ISRA JÁNE MIǴRAJ OQIǴASYNYŃ SABAQTARY
Bıyl Mıǵraj túni aqpan aıynyń 7-sinen 8-ine qaraǵan túnine sáıkes keledi.
Erejep (Rajab) – Islam dinindegi qasıetti tórt aıdyń biri. «Rajab» sózi ulyqtaý, qurmetteý degen maǵynany bildiredi. Alla Taǵala Quran Kárimde bul aı jaıynda: «Allanyń quzyrynda aılardyń sany – on eki. Kókter men jerdi jaratqan kúni Allanyń Kitabynda (Láýh mahfýzda) (solaı jazylǵan). Olardyń tórteýi – qasıetti aılar. Osy – tup-týra din. Endeshe solarda (sol aılarda) óz-ózderińe zulymdyq jasamańdar», – degen («Táýbe» súresi, 36-aıat).
Erejep aıynda qasıetti tún bar. Ol – Mıǵraj túni. Kópshilik ǵalymdar Isra jáne Mıǵraj oqıǵasy Erejep aıynyń 26-synan 27-sine qaraǵan túni bolatynyna toqtaıdy. Isra «túngi sapar» degen maǵynany bildiredi. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mekkedegi ál-Haram meshitinen Qudystaǵy (Ierýsalım) ál-Aqsa meshitine Isra (túngi sapar) jasady. Bul oqıǵa jaıly Alla Taǵala «Isra» súresinde: «Qulyn (Muhammed) bir túnde Haram meshitinen aınalasyna Ózimiz qut-bereke darytqan Aqsa meshitine keıbir mańyzdy belgilerimiz ben dálelderimizdi kórsetý úshin alyp barǵan Alla – minsiz (muqtajdyq pen dármensizdikten, kemshilik ataýlydan ada). Ol – Samıǵ (bárin estýshi), Basır (bárin de kórýshi)».
Mıǵraj «joǵary kóterilý» degen maǵynany bildiredi. Iaǵnı Paıǵambarymyz (oǵan Allanyńsalaýaty men sálemi bolsyn) Jábireıil (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) perishtemen birge jeti qat kókke kóterildi. Barlyq paıǵambarlarmen kezdesti, osy túni bes ýaqyt namaz paryz etildi. Eń aldymen osy oqıǵadan buryn Paıǵambarymyzdyń ( oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) basynan ótken keıbir jaǵdaılarǵa toqtalaıyq:
Musylman adam eshqashan úmit úzbeýi kerek. Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mekkede adamdardy Islamǵa shaqyrǵanymen nátıjeli bola qoımaǵan soń Taıf qalasyna barady. Sol sekildi musylman adam eger jumysy bir jerde júrmeı jatsa, basqa jer izdeýi qajet. Iaǵnı úmitin úzbeýi kerek. Úmitsizdik kúpirlikke jeteleıdi. Alla Taǵala bul jaıynda: «(Birde Jaqyp uldaryn Mysyr eline attandyryp): «Ýa, uldarym! (Mysyrǵa) baryńdar da, Júsip pen inisiniń habaryn surastyryńdar. Allanyń raqymynan kúder úzbeńder! Shynynda, Allanyń raqymynan tek kápir qaýym ǵana kúder úzedi», – dedi («Júsip» súresi, 87-aıat).
