Islamdaǵy sapar ádebi

Adam ómiriniń basym kópshiligi sapar men belgili jerge jol júrýden turatyny barshaǵa aıan. Kez kelgen sapardyń maqsaty men sebepteri bolady. Quran Kárimniń  «Ankabýt» jáne «Múlk» súrelerinde: «Jer júzin kezińder de jaratylys qalaı bastalǵanyn kórińder» jáne «Ol sondaı Alla, senderge jerdi kómpis qylyp jaratty. Endeshe onyń aınalasynda júrińder. Onyń rızyǵynan jeńder. Keıin barar jerleriń sol jaq», – delingen.

Ǵalymdar sapardy úshke bólip qarastyrǵan;

Qulshylyq bolyp sanalatyn sapar, ádettegi sapar, kúná bolyp tabylatyn saparlar.

Alǵashyna kez kelgen izgiliktiń jolyndaǵy saparlar jatady. Mysaly: qajylyq, umra, bilim izdeý, adal rızyqtyń jolyndaǵy saparlar, jaqyn dos, týystyq qarym qatynasty jaqsartý jolynda, aýyrǵandy zııarat etý, eki daýlasqan nemese renjisken adamdar arsyn jarastyrý  jáne t.b.

Ádettegi saparlarǵa qulshylyq pen kúná kózdelmegen saparlar jatsa, kúná bolyp tabylatyn saparlarǵa adamdarǵa zııan keltirý, urlyq, zorlyq zombylyq, aldap-arbaý, taǵy basqa dinde kúná bolyp tabylatyn saparlardyń barlyǵy jatady.

Adamnyń ómirge kelgen  maqsaty Jaratýshynyń ámirlerin oryndap, boıusyný bolsa, musylman adam ómiri zaıa ketpes úshin ár sátin múmkindiginshe qulshylyqqa, izgilikke toly bolýdy kózdegeni durys. Sebebi, keshken ǵumyr, ótken ómirdiń árbir sáti suralatyny aqıqat.

Sondyqtan  ár ótken ýaqyt musylmannyń paıdasynda bolýy úshin Islam dini qaǵıdalar men ádepter bekitip, týra jol nusqap otyrǵan.  Ǵalymdar bul taqyryptyń mańyzdylyǵyna toqtala kele sapar aldyndaǵy musylmannyń ádepterin belgilegen. Sonyń birnesheýine toqtalaıyq.

Izgi nıet

Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Aqıqatynda amaldar nıetpen ǵana durys bolady», – degen. Iaǵnı, saparǵa shyqqan adamnyń maqsaty – Alla rıza bolatyn, izgilik kózdegen is bolýyna mán berýi qajet.

Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) bir hadısinde: «Qandaıda bir adam úıinen shyqqan bolsa, eki týdyń astynda bolady. Biri – perishteniń, ekinshisi – shaıtannyń qolynda. Eger Alla jaqsy kóretin iste bolsa, onyń artynan perishte týymen erip, úıine qaıtqanǵa deıin perishteniń týynyń astynda bolmaq. Al, Allany ashýlandyratyn iste úıinen shyqqan bolsa, onyń artynan shaıtan týymen erip, úıine qaıtqanǵa deıin shaıtannyń týynyń astynda bolady», – delingen.

Sapar aldynda jaqsy, jaqyn adamdarmen aqyldasý

«Keńesip pishken ton kelte bolmas» degendeı, sapar aldynda jaqyndaryńyzdan jón surap alǵan abzal.  Bálkim, barar jerdiń siz bilmeıtin beımálim tustary nemese tańdalǵan ýaqyt qolaısyz bolýy múmkin. Bul senimdi adamdardan  durys maǵlumat jınaý arlqyly bilinedi.

Istıhara namazyn oqý

Eki rákaǵat nápil namazyn oqyp, Alla Taǵaladan sapardyń qaıyrly bolýyn suraý kerek. Bul – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.)  súnnetinen bolǵan amal. Alladan járdem suraý.

