ORAZAMYZ QABYL BOLSYN DESEŃIZ!
Álmısaqtan musylman qazaq halqy asyl dindi salt-sanasyna sińirip, turmys-tirshiligine arqaý etip keledi. Qasıetti aılarda qal-qadiriniń jetkeninshe qurmetpen, bıik mártebemen atqarýǵa kúsh salady.
Ardaqty paıǵambarymyz (s.ǵ.s) bir ósıetinde «Súnnetimnen bas tartqan menen emes» dese, kelesi bir hadıste: «Biz buıyrmaǵan nárseni istegenniń isi qabyl emes» dep, asyl sharıǵatymyzdyń buıyrǵan talaptarynyń mańyzdylyǵyn baıqatady.
Ǵalymdar bul hadıstiń uǵymyna qatysty: «Bul hadıstegi «qabyl emes» sózi «batyl», «esepke alynbaıdy» degendi bildirse, hadıstiń ózi ıslamnyń eleýli qaǵıdasyna jatady. Óıtkeni, bul sóz ózine paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) barlyq ósıetin qamtyp, árbir dinbuzarlyq isti joqqa shyǵarady» degen.
Demek, istegen qulshylyǵymyz, sonyń ishinde orazamyz qabyl bolýynyń birden-bir joly – barlyq amalymyzdy paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetine saı isteý.
Haq Taǵala «Nısa» súresiniń 80-shi aıatynda: «Paıǵambarǵa (s.ǵ.s) boısunǵan, Alla Taǵalaǵa boısunǵan bolady» degen. Jaratýshy Ie Óziniń ámirine boısunǵan pendesin jánnatpen jarylqaı ma, álde tozaqpen jazalaı ma?! Árbir isimizdi paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetine saı istesek birinshiden: súnnetke saı amal qylǵan, ekinshiden: Haq Taǵalaǵa boısunǵan bolamyz. Osynyń nátıjesinde amaldarymyz qabyl bolyp, Jaratýshy Ieniń razylyǵyna laıyq bolsaq, ǵajap emes pe!
Oraza da osy aıtylǵannan tys qalmaıdy. Sondyqtan da, orazamyz qabyl bolsyn desek, paryz, ýájip amaldardan tys orazanyń mustahabtaryna jatatyn myna amaldarǵa erekshe kóńil bólgen jón.
1. Aýyz ashýdy keshiktirmeý
Alla Taǵalanyń: «Meniń eń jaqsy kóretin quldarym – aýyz ashýǵa asyǵatyndary» degenine saı, kún batqannan keıin aýyz ashýdy keshiktirmeý. Bul istiń artyqshylyǵyna qatysty Rasýlýlla(s.ǵ.s): «Aýyz ashýdy keshiktirmeýmen adamdardyń amandyqqa kenelýi jalǵasady» degen.
Ábý atyııa (r.a.) aıtady: «Men jáne Masruq (r.a.) ekeýmiz Aıshaǵa (r.a.) kirdik. Masruq: «Rasýlýllanyń (s.ǵ.s) eki sahabasy jaqsy iske alańdaıdy. Olardyń biri aqsham namazy men aýyz ashýǵa asyqsa, ekinshisi aqsham namazy men aýyz ashýdy keshiktiredi» degende, Aısha: «Aqsham namazy men aýyz ashýǵa kim asyǵady?» dep surady. Rasynda, Rasýlýlla(s.ǵ.s) men Abdýllah ıbn Masýd (r.a.) solaı isteıtin».
2. Qurmamen ashý
Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s): «Orazasyn ashatyndaryń aýzyn qurmamen ashsyn. Sebebi, qurma – bereket. Qurma tappasa, sýmen ashsyn. Óıtkeni, sý – pák nárse» degen eskertýin eske alsaq, aýyzdy qurmamen ashýymyz abzal.
