Oraza týraly ǵıbratty áńgimeler
Oraza ustadyń ba, ustamadyń ba?
Taqýa kisilerdiń biri Sanýsı ózin sát saıyn Alla Taǵalanyń baqylap turǵanyn sezingende, janyn qoıarǵa jer tappaı ketetin. Óıtkeni Jaratýshy ıeden qatty qorqatyn. Kúnara oraza ustaıtyn. Qolyndaǵyny qanaǵat tutatyn, ózi bermese, eshkimnen kóz súzip eshteńe suramaıtyn. Oraza ustaǵan keı kúnderi: – Aýzyń berik pe? – dep suraǵandarǵa, – Shynymdy aıtsam... oraza ustadym da deı almaımyn, ustamadym da, – dep kúmiljı jaýap beretin. Oraza ustaǵandyqtan «ustamadym» deı almaıtyn. Alaıda meniki qabyl bolatyn kámil orazaǵa jata ma, jatpaı ma degen ishteıgi kúdikpen «ustadym» deýge de aýzy barmaıtyn.
Onyń rýhanı tereńdigin bilmeıtinder: – Ózińniń aýyz bekitip, betikpegenińdi bilmeısiń be? – degende, lám-mım dep jaýap bermesten ol jaı ǵana kúlimsireıtin...
Sabyrdyń shyńy
Qulshylyqqa berilgen názik jan ıesi Rabıǵa Adaýııa úshin orazanyń orny erekshe edi. Jıi-jıi nápil oraza ustaıtyn. Bir joly úıinen tiske basar eshteńe tappaı, qatarynan segiz kún boıy oraza ustady. Ashtyq qatty eseńgiretip, kózi qaraýytqanda «apyrym-aı, ózimdi qoldan qaýipke ıtermelep jatqam joq pa» degen oı keldi. Osy mezet esik qaǵyldy. Kórshisi bir tabaq sorpa ákelgen eken. Úı ishi qarańǵy bolǵandyqtan, tamaqty jerge qoıdy. Maıshamdy ákelý kerek boldy. Shamdy ákelip jaqqanda, tamaqty mysyqtyń tógip qoıǵanyn kórdi. Eshteńe etpes, sýmen aýyz asharmyn dep oılady. Sýdy endi ishe bergende, qolyndaǵy tostaǵany túsip ketip qaq bólindi.
Sharasyzdyqpen qolyn jaıyp: – Ýa, Rabbym, beıshara qulyńdy synap jatyrsyń-aý, biraq álsirep kettim, sabyrym jeter emes, – dep ahilep-ýhiledi.
Osy sát ǵaıyptan bir daýys estildi: – Ýa, Rabıǵa, qalasań, jer álemniń baılyǵyn ústińe jaýdyraıyn. Qalasań, kúlli rýhanı dertińdi joq qylaıyn. Alaıda bilip qoı, bundaı dert pen baılyq bir jerde turmaıdy!
Buny estigende áýlıe:
– Ýa, Rabbym, bar esil-dertim sende ǵana bolsyn, kóńilimdi basqaǵa burǵyzba, – dep kúbirlep duǵa etti...
Eki qyzdyń orazasy
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bir kúni sahabalaryna oraza ustaýdy buıyryp, artynsha bylaı dep qatań eskertý jasady:
– Men ruqsat etpeıinshe keshke eshkim aýyz ashpasyn!
Eldiń bári jappaı aýyz bekitip, oraza ustady. Kesh túskende jeke-jeke kelip, aýyz ashýǵa ruqsat alyp jatty. Dál osy tusta bir kisi jaqyndap kelip:
– Ýa, Rasýlalla! Eki qyzym kúni boıy oraza ustaǵan edi. Uıalǵandyqtan ózderi kelip sizden ruqsat suraı almady. Ruqsat etseńiz, orazalaryn aıaqtap, aýyzdaryn ashsa jaqsy bolar edi, – dep ótinish bildirdi.
Alaıda ruqsat berilmedi.