Alla Taǵaladan járdem suraý qajet. Isra oqıǵasynan buryn Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Taıf qalasyna baryp, qala halqyn Allanyń dinine shaqyrdy. Alaıda olar Mekke halqynan da soraqy áreketke baryp, jyndylarǵa, jas balalarǵa, quldarǵa Paıǵambarymyzdy (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) taspen urýǵa buıyrdy. Alla elshisiniń ústi-basy qan bolyp, aıaq kıimi qanǵa toldy. Sol ýaqytta ol bir Allaǵa ǵana arqa súıep, járdem tiledi. Sebebi Alla Taǵala Quranda: «(Olardyń jalǵan qudaılary qaıyrly ma?) Joq, álde, Ózine duǵa etken qysylǵan jannyń duǵa-tilegin qabyl alyp, ony basyna túsken aýyrtpalyqtan qutqaratyn, senderdi (jer betin kórkeıtsin hám ondaǵy júıege, jaratylys maqsatyna saı ómir súrsin dep) jer betiniń halıfalary qylǵan (Alla) qaıyrly ma? Allamen qatar basqa qudaı bar ma?! Árıne, joq, ózderiń netken az oılanatyn, ǵıbrat alaıyn demeıtin adamsyńdar», – degen bolatyn («Námil» súresi, 62-aıat). Ókinishke qaraı biz búginde mal-dúnıemizge, aqylymyzǵa, bilimimizge, keıbir adamdarǵa arqa súıeımiz. Kim aqylyna súıense adasady, bilimine súıense bir kúni jańylysady, baılyǵyna súıense taýsylady, adamdarǵa súıense zerigedi. Al kimde-kim Allaǵa súıense, adaspaıdy da, zerikpeıdi.
Kúshi jetip turǵanda keshirý. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Taıftan shyǵyp, duǵa etip turǵanda taý perishtesi kelip: «Ýa, Allanyń elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn), maǵan buıyr! Qalasań eki taýdy ústerine tóńkereıin», – dedi. Paıǵambarymyz: «Olaı jasama. Múmkin Alla Taǵala olardyń urpaqtarynan Allaǵa qulshylyq etetinderdi shyǵarar», – dedi. Ókinishke qaraı qazirgi ýaqytta keshirý bylaı tursyn, bir-birimizden ósh alý úshin múmkindik izdeımiz. Alla Taǵala: «Kim keshirim jasap, bitimge kelse, onyń syıy Allaǵa mindet», – degen («Shýra» súresi, 40-aıat).
Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mekkeni alǵan ýaqytta oǵan qarsy shyqqan, dushpandyq qylǵan adamdar boldy. Alla elshisi olardy jazalaýǵa kúshi jetip tursa da, bárin keshirdi. Sondyqtan jazalaýǵa kúshi jetip turyp, keshirý – álsizdik emes, ár musylmannyń boıynan tabylýǵa tıis sıpat.
Biz ózimizge Isra keshinen mynadaı sabaqtar alýymyzǵa bolady:
1. Mańyzdy sharýadan aldyn kúná-qatelikterden arylý qajet. Islam tarıhynda Isra men Mıǵraj eń mańyzdy oqıǵalardyń biri sanalady. Sondyqtan da Isra keshinen buryn Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) da kókiregin jaryp, tazalaǵan edi. Al biz shynaıy táýbe arqyly ǵana kúná-qatelikterden tazalana alamyz. Óıtkeni shynaıy táýbe etý kúnálardy keshirip, Allaǵa jaqyndatady.
2. Ár nárseniń sebebin jasaý. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Býraqqa (túnde jeti qat kókke kóterilip, Allanyń aldyna aparǵan jáne qasıetti Ierýsalım qalasyna sapar shekkende mingen qasıetti qanatty janýar) mindi. Alla Taǵala Paıǵambarymyzdy (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Býraqsyz da apara alady. Alaıda sebebin jasady. Sondyqtan biz de ár istiń sebebin jasap baryp, Allaǵa táýekel etýimiz kerek. Óıtkeni sebebin jasaý – Allaǵa táýekel etýdiń áýelgi qadamy. Túıesin qazyqqa baılamaı, bos qoıa berip «Allaǵa táýekel ettim» degen bir kisige Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Aldymen túıeńdi baıla, sodan keıin ǵana táýekel et», – degen. Sol sekildi Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Býraqty kólikterdi baılaıtyn jerge baılady. Býraq boısunýǵa buıyrylǵandyqtan, ony baılamaı-aq ornynan qozǵalmaıdy. Alaıda ár nárseniń sebebin jasaý – ýájip. Mysaly, jatar aldynda esikti qulyptaý, terezeni jabý, t.b.
3. Islam úmbetiniń orny. Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) úmbeti – úmbetterdiń eń qaıyrlysy. Oǵan dálelder kóp. Sonyń biri – Alla elshisiniń barlyq paıǵambarlarǵa ımamdyq qylýy.