Ánas ıbn Malık (r.a.) aıtady: «Rasýlýlla (s.ǵ.s) namaz oqýdan aldyn aýzyn jańa úzilgen qurmamen ashatyn. Jańa úzilgen qurma bolmasa, keptirilgen qurmamen ashatyn. Ol da bolmasa, birneshe urttam sý ishetin».
Bul aýyzdy jańa úzilgen qurmamen, ol bolmasa keptirilgen qurmamen, ol da bolmasa, sýmen ashý mýstahab ekenine dálel.
Imam Ibn Ál-Qoııım aıtady: «Aýyzdy qurmamen ashýdyń qolaılylyǵy mynada: oraza asqazandy bosatqannan keıin, baýyr deneden qorektene bastaıdy. Bul óz kezeginde deneniń qýattylyǵyna áserin tıgizedi. Osy sebepten orazany jańa úzilgen qurmamen ashqannan qolaıly joly joq. Jańa úzilgen qurma bolmasa, keptirilgen qurmamen de ashsa jaqsy. Ol da bolmasa sýmen ashqan jón. Sebebi, sý asqazandy sýsyndatyp, orazanyń qyzýyn basady. Ári asqazandy as qabyldaýǵa ázirleıdi».
3. Kóbirek duǵa etý
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Oraza ustaǵan adamnyń aýyz ashqan sáttegi duǵasy qabyl» deıdi. Iaǵnı, aýyz ashý sátinde kóp duǵa etý.
Bireýden bir márte birdeńe surasań, beredi. Ekinshi ret surasań, beredi. Úshinshi ret suraıyn dep bara jatqanyńnan: «Óı, mynaý taǵy birdeńe suraıyn dep kele jatyr» dep renjıtini anyq nárse.
Al Haq Taǵaladan suraý máselesine keler bolsaq, paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s): «Alla Taǵala Ózine duǵa etpegen pendesine ashýy keledi» deıdi.
«Duǵaǵa bosańsymańdar! Óıtkeni, duǵa etýmen eshkim apatqa ushyramaıdy».
4. Sáresige kóńil bólý.
Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s): «Úsh nárse paıǵambarlyq ádetke jatady. Ol: aýyz ashýdy keshiktirmeý, sáresini keshiktirý jáne namazda oń qoldy sol qoldyń ústine qoıý» degenine saı, sáresi ishý de muqııat kóńil bóletin is.
Hanafı mázhaby boıynsha kún batqannan keıin aldymen aýyz ashyp, keıin aqsham namazyn oqý – mustahab, al namazda oń qoldy sol qoldyń ústine qoıý – súnnet.
Joǵaryda aıtylǵandaı, oraza ustaıtyn adamnyń sáresi ishýi mustahab, sharıǵat oń kórgen amalyna jatady. Bul máselede ǵalymdardyń arasynda ıhtıláf, ıaǵnı kelispeýshilik joq. Sonymen qatar, hadısten kórinip turǵandaı, sáresini tań atýǵa taqaý ishý de jaqsy amalǵa jatady.
Imam Ál-ıraqı bul hadıske «Berekeden maqsat – saýap» dep túsinikteme bergen. Iaǵnı, sáresi ishý – berekeli is. Munyń sebepterine keler bolsaq, qazaq «as – adamnyń arqaýy» demekshi, sáresi oraza ustaýshyny qýattandyryp, kúni boıy dám tatpaı júrýdiń mashaqatyn jeńildetedi. Tilek qabyl bolatyn táhájjúd namazdyń ýaqytynda turyp duǵa etýdi násip etedi. Sáresi ishken adam paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetin tiriltken bolady. Sáresi qulshylyqqa degen yqylasty oıatady.
5. Túnde shomylý
Munyń mánisi: kúndiz shomylǵan jaǵdaıda aýyz nemese murynnan ishke sý ketip, nátıjede oraza buzylady. Túnde shomylǵan jaǵdaıda sý jutý sebebinen aýyz ashylyp ketýdiń qaýipi bolmaıdy. Degenmen, oraza ustaǵan adamǵa qajet bolǵan jaǵdaıda kúndiz shomylýdyń oqasy joq. Tek aýyz nemese murynnan ishke sý ketpeýin qadaǵalasa bolǵany.
