Namazdyń paıdalary men hıkmetteri

Namaz – Alla pen qul arasyndaǵy baılanys negizi. Bes ýaqyt namazdy ornymen oqyp, úlken kúná jasamaǵan adamnyń kishi kúnálary keshiriletini jaıly aıattar men hadıster bar. Quranda bylaı deıdi: «(Eı, Muhammed!) Saǵan ýahı etilgen kitapty oqyp, namazdy orynda. Kúdiksiz namaz arsyzdyq pen jamandyqtan tyıady»[1].

Hazireti Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sahabalarǵa: «Senderdiń aralaryńnan bir adamnyń esiginiń aldynda ózen aǵyp, ol sol ózenge kúnine bes ret shomylsa, ol adamda kir qala ma?» – dep suraǵanda, sahabalar: «Joq qalmaıdy», – dep jaýap qaıyrady. Sonda Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Sýdyń kirdi tazalaıtynyndaı bes ýaqyt namaz da kúnálardy tazalaıdy»[2].

Basqa bir hadıste bylaı deıdi: «Bes ýaqyt namaz ben juma namazy úlken kúná jasamaǵan adamdy kelesi jumaǵa deıingi jasaǵan kúnálarynan aryltady»[3].

Aqyrette adam balasy esepke tartylǵanda, eń aldymen namaz suralady. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bylaı deıdi: «Adamdardyń qııamet kúninde alǵash esepke tartylatyn amaly men is-áreketi – namaz». Uly Rabbymyz habardar bola tura perishtelerine bylaı deıdi: «Qulymnyń paryz namazyna qarańdar. Ony tolyq oryndap pa, kemistigi bar ma»? Eger onyń paryz namazdary tolyq bolsa, namaz saýaby tolyqtaı jazylady. Eger paryz namazdarynda nuqsandyq bolsa, Alla Taǵala bylaı deıdi: «Qulym nápil (súnnet) namazdaryn tolyq oqyǵan ba eken?» Eger ol súnnet namazdaryn tolyq oqyǵan bolsa, Alla Taǵala «Qulymnyń nuqsan paryz namazdaryn nápildermen toltyryńdar», – deıdi. Odan keıin paryz bolǵan basqa amaldar da osylaısha esepke tartylady»[4].

Iá, adamdy eń kórkem túrde jaratyp, jerdi besik, kókti shańyraq, kúndi shyraq etip ıgiligine usynǵan Uly Jaratýshy adamǵa bergen munshalyq yrys-bereketiniń qarymyna shúkir etýlerin qalaıdy. Namaz – kúlli shúkirdi qamtyǵan ǵıbadat. Myna kóringen jáne kórinbegen sheksiz álem qańyraǵan saraı emes. Kerisinshe, onda Alla Taǵalaǵa ǵıbadat etken sansyz perishteler bar. Keıbir perishteler jaralǵaly sájdede. Endi biri jaralǵaly rúkúǵta turyp, Alla Taǵalany pákteýde. Endi biri túregep turyp, Alla Taǵalany nuqsandyq pen shirk ataýlydan páktep, ǵıbadat etýde. Mine, namazda osy perishtelerdegi ǵıbadat túriniń bári bar. Sol sebepti, álem tutastaı Uly Jaratýshyǵa ǵıbadatta. Mysaly, alyp báıterekter kishiligin pash etip, qoldaryn jerge jaıǵan súmbi taldar samal jelmen terbele qozǵalyp, Jaratýshyǵa ǵıbadat jasaıdy. Planeta men aspan deneleri birbirin beıne bir Qaǵba tárizdi aınalyp, kúlli álem Uly Jaratýshyny páktep, óz tilderi jáne isáreketterimen ǵıbadat ústinde. Mine, osynyń bári namazda bar.