4 Qonaqty qurmetteý. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) namaz oqyp bolǵan soń, shóldep turǵanyn sezdi. Sol kezde Onyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) shólin basý úshin Jábireıil (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) qurmet qylyp, birinde – sút, ekinshisinde sý bar eki ydysty ákeldi. Paıǵambarymyz sútti tańdady. Sol sebepten de Alla elshisi hadısterinde Allaǵa, aqyret kúnine ıman keltirýmen qatar, qonaqty qurmetteýdi de qosyp aıtady. Ábý Hýraıradan (oǵan Alla razy bolsyn) jetken rıýaıatta Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Kimde-kim Allaǵa, aqyret kúnine ıman keltirgen bolsa, qonaǵyn qurmettesin, jaqsylap kútsin», – degen. Qazirgi ýaqytta keıbirimiz úıge qonaq kelse, ashýlanyp, qınalyp jatamyz. Sarańdyq – jaman sıpat. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) sarańdyqtan saqtaýdy suraǵan.
Al Mıǵraj oqıǵasynan tómendegideı sabaqtar alamyz:
1. Ózine qatysy joq iske kirispeý. Mıǵraj kezinde Jábireıil (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) barlyq adamzatqa dáris berip, Paıǵambarymyzben (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ary qaraı barýdan bas tartyp, Sıdratýl mýntahada qaldy. Alla elshisi Jábireıilge: «Dos dosyn osy jerde tastaı ma?» – degende: «Men ary qaraı bara almaımyn. Maǵan osy jerge deıin kelýge ruqsat berildi», – dedi. Biz qazirgi tańda ózimizge qatysy joq sharýaǵa kirisip kete beremiz. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bir hadısinde: «Adamnyń dininiń kámil bolǵany – ózine qatysy joq nárseni tastaǵany», – degen.
2. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Allanyń habıbi, paıǵambarlardyń myrzasy. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ary qaraı jolyn jalǵastyrdy. Allamen sóılesip: «Men Senen suraýshymyn», – dedi. Alla suraýǵa ruqsat bergende: «Ibrahımdi halıl qyldyń, Musamen sóılestiń, Isany rýhyńnan jarattyń, Ydyrysty uly bir orynǵa shyǵardyń, Súleımenge baılyq berdiń», – deıdi. Sonda Alla Taǵala: «Ibrahımdi halıl (dosym) qylsam, Seni habıbim (súıiktim) qyldym. Meniń aldymda habıbtiń dárejesi halıldan joǵary. Musamen perdeniń artynan sóılessem, Senimen eshqandaı perdesiz sóılesip jatyrmyn. Ydyrysty tórtinshi qabatqa kótersem, Seni buryn eshkim jetpegen, kelmegen orynǵa ákeldim. Senen keıin de bul orynǵa eshkim kelmeıdi. Súleımenge uly patshalyq bersem, Saǵan jerdi meshit ári taza etip berdim. Isany rýhymnan jaratsam, Saǵan esimimnen bolǵan bir esimdi berdim. Qaı kezde Meniń atym aıtylsa, Seniń esimiń Menimen birge aıtylady», – dedi.
3. Mıǵraj keshi on kezeńdi qamtıdy. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Mádına qalasyna hıjret jasaǵannan keıin on jyl ómir súrdi. Osy Mıǵraj oqıǵasyndaǵy on kezeńdi Alla elshisiniń hıjradan keıingi on jylymen ushtastyrsa bolady.
Birinshi kezeń. Eń alǵashqy aspan qabatynda Adam Atany (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) kezdestirdi. Ol – adamzattyń jer betindegi eń áýelgisi. Onyń balalary jer betinde ómir súrip, jerdi gúldendirdi. Sol sııaqty hıjranyń birinshi jyly ańsarlar da Mádına qalasyn Islam dinimen gúldendirdi. Osy shaharda Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Islam memleketiniń negizin qalady.