Álgi kisi taǵy eki ret kelip ruqsat surady. Úshinshi ret kelgende Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):
– Ókinishtisi, olar búgin oraza ustaǵan joq.. Kúni boıy «kisi etin jegen» (árkimniń syrtynan ósek aıtyp, ǵaıbattaǵan) adam qaıtip oraza ustasyn?! Bar da olarǵa aıt: eger nıet etip oraza ustaǵandary ras bolsa, dereý qusyp tastasyn, – dedi.
Álgi kisi aıtylǵandardy qyzdaryna aına-qatesiz jetkizdi. Olar buıryqty oryndap, ózderin kúshtegende kesek-kesek qan qusyp jiberdi. Álgi kisi kelip bul jaıdy Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) bildirgende:
– Qudireti kúshti Alla Taǵalaǵa ant eteıin, eger olar álgi uıyǵan qandy qusyp tastamaǵanda, tozaqta kúıdiretin ot asaǵan bolar edi, – dedi.
Iá, tek tamaqqa ǵana emes, tilge de, kózge de, aıaqqa da, qolǵa da oraza bolsa, sonda ǵana ol naǵyz oraza bolmaq.
Oraza nege buzyldy?
Áýlıe quldardyń orazasy astan tyıylýmen ǵana shektelmegen. Olar aýyz bekitkende boıdy barlyq jaman qylyqtardan aýlaq ustap, rýhanı tazalyqqa kóp kóńil bólgen. Jaratýshy ıeniń razylyǵyn maqsat tutqandyqtan, jyl on eki aıdyń barlyǵyn Ramazan aıyndaı qurmettep, únemi oraza ustaǵan.
Aýyz bekitken bir kúni qasyndaǵylar Úndistannyń patshasyn syrttaı ósekke tańdy. Osy sát Dyhláýı: «Qap, orazamdy buzyp alǵanymdy qarashy», – dep ókinish bildirdi.
Áýlıeniń bul tosyn qylyǵyna qasyndaǵylar: «Aıtylǵan ósek orazany buzatynyn meńzedińiz be, alaıda ósekti siz emes basqalar aıtqan joq pa?» – dep tańyrqaǵanda, ol: «Ǵaıbat – aıtýshyǵa da, tyńdaýshyǵa da ortaq» degen hadıspen jaýap berdi.
Qabyl bolmaıtyn amal
Sahabalarymen otyrǵan bir kúni Muhammed paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qııamet jaıly sóz qozǵady. Tolassyz aıtylǵan áńgimeniń bir ushyǵy adamnyń bul dúnıede jasaǵan amaldaryna baryp tireldi.
«Qııamet kúni birshama adam Tahamanyń úlkendigindeı saýap arqalap keledi. Biraq olardyń amaldaryn Alla Taǵala joqqa sanaıdy».
Buny estigende boıyn úreı bılegen Sálim Huzafa (r.a.): «Ýa, Allanyń qurmetti elshisi, áke-sheshem jolyńa qurban bolsyn. Olardyń qandaı adamdar ekenin aıtpas pa ekensiz? Ańdaýsyzda solardan biri men bolyp qalmaıyn dep qatty qorqyp turmyn», – dedi.
Sonda Paıǵambarymyz oǵan: «Áı, Sálim, olar el qatarly oraza ustaıdy, namaz da oqıdy. Alaıda haramǵa tap kelgende, Jaratýshydan qoryqpaıdy. Mine, Alla Taǵala osyndaılardyń amalyn qabyldamaıdy», – dedi.
Ábýbákir (r.a.) jáne aýyzashar
Haziret Ábýbákir mı qaınaǵan jazdyń kúni oraza ustady. Keshkisin aýyzasharda dastarhanda bar bolǵany bir tostaǵan sý turdy. Sýyq sýdy endi aýyzǵa ala bere Ábýbákir (r.a.) áldene eske túskendeı eńkildep jylap jiberdi. Óz-ózine kelgende, qasyndaǵylar odan nelikten jylaǵanyn surady. Ábýbákir (r.a.) bylaı dep jaýap berdi:
«Bir kúni paıǵambarymyzben (s.ǵ.s.) otyrǵanda, álden ýaqytta qolymen bir nárseni keri ıtergendeı qımyl kórsetti. Jaqyndamaqshy bolǵan bireýdi ózine jaqyndatqysy kelmegendeı áser berdi. Sálden keıin men: «Ýa, Allanyń elshisi, jańa qolyńyzben bir nárseni keri ıterip jattyńyz?» – dep álgi qımylynyń mánin bilmek boldym. Sonda ol: «Dúnıe qyzyldy-jasyl kúıinde taıap kelip, ózin qabyldatqysy keldi. Men ony qasymnan qýdym. Ol «Ant eteıin, sen menen qashyp qutylsań da, senen keıingiler menen qutyla almaıdy, qaıtkende de quryǵyma ilinedi» dep ketti», – dep túsindirdi.
