«ISLAM JÁNE OTBASY QUNDYLYǴY» JYLY – RÝHANI BAQYTTYŃ BASPALDAǴY

Barshańyzǵa belgili keshe ǵana Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı Naýryzbaı qajy Taǵanuly din qyzmetkerlerine Baǵdarlyq baıandamasyn joldap, 2025 jyldy «Islam jáne otbasy qundylyǵy» jyly dep jarııalady. Bul – elimizdiń rýhanı ómirindegi mańyzdy bastama.
Bul sheshim qoǵamda otbasy ınstıtýtynyń mańyzdylyǵyn arttyrý, ulttyq jáne dinı qundylyqtardy qaıta jańǵyrtý maqsatynda qabyldandy. Ár dáýirde qoǵamnyń negizi bolyp sanalatyn otbasy búgingi tańda túrli syn-qaterlerge ushyrap, álsireý qaýpine tap bolýda. Sondyqtan otbasy máselesin kún tártibine shyǵarý – der kezinde qabyldanǵan ıgi qadam.
Bas múftı osy jyl aıasynda birneshe is-sharalardyń júzege asyrylatynyn basyp aıtty. Bul bastama qoǵamdaǵy rýhanı, mádenı jáne áleýmettik máselelerdi sheshýde aıryqsha ról atqarýǵa baǵyttalǵan. Endeshe, otbasy qundylyqtaryna baılanysty keıbir máselelerdi tilge tıek etkim keledi.
Otbasy – adamzat órkenıetiniń ózegi
Islam dininde otbasyǵa erekshe nazar aýdarylǵan. Quran Kárimde Alla Taǵala:
«Onyń (Allanyń qudiretin kórsetetin) aıqyn dálelderiniń biri – óz bolmystaryńnan jandaryń jaı tapsyn dep, sender úshin jubaılar jaratyp, aralaryńa súıispenshilik pen meıirimdilik sezimin uıalatty. Rasynda osyny aqylǵa salyp, oılanatyn qaýym úshin aıqyn dálelder men ǵıbrat bar» («Rým» súresi, 21-aıat) dep, erli-zaıyptylar arasyndaǵy súıispenshilik pen ózara túsinistiktiń mańyzdylyǵyn aıtty.
Sonymen qatar, paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Senderdiń eń jaqsylaryń – otbasyna jaqsy qaraǵandaryń. Men de otbasyma jaqsy qaraǵandardyń eń izgisimin» dep, otbasy múshelerine qamqorlyq jasaý musylmannyń basty qasıetteriniń biri ekenin eskertti. Islam dini otbasyny jaı ǵana jaqyn adamdardyń odaǵy dep emes, rýhanı jáne adamgershilik qundylyqtardyń dińgegi dep qaraıdy. Otbasy – tek balalardy tárbıeleýdiń ǵana emes, qoǵamdaǵy tártip pen turaqtylyqty saqtaýdyń negizi.
Qazirgi qoǵamdaǵy otbasy máseleleri
Búginde jahandanýdyń, tehnologııalyq damýdyń jáne zamanaýı mádenıettiń yqpalynan otbasy qundylyqtary kóptegen qıyndyqtarǵa tap bolyp otyr. Sonyń ishinde:
- Ajyrasýdyń kóbeıýi: Qazirgi ýaqytta otbasylyq ómirdiń jaýapkershiligin túsinbeý, januıadaǵy túsinispeýshilikterdiń aldyn alýǵa degen talpynystyń bolmaýy – ajyrasý kórsetkishteriniń artýyna alyp kelýde.
- Bala tárbıesindegi olqylyqtar: Kóptegen otbasylarda bala tárbıesine jetkilikti kóńil bólinbeı, urpaqtyń rýhanı qundylyqtarǵa baǵyttalmaýy baıqalady. Balalarǵa meıirim men ýaqytty az bólý, olardyń rýhanı damýyn nazardan tys qaldyrý – bolashaq qoǵamnyń álsireýine ákelýi múmkin.
- Materıaldyq qundylyqtardyń basymdyq alýy: Qoǵamda baılyq pen materıaldyq jetistikterge erekshe mán berilip, rýhanı qundylyqtar ekinshi orynǵa yǵysyp jatyr. Bul otbasynyń ishki turaqtylyǵyna keri áser etýde.
- Áleýmettik jelilerdiń yqpaly: Zamanaýı tehnologııalar erli-zaıyptylar men ata-ana men bala arasyndaǵy qarym-qatynasqa teris áserin tıgizýde. Otbasylyq qundylyqtar aqparattyq keńistikte jetkilikti deńgeıde dáriptelmeıdi.
Bas múftı Naýryzbaı qajy Taǵanulynyń «Islam jáne otbasy qundylyǵy» jyly týraly bastamasy osy máselelerdiń sheshimin tabýǵa baǵyttalǵan. Bul bastama otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtýǵa, onyń qoǵamdaǵy mańyzdylyǵyn arttyrýǵa jáne rýhanı qundylyqtardy jańǵyrtýǵa arnalǵan.
QMDB Tóraǵasynyń sózimen aıtsaq, otbasy – ıslam dininde qasıetti ınstıtýt. Sol sebepti otbasylyq qundylyqtardy saqtaý jáne nyǵaıtý árbir adamnyń, árbir qoǵam múshesiniń basty mindeti. Bul bastamanyń negizgi maqsaty – otbasylardyń ózara syılastyq, súıispenshilik jáne birlik negizinde ómir súrýine yqpal etý.
