Naızaǵaı jarqyldap, kóktiń kúrkireýi neniń belgisi?
Jyl saıyn álemde 3 mıllıardqa jýyq naızaǵaı oınap, kún kúrkireıdi eken. Siz álemdegi eń jarqyn atmosferalyq qubylystardyń biri Alla Taǵalanyń qalaýymen ári qalyptastyrýmen bolatyndyǵyn oıladyńyz ba? Bultta Elektr zarıady jınaqtalyp, nátıjesinde alyp Elektr ushqynynan naızaǵaı paıda bolady. Onyń ornyna aýa qyzyp ári keńeıip, osynyń negizinde biz aspannan qatty, kúrkiregen qorqynyshty dybysty estımiz. Naızaǵaılar Elektrostantsııadan da myń ese kúshti Elektr jarqylyn shyǵarady. Bul ǵajaıyp qubylystardyń barlyǵy Uly Jaratýshynyń ulylyǵyn dáleldeı túsedi. Atalmysh qubylystar qas pen kózdiń arasynda, birneshe sekýndttyń ishinde bolyp ótedi.
Naızaǵaı saǵatyna 96 km jyldamdyqpen qozǵalatyn jáne 30 myń gradýs jylý bóletin Energııanyń qaınar kózi bolyp sanalady. Bir naızaǵaıdyń Energııasy 3 aı boıy 100 vattyq shamdy jaǵý úshin jetkilikti. Sondaı-aq, bir ǵana naızaǵaıdyń jarqyly 10 mln. 100 vattyq shamnan da kúshtirek. Naızaǵaıdyń jyldamdyǵy sekýndyna 150 000 km jáne onyń qalyńdyǵy shamamen 2,5-5 sm bolyp tabylady. Jer naızaǵaı jarqylyna tolǵanda áýe 25 000 S deıin qyzady.
Ýaqyt óte kele naızaǵaıdyń paıda bolý syry jaqynda ashyldy. B.E. deıin 1600 j. meteorologııa salasynda ádette Arıstoteldiń usynysy basty másele retinde qarastyryldy. Alaıda, qasıetti Quran Kárim 1400 jyl buryn osy máseleniń qupııasyn áldeqashan ashyp qoıǵan edi. Tabıǵatta bolyp jatqan árbir qubylystyń belgileri aqylǵa kemel sanaly adam balasyn ortaq oılaný men pikirlesýge shaqyratyny shyndyq. Kúnniń kúrkireýi adamzatqa ajal kemesiniń ár ýaqytta jaqyn ekendigin málimdep, ólsheýli ómir-kerýeniniń kóshpeli ekendigin uǵyndyrady. Atalmysh qubylystardyń barshasy da Uly Jaratýshynyń aldynda adam balasynyń túkke turǵysyz tulǵasy men dármensiz quldyq qasıetin eske salady. Esti alar qorqynysh pen úreıge toly naızaǵaı jarqyly kez-kelgen beıqam pendeni táýbesine túsirip, Allany eske salyp, oǵan boıusynýdy, ǵıbadat etýdi nasıhat etedi. Bul óz kezeginde taǵy bir ret pendeniń beısharalyǵy men álsizdigin eskerte otyryp, Allany tanýǵa, onyń sheksiz qudiretine tańdaı qaǵyp, bas ııýge shaqyratyn taǵylym qaınary bolmaq.
Bulttar men perishtelerdiń arasynda baılanys bar ma? Ibn Abbastan (r.a.) jetken hadıste dál solaı ıahýdılerdiń qoıǵan suraqtaryna Alla elshisi (s.ǵ.s.) bylaı dep jaýap bergen:
«Raǵyd – bul bulttardy baqylap otyratyn (Allanyń buıryǵyn oryndaıtyn, bulttarda bolatyn fızıkalyq qubylystardy baqylap turatyn) perishteniń aty. Onyń qolynda ottan jasalǵan qamshy bolady. Ol onymen bulttardy ary-beri Allanyń qalaýymen kóshirip otyrady. Al, sizderge estiletin dybys bolsa, bulttar kóshken kezde shyǵady»[1].
Alla Taǵala Qurandaǵy «Raǵyd» súresiniń 12 men 13-aıatynda naızaǵaı jaıynda bylaısha baıandaıdy: «Ol senderge naızaǵaıdy hám úreı salatyn, hám úmit otyn jaǵatyndaı etip kórsetedi, ári qorǵasyndaı aýyr saýyn bulttardy jaratady. Kúnniń kúrkiri Ony minsiz, kemshilik ataýlydan ada hám uly ekenin aıtyp madaqtaıdy. Perishteler de Ony erekshe qurmetpen ári qorqa otyryp, ulyqtaıdy. Sondaı-aq, Ol qalaǵanynyń tóbesine jaı túsiredi. Sonda da (kápirler) Allaǵa qatysty máselelerde sóz talastyrýda. Anyǵynda, Onyń jazasy tym qatty».
«Kórmeımisiń? Rasynda, Alla bulttardy (qalaǵan jaǵyna) kóshiredi de keıin birine-birin toǵystyrady. Sodan soń, qat-qabat qylyp, biriniń ústine birin úıedi. Nátıjede olardyń arasynan jaýyn-shashynnyń shyqqanyn kóresiń. Sondaı-aq Ol kókten taýdaı-taýdaı bulttardan burshaq jaýdyryp, ony (ń kesapatyn) qalaǵanyna tıgizedi de qalaǵanynan aýlaq áketedi. Al, bulttardan shyqqan naızaǵaıdyń jarqyly bolsa, kóz nuryn taıdyra jazdaıdy»[2].
«Nemese olar túnek qaptap, kún kúrkirep, naızaǵaı oınaǵan aspannan quıǵan daýyldy nóserge tap bolǵan adamdarǵa uqsaıdy. Olar jaı otynyń úreıimen ólimnen qorqyp, saýsaqtaryn qulaqtaryna tyǵyp alady. Mine, Alla Taǵala (sheksiz qudiretimen) kápirlerdi osylaı qursaýlap, qyspaqqa alýshy. Jarq-jurq etken naızaǵaı kózderin kór ete jazdaıdy. Olar naızaǵaı jarq etip, jaryǵyn túsirgen saıyn júredi de, jaryq sóngende toqtaı qalady. Eger Alla qalasa, (kúnniń kúrkireýi men naızaǵaıdyń jarqylyn odan saıyn kúsheıtip) olardyń qulaǵyn kereń, kózin kór eter edi. Shúbásiz, Allanyń qudireti barlyq nársege tolyq jetedi. (Mine, múminderdiń, kápirlerdiń jáne ekijúzdilerdiń jaǵdaıy osyndaı)»[3].
Iá, uıqydaǵy kóńilderdi bir selt etkizip, júrekterdi oıatatyn jáne kózderdi julyp ákete jazdaıtyn naızaǵaı jarqyly álem ıesi Haq Taǵalanyń uly belgileriniń biregeıi eken. Naızaǵaı jarqyly – ǵapyl kóńilderdi úreı men qorqynyshqa toltyryp, ajaldyń aqıqattyǵyn eske salyp, janyn qoıarǵa jer tappaı qalatyndaı qaýqarsyz halge túsirgen Uly Allanyń hıkmeti. Endeshe, ǵumyr tirshiliginde shuǵylaly baǵdarshamdaı bolǵan ıláhı belgilerden oı túıip, ǵıbrat alǵandyǵymyz abzal bolmaq.