6. Qurandy kóp oqý
Rasýlýlla (s.ǵ.s) aıtady: «Alla Taǵala: «Quranmen shuǵyldaný sebebinen zikir jáne duǵa etýge ýaqyty bolmaǵan adamǵa barlyq duǵa etýshilerge bergennen artyq beremin» deıdi.
Basqa bir hadıste: «Men oǵan shúkirshilik etýshi pendelerime bergen saýaptan da artyq saýap beremin» delingen.
7. Muqtajdarǵa kóp qamqorlyq etý
Ibn Abbas (r.a.) aıtady: «Rasýlýlla (s.ǵ.s) adamdardyń jomarty bolatyn. Al Ramazanda Jábráılmen (a.s.) kezdesetin kezde erekshe jomarttyq etetin. Jábráıl (a.s.) Ramazannyń ár túninde Rasýlýllamen (s.ǵ.s) júzdesip, Quran oqıtyn».
Jaratýshy Ie «Áhzab» súresiniń 21-shi aıatynda: «Senderden Alla Taǵala men Aqyret kúninen úmiti bolǵan jáne Haq Taǵalany kóp eske alǵandaryń úshin paıǵambarda (s.ǵ.s) kórkem ónege bar» degen. Sondyqtan da, biz musylman bolýymyz sebepti, árbir isimizde paıǵambarymyzdy (s.ǵ.s) ónege tutyp ǵumyr keshýge mindettimiz. Jaratýshy Ieniń razylyǵyna laıyq bolyp, jánnatqa kirýdiń budan asqan joly joq!
Paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s) Ramazan ýaqytynda orazanyń qurmetine barynsha jaqsylyq isteýge tyrysyp, bar ýaqytyn dindi jetkizip, muqtajdardyń qajetin óteýge sarp etetin.
Ábý Hýraıra (r.a.) aıtady: «Birde Rasýlýlla(s.ǵ.s): «Aralaryńnan kim oraza ustaǵan halde tań atyrdy?» dep suraǵanda, Ábý Bákr (r.a.): «Men» dedi. Rasýlýllah (s.ǵ.s): «Búgin kim janazaǵa qatysty?» dep suraǵanda, Ábý Bákr (r.a.): «Men» dedi. Rasýlýlla (s.ǵ.s): «Búgin kim muqtajdy tamaqtandyrdy?» degende, Ábý Bákr (r.a.) taǵy da: «Men» dep jaýap berdi. Rasýlýlla(s.ǵ.s): «Búgin kim naýqasqa baryp kóńildi surady?» degende, Ábý Bákr (r.a.): «Men» dedi. Sonda Rasýlýlla(s.ǵ.s): «Boıynda osy qasıetter bolǵan adam mindetti túrde jánnatqa kiredi» dedi».
8. Iǵtıkáf etý
Paıǵambarymyz(s.ǵ.s): «Men Qadir túnin izdep Ramazannyń bastapqy on kúninde, sodan soń ekinshi on kúndiginde ıǵtıkáf ettim. Keıin maǵan Qadir túni Ramazannyń sońǵy on kúndiginde ekeni aıtyldy. Osy sebepten menimen birge ıǵtıkáf etkender sońǵy on kúndikte de ıǵtıkáf etsin. Maǵan Qadir túni kórsetilip, keıin umyttyryldy. Men ózimdi kelesi kúnniń tańerteńinde balshyqqa sájde etip jatqanymdy kórdim. Sondyqtan Qadir túnin Ramazannyń sońǵy on kúndiktiń taq túnderinde izdeńder» deıdi. Iaǵnı, Ramazan aıynyń sońǵy on kúndiginde qulshylyqqa den qoıý.
Abdýssamad MAHAT