Otbasy – mahabbat pen syılastyqtyń oshaǵy. Otbasy qundylyqtary súıispenshilik, qurmet jáne senim sııaqty qasıetterden bastaý alady. Ata-ana men bala arasyndaǵy qarym-qatynastyń jyly ári syılastyqqa negizdelýi otbasynyń baqytty bolýyna yqpal etedi. Mundaı ortada ósken balalar ózderi de meıirimdi, jaýapty ári adamgershilik qasıetterdi boıyna sińiredi. Sonymen qatar, otbasy – ulttyq salt-dástúrler men ádet-ǵuryptardyń urpaqtan-urpaqqa berilýiniń basty kózi. Otbasynda qalyptasqan qundylyqtar arqyly jas urpaq halqymyzdyń mádenı murasyn saqtap, óz tamyrynan ajyramaıdy. Bul – qazaq halqynyń rýhanı baılyǵyn qorǵap, onyń saqtalýyn qamtamasyz etetin basty quraldardyń biri. Otbasy sonymen birge tárbıeniń qaınar kózi bolyp tabylady. Otbasyndaǵy tárbıe balanyń bolashaqta qandaı adam bolatynyn anyqtaıdy. Ata-ananyń úlgisi, olardyń ustanymdary men qundylyqtary balanyń minez-qulqyna, dúnıetanymyna, ómirlik ustanymdaryna tikeleı áser etedi. «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» degen maqaldyń máni de osynda aıqyn kórinedi.
Berik otbasylar qoǵamnyń turaqtylyǵyna yqpal etedi. Áleýmettik máselelerdiń kópshiligi otbasyndaǵy álsiz qarym-qatynastardan, ajyrasýlardan, ata-analardyń balalarǵa jetkilikti kóńil bólmeýinen týyndaıdy. Sondyqtan otbasy qundylyqtaryn nyǵaıtý – áleýmettik turaqtylyqty saqtaý úshin asa mańyzdy. Otbasy músheleri bir-birine Ekonomıkalyq jáne moraldyq turǵydan qoldaý kórsetip, qıyndyqtardy birge eńseredi. Otbasy – ár adamnyń ómirindegi senimdi tirek. Ásirese, qazirgi zamanǵy qarqyndy ómir saltynda otbasynyń qoldaýy adamnyń psıhologııalyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etýde erekshe ról atqarady.
QMDB tóraǵasy otbasy ınstıtýtyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan keshendi sharalar júzege asyrylatynyn málimdedi. Eń aldymen, otbasy qundylyqtaryn nasıhattaý jumystary kúsheıtiledi. Otbasynyń ıslamdaǵy jáne qazaq halqynyń dástúrindegi erekshe orny keńinen nasıhattalmaq. Mundaı jumystar qoǵamǵa otbasy qundylyqtarynyń mańyzdylyǵyn túsinýge jáne onyń rólin arttyrýǵa múmkindik beredi.
Sonymen qatar, jastardy otbasylyq ómirge daıyndaý máselesine erekshe nazar aýdarylady. Mundaı sharalar jas urpaqtyń bolashaqta otbasylyq ómirge baıyppen qarap, januıalyq qatynastarda jaýapkershilikti sezinýine yqpal etedi.
Taǵy bir mańyzdy baǵyt – ajyrasýdyń aldyn alý sharalaryn uıymdastyrý. Bas múftı Naýryzbaı qajy Taǵanulynyń bastamasymen meshitter janynan qurylǵan otbasylyq keńes berý ortalyqtary erli-zaıyptylar arasyndaǵy túsinispeýshilikterdi sheshýge kómektesedi. Atalǵan ortalyqtarda psıhologtar men din qyzmetkerleriniń birlese jumys isteýi otbasy músheleriniń máselelerin sheshýge keshendi qoldaý kórsetýge múmkindik beredi.
Urpaq tárbıesine kóńil bólý de osy bastamanyń mańyzdy bóliginiń biri. Balalardy ulttyq jáne dinı qundylyqtar negizinde tárbıeleý, olardy ımandylyqqa, qurmetke jáne eńbeksúıgishtikke baýlý qoǵamnyń rýhanı damýynyń negizin qalaıdy.
Sonymen qatar, Bas múftı «Muftiyat» baspasynan otbasy taqyrybyndaǵy eńbekter jaryq kóretinin habarlady. Bul arqyly otbasynyń mańyzdylyǵy ártúrli aýdıtorııaǵa jetkizilip, qoǵamnyń barlyq toptary arasynda keńinen nasıhattalady.
«Islam jáne otbasy qundylyǵy» jyly – tek dinı bastama ǵana emes, qoǵamdy biriktirýge arnalǵan úlken rýhanı qozǵalys. Sebebi otbasynyń nyǵaıýy – qoǵamnyń turaqtylyǵy men memlekettiń bolashaǵyna tikeleı áser etedi.
Otbasy – qoǵamnyń tiregi, urpaqtyń ósip-ónetin besigi. Elimizdegi árbir shańyraqtyń berekeli bolýy úshin qyzmet etý – árqaısymyzdyń qasıetti boryshymyz. Ult bolashaǵy úshin barlyǵymyz osy bastamaǵa atsalysyp, qoǵamǵa úles qosaıyq!
Erbolat Júsipov
Astana qalasynyń jáne «Áziret Sultan» meshitiniń bas ımamy