Ári namazda adamǵa paryz, súnnet ǵıbadat túriniń bári bar. Bir musylman namazǵa turǵanda «Allahý ákbar» dep bastaıdy. Iaǵnı, ıa, Uly Jaratýshym! Myna álemdi sen jarattyń. Meni de sen jarattyń. Men seniń qulyńmyń. Sen Ulysyń. Odan keıin Allany páktep, madaqtaǵan duǵa oqylady. Iaǵnı, eı, Uly Iem! Seniń eshqandaı ortaǵyń da, serigiń de joq. Sen nuqsandyq ataýlydan múldem adasyń, páksiń. Osylaısha musylman ári qaraı qyraǵatqa bastarda barlyq qýylǵan shaıtannan jáne olardyń jamandyq pen kesepattyq isáreketterinen Alla Taǵalaǵa sıynady. Bul jerde álsizdigin sezinip, Uly bireýdi panalaý bar. Budan keıin qyraǵat oqıdy. Iaǵnı, namazda Quran oqý da bar. Ári namazda oraza da bar. Óıtkeni, adam namazda bir nárse jese, namazy buzylady. Namazda zeket te bar. Búkil bes ýaqyt namaz adamnyń shamamen jıyrma tórt saǵatynyń bir saǵatyn alady. Adam óziniń kúndik ómiriniń bir saǵatyn zeket etip, Alla Taǵala jolyna beredi. Onyń qarymy retinde aqyrette Alla Taǵala jánnatty bermek. Jánnat – adamnyń qııalyna syımaǵan, kóz kórip, qulaq estimegen, bul fánıdiń baqytty myń jyly onyń bir sátine de turmaıtyn asa ǵajaıyp máńgilik baqyt mekeni. Alaıda, keıbir musylmandar bul ǵumyrda ózimniń dittegen mejeme jetemin, sondyqtan da bir saǵat men úshin asa qymbat dep qansha tyrysyp, jıyrma tórt saǵatyn jumsap, ómir baqı umtylǵanymen kóbinese maqsattaryna jete almaıdy. «Bireýler oqysam» dep armandaıdy. Oqyǵan soń jaqsy qyzmetim bolsa deıdi. Oǵan qoly jetse de qanaǵattana qoımaıdy. Odan ári joǵary kóringen bıikke shyqsam dep armandaıdy. Fánı ǵumyrdyń bıigi eshqashan bitpeıdi. Biri bitse, biri men mundalap turady. Bireýler balam bolsa, artymda tuıaq qalsa dep oılaıdy. Biraq erteń balasy ákesin dál ózindeı jaqsy kóre almaýy múmkin. Negizgi maqsat pen tálim-tárbıesin bere almasa, káriler úıinen oryn alýy yqtımal. Endi bireýler bılikke qol jetkizsem dep, kókpen talasqan shyńǵa qaraı kúlli ómirin sarp etedi. Endi jettim degende ne ólim muny qýyp jetedi, ne shyqqan shyńynyń ońaı emes ekenin, onyń jerden qaraǵanda áldeqaıda sýyq ekenin, kez kelgen sátte naızaǵaı-naızanyń ushyna shanshyla ketý yqtımaly bar ekenin ańǵaryp, úlken dertke dýshar bolmaq. Qysqasy, fánı ǵumyrdyń fánı betine qaraǵan beti eshqashan adamnyń jan-dúnıesine raqat ákelmeıdi. Al namaz oqyǵan adamnyń árbir isáreketi Alla úshin bolǵandyqtan, qalǵan jıyrma úsh saǵaty da Alla úshin sanalyp, kúlli ómiri qutberekege aınalmaq. Óıtkeni, namaz oqýshy – ǵumyrǵa nege kelgenin uǵynyp, óz mindetin qaltqysyz atqarýǵa tyrysyp, fánıde ózin «jat jurttyq» sanap, máńgilik baqyt mekeni men ózin súıip jaratqan Uly Jaratýshysyna qaraı asa saǵynyshpen qadam basqan adam. Sondyqtan aqyrǵy Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Namaz – kózimniń nury»[5], – deıdi.

Namazda qajylyq ta bar. Musylmandar namaz oqyǵan kezde qubylaǵa qarap turady. Iaǵnı, ózin beıne bir Qaǵbanyń aldynda kúlli musylmanmen birge namazǵa turǵandaı sezinip, Uly Jaratýshyǵa moıynsunyp, júrekpen tereń taǵzym etedi.

Namaz – adamdy Jaratýshy Jappar Iege jaqyndatady. Rýh pen erikti kúsheıtedi. Adamdy sabyr men shúkirge úıretedi. Quranda bylaı deıdi: «Sabyr men namaz arqyly Alladan járdem tileńder. Biraq bul Alladan qoryqqandardan ózgege qashan da aýyr kelmek»[6].

Namaz – adam balasynyń tán tazalyǵy men jan tazalyǵy. Rýh azyǵy men ar azyǵy. Adam namaz arqyly Uly Jaratýshyǵa taǵzym etip, óziniń pendeshiligine táýbe etedi.