MAZHAB USTANÝ – QURAN JÁNE HADISKE BEKEMDIK BELGISI
Paıǵambar dáýirinde musylmandar arasyndaǵy keıbir túsiniksiz jaıttardyń jaýabyn Alla Elshisiniń (s.ǵ.s.) ózi berip otyrǵandary barshamyzǵa málim. Ol (s.ǵ.s.) dúnıeden ozǵan soń adamdar bilmegen suraqtaryna sahabalardan jaýap alyp otyrdy. Sahabalar da asyl dinimizdiń damýyna bar yntasymen berilip, adamzattyń asylynan (s.ǵ.s.) alǵan tálim-taǵylymdaryn taratý maqsatynda bir jerde turaqtamaı, ár tarapqa dinniń amanatyn alyp, tarap ketti. Sonymen qatar, keıbir sahabalar Mekke men Madınada turaqtap qaldy da, sol jerdegi dinge jaýapty bolyp qaldy. Mysaly, Mekkede Abdýlla ıbn Abbas, Madınada Abdýlla ıbn Omar, Mysyrda Abdýlla ıbn Amr ıbn As bolsa, Kýfada Abdýlla ıbn Masǵýd (r.a.) sııaqty sańlaq sahabalar halyqtyń rýhanııatyna jol kórsetip otyr desek bolady. Atalmysh sahabalar ózderine Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.) jetken hadıster arqyly jaýap bergendikten, mazhabtardyń qalyptasýyna negiz boldy deı alamyz.
Sonymen qatar, olarǵa jetken hadıster de ártúrli boldy. Bir hadıstiń ózin ár ǵalym árqıly túsindi. Sondyqtan qazirgi ýaqyttaǵy keıbireýlerdiń Paıǵambar dáýirinde eshqandaı mazhab bolmaǵan, men mazhabqa emes, Paıǵambar hadısterine eremin dep, sol kezdegi ǵulama-ǵalymdardyń jasap ketken eńbekterin joqqa shyǵaryp jiberedi. Mazhabqa erýdi Quran men hadıske qarsy shyǵý dep túsindiretinder de joq emes. Alaıda, aqıqatynda, belgili mazhabty ustaný Quran jáne súnnetten shyqqan jolǵa ilesý desek durysyraq bolady. Óıtkeni Allanyń ózi Qasıetti Quranda: «Bilmegen suraqtaryńdy bilim ıelerinen surańdar»[1] degen.
Qazirgi tańda tanylǵan tórt mazhab Islam úmmetiniń aýyzbirshiligin saqtaýda negizgi rol atqaryp kele jatqandyǵy barshaǵa aıan. Atalmysh mazhabtardan basqa jolǵa erý adasý ekendigin kóptegen ǵalymdar kitaptarynda da, ýaǵyzdarynda da aıtýdan sharshamady. Biraq ókinishtisi, adamdar búkil suraqtaryna atalmysh mazhabtardan jaýap taba almaǵandaı keıip tanytyp, jańadan shyqqan ǵalymsymaqtardyń tóńiregine shoǵyrlanyp qaldy. Onyń arty adasý men musylman birligine iritki salýmen jalǵasyn taýyp jatyr. Taǵy bir ókinetin jaıt, Paıǵambar úmmeti Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ımam ıbn Májanyń hadıster jınaǵynda kelgen «Eger aralaryńda kelispeýshilik paıda bolsa, kópshilik tarapqa bekem bol» ósıetin esten shyǵaryp qoıdyq. Hadıste kelgen «kópshilik tarap» tanymal mazhabtardan basqa ne bolýy múmkin. Islam ǵulamalary musylman sapyna syzat túsýdiń aldyn alyp, tanylǵan mazhabtardyń birimen júrýimizdi eskertip otyrǵan.
Bizdiń elimizde de keńinen jaıylǵan Hanafı mazhaby. Barlyq ǵalymdarymyz, sonymen qatar meshit ımamdary keshegi ata babamyz berik ustanǵan Hanafı mazhaby negizinde jamaǵatqa tálim berip, musylman jamaǵatynyń aýyz birshiligine qyzmet etýde. Mazhab ustaný sharıǵat talabyna saı amal etý maǵynasyna saıady. Mazhabty joqqa shyǵarý, ony moıyndamaý adasýshylyqtyń negizgi sebepteriniń biri ekendigin kóptegen ǵalymdarymyz tilge tıek etip ketken. Islam dinine súbeli úles qosqan qaısy bir ǵalymǵa nazar salsaq, onyń ǵalym bolýyna qaramastan belgili mazhabty ustanǵanyna kýá bolamyz. Al, mýjtahıd deńgeıine jetken ǵalym bolsa, ol adamǵa tikeleı Quran jáne hadısten úkim shyǵaryp, amal etýine eshqandaı qarsylyq joq. Mazhabty joqqa shyǵarýdyń artynda musylmandardy kúpirlikpen aıyptaý, olardyń qanyn adal sanaý jáne de musylman jamaǵatynyń arasyna iritki salý ekendigi bárimizge aıan.
Ardaqty Alla Elshisi (s.ǵ.s.) taǵy bir hadısinde: «Kimde-kim kópshilikten bir súıemdeı ajyrasa, moınyndaǵy Islam arqanyn sheship tastaǵany», – deıdi. Sharıǵatymyzda musylman úmmetiniń birligi, jamaǵat birtutastyǵy qashanda joǵary qoıylatyny belgili. Ǵasyrlar boıy nebir ǵulamalardyń ólsheýsiz eńbegi sińgen mazhabtardy joqqa shyǵaryp, jamaǵatty jik-jikke bólýge tyrysqandardyń túpki maqsaty da belgili. Alla Taǵala ashyq adasýdan saqtasyn!
Erbolat Júsipov
Nur-Sultan qalasynyń jáne
«Áziret Sultan» meshitiniń Bas ımamy