Qaryzdy ótep, alǵan amanatty qaıtarý

Quranda: «Amanattardy ıelerine qaıtaryńdar», – deligen. Adam alda ne kútip turǵanyn bilmeıdi. Sol úshin de musylman úshin  kez  kelgen alynǵan zat, qarajat qııametke borysh bolyp ketpeýi tıis.

Saparǵa senimdi serik tańdaý

Hadıste: «Adam dosynyń jolynda bolady. Senderdiń árqaısyń kimmen dos bolǵanyna mán bersin», – delingen. Jaqsy joldas saparda – úlken kómek ári júrektiń tynyshtyǵyna sebep.

Jetkilikti jolazyq, qarajat daıyndaý

Sapardyń beımálim tustary men kezdeısoq jaǵdaılary  kóp. Keıde synaqqa toly bolýy da  múmkin. Sondyqtan daıyndalyp shyqqan durys.

Múkindikke baılanysty beısenbi kúni saparǵa shyǵyý.

Bul – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.)  súnneterinen bolǵan amal.

Saparǵa erte shyǵý

Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.):  « Allam, úmmetimniń tańyn berekeli ete gór», – dep duǵa qylǵan eken. «Erte turǵan erkektiń yrysy artyq» degen danyshpan halqymyz da qandaı da bir iske erte kiriskendi qup kórgen.

Sapar barysynda birneshe adam bolsa, aralarynan basshy tańdaý.

Bul da – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) súnnetinen bolǵan amaldardan. Sapardyń berekeli, nátıjeli, júıeli bolýyna septigi mol.

Sapar barysynda aralaryndaǵy álsiz, naýqas, qart adamdardyń jaǵdaılaryn eskerý.

Saparǵa birge shyqqan adamdar bir-birine amanat jáne bir dene sııaqty bolýlary mańyzdy. Bul – dinimizdiń talaby. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sapar kezinde kerýenniń júrý jyldamdyǵyn aralaryndaǵy álsiz adamdardyń jaǵdaıyna baılanysty rettegen eken.

Sapar barysynda toqtaǵan, túnegen jerlerin kórkem kúıde qaldyrý

Hadıste: « Adamdardyń qaıyrlysy – basqalarǵa paıdaly bolǵany», – delingen. Musylman qorshaǵan ortaǵa paıdaly, kórkem qatynasty,  ıslam dinin sózi men isi arqyly aınalasyna pash etýshi adam. Olaı bolsa kez kelgen teris is dinimizdiń atyna kir keltirýi múmkin. Osyǵan abaı bolýy kerek.

Kóp duǵa qylý

Duǵanyń mańyzdylyǵy zor. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) kúndelikti aıtatyn duǵalarynda adamnyń qaýip qaterden aman bolýyna sebep bolatyn duǵalar legi kóp. Biz bilmeıtin synaqtar duǵanyń sebebimen jeńildeýi, ózgerilýi múmkin.

Jaratylysqa nazar salý

Sapar barysynda kóptegen jańa eldimekender men tabıǵattaǵy buryn kórmegen kórkem qubylystar kórineri anyq. Odan ǵıbrat alyp Allaǵa maqtaýlar aıtý, nyǵymetterin moıyndaý  Allanyń rızalyǵyna jol bolyp tabylady.

Adamdarmen kórkem qarym qatynasta bolý

Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sahabasy Muǵaz bın Jábalǵa (r.a.) aıtqan ósıetinde: «Qaıda bolsań da Alladan qoryq, (jasalyp qoıǵan) kúnádán keıin saýap jasa, ol ony óshiredi jáne adamdarmen kórkem minez qulyqta bol», – degen eken.

Otbasyna oralýǵa asyǵý

Ardaqty Alla Elshisiniń ósıetinde: «Kimde-kim sapardaǵy qajettiligin aıaqtaǵan bolsa, otbasyna dereý oralýǵa asyqsyn», – delingen.

Alla Taǵala árdaıym saparymyzdy oń qylyp, Ózi rıza bolatyn amaldarǵa paıdalanýdy násip etsin!

Qanat Qydyrmın
«Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy