınsýlın (uıqy beziniń aǵzadaǵy kómirsýlardyń almasýyn retteıtin gormony) aýyr mólshermen kelip soqqy beredi. Osylaı tamaqtanǵan adam tez toıyp qalady da jarty saǵattan soń qatty qarny asha bastaıdy. Sondyqtan da, Ramazan aıynda joǵary suryptaǵy unnan ázirlengen taǵamdardy ýaqytsha toqtata turǵan durys. Sonda ǵana aýyz asharda jegen az ǵana taǵamnan aǵzamyzǵa paıdaly zattar kóp sińedi.
Quramynda kofeıni bar sýsyndar
Kofe jáne quramynda kofeın bar sýsyndar. Bul sýsyndary shamadan tys paıdalanǵan kezde olar aǵzany qurǵatyp jiberedi. Aýyz ashar ýaqytta sháı nemese kofe ishýge bolady, biraq artynan kóp sý ishken durys.
Soıa tuzdyǵy
Aýzyńyzdy el arasynda sánge aınalǵan sýshı-barǵa baryp ashýdy josparlap júrsiz be? Olaı bolsa, soıa tuzdyǵyn baıqap paıdalanyńyz. Bul taǵam túri Elektrolıttiń tepe-teńdigin buzady da qan quramyndaǵy natrıı kóbeıip, sýdyń tosylýyna alyp keledi. Nátıjede adam óte belsendi ári ashýshań bolyp júredi, kúni boıy shóldep, shamadan tys tersheń bolyp ketedi ári kishi dáretke de jıi baratyn bolady.
Marınadtalǵan kókenister
Bul kókenisterdi daıyndaý barysynda kóp mólsherde tuz qoldanylady. Al, shamadan tys paıdalanylǵan tuz zat almasý protsesin buzady. 50 gram tuzdalǵan kókenis táýlikke qajetti tuzdyń mólsherin saqtaýǵa jetkilikti. Al eger ol mólsherden asar bolsa, plazmadaǵy natrıdiń shekten shyǵýyna alyp keledi. Tuzdyń mólsheri ulǵaıǵan soń sýdyń tosylýy oryn alyp, dene isinedi. Ásirese, keshki ýaqytta tuzdy taǵamdy kóp jegendikten isik anyq bilinip turady. Tuzdy kóp mólsherde paıdalaný shóldetedi, sýdy shekten tys kóp ishkendikten, kózdiń, bettiń jáne ózge de aǵzanyń isinýine aparyp soǵady.
Daıyn tańǵy astar
Jyldam daıyn bolatyn botqalar (mıýslı, júgeri ulpalary, tátti tańǵy astar) óte yńǵaıly ári paıdaly degen atpen belgili. Negizinde olardy jıi paıdalaný densaýlyqqa aıtarlyqtaı zııanyn tıgizýi yqtımal. Sonyń ishine salmaqtyń ulǵaıýy. Daıyn tańǵy astar tolyqtaı kómirsýlardan turady, sondyqtan da toıymdy keledi, alaıda birneshe saǵattan soń qaryndy qatty ashyrady. Sondyqtan da sáresine daıyn tańǵy astardy paıdalanbańyz.
Maıonez
Bul taǵamnyń dámin kirgizýshi boyp tabylatyn eń kúshti qospa. Bul jerde tábetti ashatyn nebir qospalar (ýksýs,tuz, qysha), qantpen qatar kóp mólsherde trans-maılar bar. Bul qospadan tym bolmasa oraza kezinde bas tartýǵa tyrysyńyz. Sonda sizge as qorytý júıeńiz alǵysyn aıtady.
Pechene, kámpıt sekildi táttiler
Bul táttiler qandaǵy qanttyń quramyn ulǵaıtady ári qunarlyǵy óte kúshti taǵam túrine jatady. Bulardyń quramynda paıdaly zattar múlde joq, sondyqtan da ashtyq sezimi lezde paıda bolady.
Maıy alynǵan sút ónimderi
Ondaı ónimderde maı joq bolǵandyqtan laktozanyń ydyraýyn baıaýlatady. Bul kezde adam aǵzasy tamaqty jyldam qorytatyn bolǵandyqtan, qaryn da tez ashatyn bolady. Tym bolmasa 2,5 % nemese tabıǵı sút ónimderin paıdalanǵan jón, olar sizdiń biraz ýaqyt toq bolyp júrýińizge kómek beredi.
