NÁPSINIŃ QULY BOLǴAN JAT AǴYM ÓKILDERI
Sizdiń de nazaryńyzdy aýdardy ma, bilmeımin. Bir kezderi kóshede buzaqy bolyp júrgen nemese ynjyq eshkimmen til tabysa almaıtyn jigitter qaýymy Islam dinin ustanyp, onyń ishinde destrýktıvti baǵytqa beıimdi bolyp keledi. Mine osyndaı psıhologııasy buzylǵan adamdardyń barlyǵynan kórinetin ortaq qasıet bar. Osyndaı azamattardyń minez-qulyqtary, júris-turystary men is-áreketteri, ádepteri men sózderi, tárbıesi ártúrli bolǵanymen, túptep kelgende, olardyń barlyǵy Quranda aıtylǵandaı «ózin táńir tutý» dep atalatyn qubylysqa negizdelgen.
Quran Kárimde Rabbymyz ne dedi? «Óz nápsisin táńir tutqan jáne Alla ony bilimimen adastyrǵan, qulaǵy men júregine mór basyp, kózderine perde qoıǵandy kórdiń be? Endi ony Alladan basqa kim oń jolǵa sala alady? Sabaq almaısyń ba? (Jásııa súresi, 23-aıat) Kez kelgen adam óz aqyl-oıynyń shegin, onyń biliminiń jete alatyn núktelerin, ómiriniń shekteýliligin jáne tájirıbesiniń azdyǵyn umytyp, kenetten onyń aqyl-oıyn (ony qalaýy dep te ataýǵa bolady) jalǵyz nárse retinde kórip sóıleı bastaıdy. Máselen, kúni keshege deıin Quran Kárimniń bir árpin bilmeı ıman keltire otyryp, «Quran Kárimnen dáleliń bar ma? Nemese Paıǵambarymyzdyń sahıh hadısterinde aıtylǵan ba?» deı kele ózi osylardyń birde-birin bilmeýimen qatar, oqýǵa saýaty da jetpeıdi. Allanyń jibergen kitaby Quran Kárimde aıtylmaǵan sózdi bar deý úlken kúnálardan bolyp sanalady.
Quran Kárimnen dálel suraý Qurandy tolyq meńgergen adamdardyń suraıtyn suraǵy ekenin eskergenimiz abzal. Bul sóılemniń taldaýy mynadaı: «Men, Alla neni aıta alady, neni aıta almaıtynyn, qalaı úkim etetinin jáne qalaı bolmaıtynyn anyqtaıtyn dárejege jettim. Ádildik pen zulymdyqtyń ne ekenin, durys pen burystyń ne ekenin aıyra alatyn sanaǵa jettim. Men aqıqat pen shyndyqtyń ólshemimin. Sonda meniń qalaýym men talǵamyma saı kelmeıtin Allanyń kitabynyń qaı jerinde jazylypty» degenge saıady. Bundaı túsiniktegi adamdardyń taǵy bir pikirlerine toqtalar bolsaq, bir hadıs aıtylǵanda, ózderine sáıkes kelmeıtin hadısterdi teriske shyǵaryp, «paıǵambarym mundaı sózdi aıtpaıdy» deýmen qatar, Sahıh Buharıdegi ózderiniń nápsilerine aýyr keletin hadısterdi kórgisi kelmeıdi nemese aýdarmasynda almaıdy. Bulaı deýiniń negizgi astary, paıǵambarlyqtyń ne ekenin, paıǵambardyń neni aıtyp, neni aıtpaıtynyn anyqtaıtyn dárejege jetken asqan aqyldy adamdardyń biri ekenin kórsetedi. Bul da nápsisiniń quly emeı nemene.
Shyn máninde, adam balasy sózbe-sóz «shektelgen», «qabiletsiz» jáne «álsiz» jaratylys. Bul ómirdiń de bir kúni aıaqtalatyny sııaqty, onyń aqyl-oıy da, bilimi de, tájirıbesi de, kúshi de, múmkindigi de sheksiz emes. Ol tipti óziniń balalyq jáne sábılik shaǵyn esine túsire almaıdy, ómiriniń sońǵy jyldarynda onyń psıhıkalyq qabiletteri jıi buzylady. Adamnyń ózin myqty dep sezinetin kezeńi ol jastyq shaǵy men qartaıǵan kemeldik kezeńi. Olaı bolsa, aspan astynda jańa eshteńe joq. Kúmán men qatygezdik, adasýshylyq pen arańdaýshylyq, ǵaıbat pen kúpir keshe boılarynda kóringenindeı erteń de jalǵasa beredi. Óıtkeni estirge qulaqtaryn óz qoldarymen jaýyp, júrekterin kirletip jatqanyn biri bilse, biri bilmeıdi.
Al endeshe biz dinde týra joldy ustanamyz ba, joq pa, ony anyqtaıtyn Quran Kárimdi jáne Paıǵambarymyzdyń senen de, menen de jaqsy túsingen, ǵalym ustazdarymyzdyń aıtqan sózderi men amaldaryna kózqarasymyz ben nápsimizdiń tárbıesi. Qudaıdyń bar jáne bir ekenin moıyndasaq, óz dármensizdigimizdi túsinip, Oǵan ár demimizde muqtaj ekenimizdi jáne kózdi ashyp-jumǵansha óz janymyzdyń basqarýyna sensek, basymyzǵa úlken qıynshylyqtar túsetinin moıyndasaq, taǵdyrymyz da jaqsylyq Alladan, jamandyq (keleńsizdikter men buzǵynshylyqtar) shaıtannan ekenin ǵana biz hıdaıat (jaqsylyq) jolynda qalýǵa múmkindigimiz bar. Qudaıǵa muqtaj ekenimizdi umytyp, óz sanamyzdy jetkilikti sanap, dúnıelik synaqty elemeı, din atynan sóz sóılep janymyzdyń azǵyrýlary men shaıtannyń sybdyryna nemquraıly qaraıtyn bolsaq, Qudaı saqtasyn aıaǵymyz taıyp, eki ómirimizde bereketsiz bolady.
Sóz sońyn qorytyndylaıtyn bolsaq, Rabbymyz, bizdi kózdi ashyp-jumǵansha nápsimizdiń jeteginde ketýden saqtasyn! Rabbymyz, bizdi týra jolǵa salǵannan keıin júrekterimizdi adastyrma jáne bizge Óz tarapynan bir meıirim syıla. Kúdiksiz sen ulylardyń ulysyń. Dinime jáne dilime, jerime jáne jerlesterime, ultyma jáne ulysyma zııan beretin áreketterden saqta meni jáne baýyrlarymdy.
Isataı BERDALIEV,
Astana qalasy «Dinderdi zertteý» ortalyǵynyń teolog mamany, (PhD) doktor