Haziret Ábýbákir osyny aıtyp: Osy sýyq sýdy ishem dep men de dúnıege qumartqan joqpyn ba?!» – dep jyladym dedi.
Áıgili sahaba sý ishkenge bola qoryqsa, kún saıyn túrli astan dám tatyp júrgen bizderge qaıtken jón? Ólshemdi umytyp, dúnıege tym salynyp ketken joqpyz ba?
Shilde aıyndaǵy oraza
Nókerlerin ertken Hajjaj Mekke men Mádına arasynda jolaýshylap ketip bara jatyp bir bulaqtyń basynda tynyǵýdy jón kórdi.
Dastarhan jaıylǵanda, Hajjaj: «Mańaıǵa qarańdarshy, jaǵdaıy nashar bireý-mireý kezikse shaqyryńdar, astan aýyz tısin», – dedi. Nókerler ústine ilgen eski shapany bar bireýdi taýyp, uıyqtap jatqan jerinen oıatyp ertip keldi. Hajjaj oǵan:
– Kel, birge tamaqtanaıyq, – dedi. Ol «jemeımin» dep astan bas tartty. Hajjaj sebebin suraǵanda, «Meni budan da artyq dastarhan kútip tur» dep jaýap berdi.
– Ol qandaı dastarhan? – degende, – Alla Taǵalaǵa qonaq bolýǵa shaqyryldym, men aýyz bekitken janmyn, – dedi.
– Mynadaı mı qaınaǵan ýaqytta qaıtip aýyz bekitip júrsiń? – dep tańyrqaǵanda, ol:
– Iá, qııamettiń ystyǵynan qorǵaný úshin osy ystyqta shydap oraza ustap júrmin, – dep jaýap berdi.
Aıatqa sebep aýyzashar
Paıǵambar nemereleri Hasan men Huseıin kishkene kezderinde aýyryp qaldy. Ýaıymdap qalǵan Alı men Fatıma (r.a.) balalary jazylǵanda, shúkirshilik retinde oraza ustaı bastady. Alǵashqy kúni aýyzasharǵa daıyndaǵan tamaqty endi aýyzǵa ala bergende, qaıyr surap kelip jetimderge qıdy. Ózderi aýyz ashpastan ekinshi kúngi orazaǵa nıet etti. Ekinshi kúni de aýyzasharǵa daıyndaǵan tamaqty «Qudaı úshin berińdershi» dep kelgen kembaǵaldarǵa berdi. Bul keshte de aýyzashpastan úshinshi kúnge aýyz bekitýge nıet etti. Úshinshi kúni de dál osy jaǵdaı qaıtalanyp, aýyzdarynan jyrǵan asty tabaldyryqqa kelip kóz súzgen jalynyshty tutqyndarǵa berdi.
Keıinnen osyǵan qatysty aıat tústi:
«Olar ýádesin oryndady. Uzyn ári toqtaýsyz qııamet kúninen qoryqqandyqtan, ózderi unatyp ishteı qalap turǵan tamaqty beısharaǵa, jetimge jáne tutqyndarǵa berdi. «Biz bulardy Alla Taǵalanyń razylyǵy úshin qıdyq. Senderden qaıtarym retinde alǵys ta eshteńe kútpeımiz» dedi. Osy sebepti olarǵa Haq Taǵala Tahýr sharabyn ishkizdi» («Insan» súresi, 7-9, 21).