Ekinshi kezeń. Ekinshi aspan qabatynda Isany (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) kórdi. Ol qıynshylyqtarǵa qarsy kúresý úshin janyna járdemshiler alǵan bolatyn. Sol sııaqty Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) da hıjranyń ekinshi jyly Aýs jáne Hazraj taıpalaryn musylmandarǵa kómektesýge shaqyryp, Bádir soǵysyna birge shyǵýyn surady. Alla Taǵala bul jaıynda Quranda: «Ýa, ıman keltirgender! Márııamuly Isanyń haýarılerge: «Allaǵa (shaqyrýda) meniń járdemshilerim kimder?» – degen kezde, haýarılerdiń «Biz Allanyń járdemshilerimiz», – degeni sııaqty sender de (Allanyń dini men elshisiniń) járdemshileri bolyńdar», – degen («Saff» súresi, 14-aıat).
Úshinshi kezeń. Úshinshi aspanda Júsipti (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) kezdestirdi. Biz Júsiptiń qanshama qıynshylyq pen aýyrtpashylyqty basynan ótkizgenin bilemiz. Bala kezinde qudyqqa tastaldy, jigit jasynda jala jabylyp, túrmege qamaldy. Sol sııaqty hıjranyń úshinshi jyly musylmandarǵa kóptegen qıyndyqtar keldi. Sonyń úlkeni – Ýhýd soǵysy. Alla Taǵala Quranda: «Jáne (kúreste) álsizdik tanytpańdar da ári (jeńiliske) qaıǵyrmańdar, sender (búkil úmbetten) ústemsińder, eger (shynaıy) múmın bolsańdar», – degen («Álı Imran» súresi, 139-aıat).
Tórtinshi kezeń. Tórtinshi aspanda Ydyryspen (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) kezdesti. Ol qalamdy eń birinshi qoldanyp, eseptiń negizin salǵan paıǵambar. Sol sııaqty Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) hıjranyń tórtinshi jyly birneshe eldiń patshalaryna hat jazyp, Islam dinine shaqyrdy. Hattarǵa saqınamen mór basyp otyrdy.
Besinshi kezeń. Besinshi aspanda Harýndy (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) jolyqtyrdy. Musa ony Banı Israılmen tastap ketkende, olar oǵan zııan tıgizip, óltirýge áreket jasady. Ýádeni buzyp, buzaýǵa tabynyp ketti. Alla Taǵala olardyń táýbesin óltirýmen ǵana qabyl etti. Sol sııaqty hıjranyń besinshi jylynda soǵysta ıahýdıler ahzab (jasaqtar) kelip turǵanda, musylmandarǵa qııanat jasady. Sol sebepti, Saǵd bın Mýǵaz olardy ólim jazasyna kesti.
Altynshy kezeń. Altynshy aspanda Musamen (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) jolyqty. Ol Baný Israıldiń Allanyń sharıǵatyn ustanbaǵany sebepti olarmen birge jaman qylyqtaryna shydap, shólde qyryq jyl adasyp júrgen edi. Sol sııaqty Paıǵambarymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) da múshirikter ozbyrlyq jasap, Mekkege kirgizbeı umra jasaýyna ruqsat bermeı qoıdy.
Jetinshi kezeń. Jetinshi aspanda Ibrahımmen (oǵan Allanyń sálemi bolsyn) jolyqty. Ol – Haram meshitin salǵan, adamdardy qajylyqqa shaqyrǵan paıǵambar. Sol sııaqty hıjranyń jetinshi jyly Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) umrasyn oryndap, Mekkege kirdi.
Segizinshi kezeń. Sıdratýl Mýntaha. Onymen aspan álemi aıaqtalady. Hıjranyń segizinshi jyly Mekke fath qylyndy.
Toǵyzynshy kezeń. Qalamdardyń taǵdyrlardy jazyp, sııalary kepken kez. Sol sııaqty hıjranyń toǵyzynshy jyly Islam kúsheıe túsip, rúkinderi bekigen edi.
Onynshy kezeń. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Allamen sóılesti. hıjranyń onynshy jyly dúnıeden ótip, Allamen jolyqty.
Medet QURMAShULY,
QMDB Sharıǵat jáne pátýa bóliminiń mamany
«Iman» jýrnaly, №2, 2023 jyl
