MÁZHABQA ERÝ MINDET PE?
«Mázhab» degen sóz jol, baǵyt degen uǵymdy bildiredi. Sharıǵatta belgili tásilder arqyly Quran men súnnetten shyǵarylǵan úkimder jáne kózqarastar jıyntyǵy mázhab dep atalady. Búginde áhli súnnet ýál jamaǵattyń tórt mázhaby álemde keń taraǵan. Olar – Hanafı, Málıkı, Shafıǵı jáne Hanbalı mázhabtary.
Keıingi býyn (haláf) ǵalymdary, musylmandardyń belgili bir mázhabqa erýi ýájip degen. Sebebi kez kelgen musylman óz aldyna Quran men hadısten tikeleı úkim alýǵa shamasy jetpeıdi. Sondaı-aq árkim óz bilgenimen júretin bolsa, onda kópshilik arasynda túrli talas-tartystar, daý-damaılar múldem toqtamas edi.
Zafar Ahmad Ýsmanı (Alla ony raqym etsin) óziniń «Iǵlaýs-súnán» atty kitabynda bylaı degen: «Aqıqatynda, tórt mázhab ımamdary – hıdaıat (týra) jolynda. Belgili bir jurtta olardyń qaısybiriniń mázhaby taralǵan bolsa, jáne onyń ǵalymdary men kitaptary kóp bolsa, onda ıjtıhad etýge shamasy kelmeıtin (aıat jáne hadısterden óz betimen úkim shyǵara almaıtyn) adam úshin sol mázhabqa erý – ýájip. Óz jurtynda keń taralmaǵan jáne ǵalymdary kóp bolmaǵan mázhabqa erý – durys emes. Sebebi mundaı jaǵdaıda atalmysh mázhabtyń barlyq úkimderin úırenýge múmkindik tabylmaıdy. Muny jaqsy bilý kerek.
Eger bir jurtta barlyq mázhab ókilderi taralyp, elge áıgili bolsa, sondaı-aq sol mázhabtardyń ǵalymdary da jetkilikti bolsa, onda ıjtıhad etý dárejesine jetpegen adam úshin ózi qalaǵan mázhabqa erýi durys bolady».
Ataqty ǵulama Abdýlhaı Láknaýı óziniń «Pátýalar jınaǵy» kitabynda Shah Ýalııýllah Dehláýıdiń tómendegi sózin keltiredi: «Úndistan jáne Máýarannahr elderinde shafıǵılerdiń de, hanbalılerdiń da, málıkılerdiń de mázhaby taralmaǵan. Basqa mázhab kitaptary da jetip kelmegen. Sondyqtan bul ólkelerde turatyn, ıjtıhad etý dárejesine jetpegen adamdarǵa Ábý Hanıfa mázhabyn ustaný ýájip bolady. Al Mekke men Mádınada turatyndardyń jaǵdaıy bólek. Sebebi ol jerde barlyq mázhab ókilderin tabýǵa bolady».
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy qaramaǵyndaǵy barlyq meshitterinde Imam Aǵzam Ábý Hanıfa (Alla ony raqym etsin) mázhaby boıynsha sharıǵat ustanyp, soǵan oraı amal etýde. Elimizde din týraly qabyldanǵan sońǵy zańda Qazaqstan musylmandarynyń osy mázhabpen amal jasaıtyny shegelep kórsetilgen.
Daıyndaǵan Hasan AMANQUL,
«Munara» gazeti, №10, 2022 jyl
